بیماری خاموش و شایع درکمین است / پوکی استخوان منجر به مرگ خواهد شد؟

آمار مبتلایان به  پوکی استخوان بیانگر آن است که از هر ۳ زن، یک نفر و از هر ۱۲ مرد، یک نفر به پوکی استخوان دچار می‌شود، البته این آمار مختص خانم‌ها نیست و  مردان هم در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. پوکی استخوان بیماری همه گیر خاموش قرن است که نظام سلامت دنیا را درگیر کرده است. کمبود کلسیم مهمترین دلیل ابتلا به پوکی استخوان است کلسیم جزو بافت استخوان است و این‌گونه نیست که ما مصرف آن را لازم ندانیم و در حالت عادی اگر فردی مشکلی در جذب کلسیم نداشته باشد. مصرف غذای روزانه میزان کافی کلسیم در اختیار فرد عادی را تامین می‌کند. به‌طور مثال حتی پرتقال هم کلسیم دارد. در خصوص بیماری پوکی استخوان حمید پدرام متخصص و جراح ارتوپدی به خبرنگار گسترش نیوز گفت: ممکن است این بیماری علت ثانویه یک بیماری دیگر باشد یا خود بیماری اولیه باشد. بیماری اولیه مثل مشکلات مربوط بافت همبند استخوان یعنی بیماری استخوانی مادرزادی بنام‌های استئوژنیک ام افکتا و .... یا اینکه ثانویه به یک بیماری مانند دیابت و... در حالت اول مشکل از خود استخوان است اما در حالت ثانویه مشکل از قسمت دیگری از بدن است که استخوان را نیز درگیر خواهد ساخت.

وی در خصوص میزان درگیری بیماران به پوکی استخوان اظهار کرد: مشکل شایعی که جامعه ما با آن درگیر، بی‌حرکتی است. همچنین خانم‌ها در دوران قطع قاعدگی (یائسگی) و تغییرات هورمونی عامل  پوکی استخوان است. لازمه استحکام در استخوان‌ها فقط کلسیم نیست و پروتئین نیز برای استخوان‌ها لازم و ضروری است. یک شبکه پروتئینی لازم است که کلسیم درروی آن سوار شود. درنتیجه در مواردی که بیمار مشکل کلسیم ندارد صرفاً مصرف کلسیم تنها مشکلی را حل نمی‌کند. ضمن اینکه باید رژیم غذایی درستی را هم رعایت شود که پروتئین کافی دریافت شود.

این متخصص ارتوپدی در ادامه افزود: افرادی که به خاطر کم‌تحرکی دچار پوکی استخوان می‌شوند، با استفاده از مکمل‌های کلسیم روند رشد پوکی استخوان را مهار می‌کنند. البته درمان نیست و داروهای پوکی استخوان نیر در بعضی موارد به خاطر رسوب زیاد از حد کلسیم در استخوان حالت شیشه‌ای پیدا می‌کند. یعنی عوض اینکه کمک‌کننده باشد برعکس به ضرر استخوان خواهد شد و شکستگی در استخوان منجر به خرد شدن کامل  استخوان خواهد شد. این اتفاق معمولاً به دنبال مصرف داروی استئوفوس است که مصرف آن نیز بسیار شایع است.

پدرام تاکید کرد: بعد از مصرف یک دوره ۶ ماهه باید دارو قطع شود چرا که متأسفانه  در صورت ادامه دادن مشکلات جدیدی را مشاهده خواهیم کرد. بنابراین لازم است که طریق سنجش تراکم، میزان سلامت استخوان بررسی شود. کلسیم جزو بافت استخوان است و این‌گونه نیست که ما مصرف آن را لازم ندانیم و در حالت عادی اگر فردی مشکلی در جذب کلسیم نداشته باشد. مصرف غذای روزانه میزان کافی کلسیم در اختیار فرد عادی را تامین می‌کند. به‌طور مثال حتی پرتقال هم کلسیم دارد.

وی علت ایجاد پوکی استخوان را کم‌تحرکی، سن بالا آقایان و در خانم‌ها تغییرات هورمونی عنوان کرد و در خصوص سن بروز آن گفت: معمولاً بدن تا ۲۰ سالگی قدرت ترمیم بالایی دارد. از ۲۰ سالگی به بعد توان ترمیم تمامی بافت‌های بدن به مرور کم می‌شود و هرچه سن بالاتر می‌رود  به همراه مشکلات ثانویه مانند عدم تحرک، رژیم غذایی نادرست و مصرف کم کلسیم از ۵۰ سالگی بروز پیدا می‌کند. علت آن‌ هم این است که از این سن به بعد body mass کم می‌شود. بادی مس ترکیب استخوان و پروتئین آدم با یکدیگر حتی با بهترین ورزش و بهترین مکمل هم باز به‌مرور کاهش می‌یابد. به طبع در صورت کم‌تحرکی و رژیم نادرست این مشکل تسریع می‌یابد.

این پزشک جراح ارتوپد در خصوص علائم بیماری بیان کرد: پوکی استخوان یک بیماری خاموش خوانده می‌شود و بی‌صدا است. زمانی متوجه آن خواهیم شد که شکستگی به وجود آید. گاهی اوقات بیمار با دردی مبهم و عمومی در بدن مراجعه می‌کند در این حالت مشکوک به پوکی استخوان هستیم و اگر به دنبال درد مشخص در یک نقطه از بدن مراجعه کند احتمال اینکه دچار ترک استخوان شده باشد بیشتر است. ممکن است استخوان به حدی پوک شده باشد که به‌خودی‌خود هم دچار ترک شود. به آن تاپیک فراکچر میگویند یا به دنبال زمین افتادن شکستگی به وجود آید که به آن استرس فراکچر می‌گویند. یعنی فشار روی استخوان گفته می‌شود.

پدرام در ادامه گفت: معمولاً در خانم‌ها به دنبال قطع دوره قاعدگی و در آقایان بالای ۵۰ سال سنجش تراکم استخوان صورت می‌گیرد اما جوانانی که  دچار مشکلات در جذب کلسیم پروتئین‌ها و فسفات و روی  هستند و یا اینکه به دنبال بیماری مادرزادی استخوانی و یا کسانی که بیماری دیابت دارند، این اقدام زودتر انجام خواهد گرفت.

وی ادامه داد: کسانی که دچار پیچ‌خوردگی ساده می‌شوند و یا یک ضربه سبک دچار ترک و شکستگی استخوان می‌شوند، مشکوک به ضعف بافت استخوان هستند. معمولاً تشخیص این بیماری به‌صورت پاراکلینیک است و در معاینه کلینیکال نکته مشهود و چشمگیری ندارد. بن استیومتری یا سنجش تراکم استخوان بسیار در تشخیص کمک کننده است.

این متخصص ارتوپدی خاطرنشان کرد: معمولاً استخوان‌های مرکزی بدن، ستون فقرات و مچ دست درگیر می‌شوند. معمولاً درگیری‌ها بیشتر در استخوان لگن، قسمت‌های نزدیک به استخوان لگن، نواحی روی مچ دست است. با توجه به نوع شکستگی و اظهارات بالینی بیمار نوع درمان متفاوت خواهد بود. مثلاً خانم‌هایی که دچار اختلال هورمون هستند و یا اینکه به دلیل پایان دوران قاعدگی دچار پوکی استخوان می‌شوند با دریافت هورمون‌های لازم درمان خواهند شد. در افراد دیگر تشویق بیمار به دریافت رژیم درست و سبک زندگی سالم و داشتن پیاده‌روی روزانه و دریافت ویتامین دی و مکمل‌های لازم برای باز جذب کلسیم می‌تواند درمان بیماری محسوب شود. ویتامین دی باعث باز جذب کلسیم از طریق غدد فوق کلیوی می‌شود و مانع از دریافت کلسیم از طریق ادرار می‌شود.

پدرام اظهار کرد: در سنین بالاتر برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت بیمار داروها حتی ممکن است به شکل تزریقی مصرف شود. در سنین بالا پوکی استخوان مقداری هزینه‌های بالایی دارد. افرادی که در سنین بالا دچار شکستگی‌هایی لگن می‌شوند، به علت عوارض همان شکستگی جان خود را از دست می‌دهند. درنتیجه رژیم غذایی روزانه و داشتن برنامه ورزشی منظم است. برای افرادی که دچار درد هستند و در زمین‌های شیب‌دار نمی‌توانند حرکت کنند توصیه داریم از استخر استفاده کنند و افرادی که هیچ حرکتی نمی‌توانند انجام دهند در حالت درازکش هم می‌توان از بازوها برای حرکت استفاده کرد. یا با مراجعه به مراکز فیزیوتراپی جهت ایجاد حرکت در بدن و استفاده از وزنه‌های سبک در ورزش روزانه و یا هفتگی روند پیشرفت بیماری را متوقف کنیم.