پاسخ ایران به بلاتکلیفی برجامی آمریکا چه بود؟

علی‌رغم تصور غالب مبنی بر بازگشت سریع و بی‌قید و شرط دولت جو بایدن به توافق هسته‌ای، دولت جدید ایالات متحده برای این کار هیچ‌گونه تعجیلی از خود نشان نداده است.

حتی پیشنهاد ضمنی محمدجوادظریف برای بازگشت هم‌زمان دو کشور به تعهدات با مشارکت اتحادیه اروپا مورد استقبال تیم بایدن قرار نگرفت. به همین مناسبت شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا با انتشار تحلیلی به قلم علیرضا اشراقی به بررسی این وضعیت پرداخته و با تاکید بر اجماع صورت گرفته در تهران تلاش دارد آمریکایی‌ها و شرکای اروپایی را به بازگشت سریع به برجام فراخواند.

علیرضا اشراقی، مدیر پروژه در موسسه گزارش جنگ و صلح و پژوهشگر مدعو در مرکز مطالعات اسلامی و خاورمیانه در دانشگاه کارولینای شمالی است.

سیگنالی قاطع علیه بلاتکلیفی آمریکایی‌ها

در حال حاضر بازیگران قدرت در ایران به جای نگرانی از موضع رقبای داخلی، بیشتر از این نگرانند که شکاف در تیم بایدن، باعث تردید در ایالات متحده در مورد بازگشت به برجام شده است. حتی دولت روحانی نسبت به تمایل بایدن برای بازگشت به توافق هسته ای اصلی با احتیاط بیش‌تری برخورد می‌کند، چرا که بیمناک است پیشنهاد مذاکرات اخیر از سوی آن‌ها، تنها به این نیت پذیرفته شود که ایران را به پذیرفتن شرایط گسترده‌تری وادار کند.

هر چند تصمیم اخیر ایران در مورد کاهش دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی توسط پارلمان اصول‌گرا طراحی شده، اما در غیر این صورت هم دولت روحانی احساس می‌کرد چاره‌ای ندارد جز آن که علیه بلاتکلیفی ایالات متحده در مورد چگونگی و زمان بازگشت به برجام سیگنالی قاطع ارسال کند.

تاکنون ایران منتظر اقداماتی از سوی دولت بایدن بوده که نشان دهد در پیوستن مجدد به برجام جدی است. اما اقداماتی که ایالات متحده در روزهای اخیر اتخاذ کرده، عمدتا در تهران به عنوان اقداماتی نمادین ارزیابی می‌شود تا ماهوی –اقداماتی از قبیل کاهش محدودیت‌های سفر برای دیپلمات‌های ایرانی در نیویورک و لغو تلاش ناموفق دولت ترامپ برای به کار انداختن مکانیزم ماشه.

در روزهای اخیرگزارش شده ایران در مذاکراتش با کشورهای شرق آسیا در مورد دسترسی به حساب‌های مسدودشده‌اش در این کشورها پیشرفت‌هایی داشته است. اگر این مذاکرات نتیجه‌بخش باشد، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که دولت بایدن نسبت به دسترسی ایران به این وجوه برای اهداف بشردوستانه از خود انعطاف نشان می‌دهد. ایران ممکن است چنین اقداماتی توسط بایدن را راهی منطقی برای شروع گفتگوهای فنی در مورد چگونگی اجرای مجدد توافق هسته‌ای بداند –توافقی که با ابتکار عمل اتحادیه اروپا صورت می‌گیرد.