هشدار قاطع ایران به اعضای شورای حکام

شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز گذشته در پی توقف اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران که در چارچوب اقدام تلافی‌جویانه به عدم تحقق منافع برجامی اش انجام شده بود، نشست ویژه ای برگزار کرد که تا دو الی سه روز آینده ادامه خواهد یافت.

ایران از پنجم اسفندماه جاری در واکنش به عدم لغو تحریم‌های امریکا و اجرا نشدن تعهدات توافق هسته‌ای، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف و اعلام کرد که دیگر اجازه نظارت‌های فراپادمانی را به بازرسان آژانس نخواهد داد. این در حالی بود که «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس پیش از توقف بازرسی‌های فراپادمانی به تهران آمد و  به یک تفاهمنامه فنی موقت دوجانبه با ایران دست یافت که به موجب آن قرار شد آژانس به فعالیت‌های ضروری خود برای راستی‌آزمایی و نظارت بر مراکز هسته‌ای ایران تا حداکثر ۳ ماه ادامه دهد. در چنین فضایی اعضای شورای حکام آژانس برای بررسی اقدام جدید ایران روز گذشته نشستی برگزار کردند که نماینده امریکا پیش از آن تلاش‌های خود را برای به تصویب رساندن یک قطعنامه علیه ایران آغاز کرده بود. تلاشی که خبرگزاری رویترز مدعی شد کشورهای اروپایی هم در نشست دیروز به آن چراغ سبز نشان دادند.

به ادعای این رسانه غربی، سه کشور اروپایی عضو برجام در نشست روز گذشته شورای حکام، پیش‌نویس یک قطعنامه را در میان اعضا پخش کردند که در آن نگرانی شدید نسبت به آنچه کاهش شفافیت از سوی ایران خوانده شده، ابراز و همچنین از ایران خواسته شده اقدامات خود را به عقب برگرداند. رویترز علاوه بر این مدعی شد در این پیش‌نویس که برای اعضای شورای حکام فرستاده شد، همچنین درباره عدم پیشرفت در دریافت توضیحات از سوی ایران در ارتباط با ادعای یافتن ذرات اورانیوم در سه سایت ابراز نگرانی شده است.

در چنین فضایی بود که «گروسی» در سخنان خود بعد از این نشست درباره پیامدهای هرگونه قطعنامه ضدایرانی هشدار داد. چه یک روز پیش از آن علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان اعلام کرده بود در صورتی که در شورای حکام آژانس قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شود، واکنش مناسبی به آن نشان داده خواهد شد که در این راستا نامه‌ای هم به آژانس ارسال شده است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه هم روز گذشته در حاشیه نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به تلاش برای صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام آژانس و تصریح اینکه اروپایی‌ها حرکت غلطی را با حمایت از امریکا در شورای حکام شروع کرده‌اند، گفته است: «این حرکت باعث بهم ریخته شدن شرایط خواهد شد.» ظریف تأکید کرد: «بهم ریختگی شرایط کنونی را از طریق سفیر ایران در وین به همه اعضای شورای حکام توضیح داده‌ایم، امیدواریم عقل غلبه کند و اگر چنین نشود راهکارهایی داریم.» این در حالی است که روسیه هم در اعلامیه‌ای که برای اعضای شورا فرستاده هشدار داده است که تصویب قطعنامه می‌تواند به تلاش‌ها برای احیای برجام آسیب بزند.

از این رو مدیرکل آژانس در واکنش به آنچه در این نشست علیه ایران در جریان بود، هشدار داد که هیچ اقدامی نباید کار بازرسان آژانس را تحت تأثیر قرار دهد و پرونده هسته‌ای ایران نباید قربانی بده‌بستان‌های سیاسی شود. او گفت: «فعالیت‌های نظارتی آژانس نباید به عنوان اهرم فشار مورد مذاکره قرار گیرد. دیگران می‌توانند درباره مواضع خودشان بحث و بررسی کنند اما چیزی که ما می‌گوییم این است که بازرسی‌های آژانس نه پاداش و نه جریمه است و هرگونه تدابیر سیاسی که صورت می‌گیرد نباید به فعالیت‌های آژانس لطمه‌ای وارد کند.»

مدیرکل آژانس اتمی همچنین درباره تصمیم ایران برای توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی گفته است که توقف یا محدود شدن فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارتی آژانس باعث تأثیر جدی بر توانایی آژانس جهت گزارش درباره اجرای تعهدات ایران می‌شود اما تفاهم موقت سه ماهه‌ای که با ایران در تاریخ ۲۱ فوریه ۲۰۲۱ به دست آمده و با قانون ایران نیز همخوانی دارد، آژانس را قادر می‌سازد که در صورت از سرگیری اجرای تعهدات هسته‌ای ذیل برجام توسط ایران، نظارت و راستی‌آزمایی کامل از آن تعهدات را ادامه بدهد.

مدیرکل آژانس اتمی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به موضوع توافق پادمانی ان‌پی‌تی با ایران پرداخت و گفت: «طبق بند ۳۹ توافق پادمانی، تفاهم‌های مکمل مورد توافق قرار گرفته را نمی‌توان به‌صورت یکجانبه تغییر داد. به همین دلیل، ایران ملزم است اجرای کد ۳.۱ در تفاهمات مکمل از این توافق را ادامه دهد. انجام ندادن این کار، با الزامات ایران ذیل تفاهمات مکمل در توافق پادمانی همخوانی ندارد.»

ادعای وجود مواد رادیواکتیو در تأسیسات اعلام نشده ایران

گروسی سپس درباره وجود مواد رادیواکتیو در تأسیسات اعلام‌نشده در ایران ابراز نگرانی کرد و گفت: «وجود ذرات متعدد اورانیوم با منشأ انسانی، از جمله ذرات تغییریافته ایزوتوپی، در مکانی که از سوی ایران اعلام نشده بود، نشانه واضحی از این است که مواد اتمی یا تجهیزات آلوده به مواد اتمی در آن مکان وجود داشتند.»

وی در ادامه ادعاهای خود افزود: «بعد از ۱۸ ماه، ایران هنوز توضیح فنی معتبر، کامل و ضروری درباره وجود این ذرات را ارائه نکرده است. در نبود یک توضیح فنی معتبر از سوی ایران، آژانس عمیقاً نگران است که شاید مواد اتمی اعلام ‌نشده برای مدت‌ها در این مکان اعلام ‌نشده وجود داشتند و اینکه چنین مواد اتمی از سوی ایران ذیل توافق پادمانی، گزارش نشده است.»

گروسی با بیان اینکه «نتایج نمونه‌برداری‌های محیطی در سال ۲۰۲۰ از این دو مکان، ذرات اورانیوم با منشأ انسانی را پیدا کرد. ماه قبل، ما نتایج خود و سؤالات مرتبط را به ایران ارائه کردیم، افزود: «در جریان سفرم به تهران در بیستم و بیست‌ و یکم ۲۰۲۱، نگرانی‌های خودم درباره عدم پیشرفت در شفاف‌سازی مسائل پادمانی مرتبط با این چهار مکان یادشده را به دولت ایران تأکید کردم. من آمادگی خود را برای تعامل فعال و متمرکز با ایران جهت عبور از این بن‌بست و همچنین شفاف‌سازی و حل بدون تأخیر این مشکلات را ابراز کردم.»

نشست شوری احکام آژانس در چند روز آینده ادامه خواهد یافت و مجموعه اخبار حکایت از آن دارد که اروپایی‌ها در حال آماده‌سازی پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای محکوم کردن اقدامات ایران هستند. قطعنامه‌ای که اگر تصویب شود بنا به گفته مقام‌های ایرانی منجر به لغو تفاهم موقت ایران و آژانس خواهد شد. علاوه بر صالحی و ظریف، سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان هم در خلال گفت‌وگوی سیاسی با  «پیتر لااونسکی» قائم مقام وزارت امور اروپایی و بین‌الملل اتریش، ضمن انتقاد شدید از عدم اقدام مؤثر طرف‌های اروپایی در زمینه اجرای تعهدات‌شان، هرگونه تلاش برای تصویب قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را غیرسازنده و تهدیدکننده فضای ایجاد شده برای دیپلماسی، بویژه بعد از توافق اخیر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارزیابی کرد.

عراقچی در چهارمین دور رایزنی‌های سیاسی ایران و اتریش ، لغو کامل تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه را شرط اساسی بازگشت کامل جمهوری اسلامی ایران به اجرای تعهدات برجامی دانست. وی ضمن انتقاد شدید از عدم اقدام مؤثر طرف‌های اروپایی در زمینه اجرای تعهدات‌شان، هر گونه تلاش برای تصویب قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را غیرسازنده و تهدیدکننده فضای ایجاد شده برای دیپلماسی، به ویژه بعد از توافق اخیر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارزیابی کرد. قائم مقام وزارت امور اروپایی و بین‌الملل اتریش نیز با یادآوری مواضع کشورش در حمایت از برجام، از توافق اخیر در جریان سفر «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران استقبال و آن را فرصتی برای دیپلماسی خواند. «پیتر لااونسکی» آمادگی اتریش را برای هر گونه کمک به تقویت دیپلماسی در این مسیر اعلام کرد.