موضع ایران به تحولات افغانستان

تحولات افغانستان آنقدر سریع رخ داد که هیچ ناظر بیطرفی هم پیش روی طالبان با این سرعت را پیش‌بینی نمی‌کرد، حتی طالبان خود نیز تصور نمی‌کرد بدون هیچ گونه مقاومتی کشور را تصرف کند.

مقامات طالبان از روز گذشته تلاش می‌کنند روابط حسنه‌ای با کشورهای دیگر داشته باشند، حتی با دستورات پیاپی به دنبال ممانعت از تندروی‌های احتمالی نیروهای خود در کابل هستند. به نظر می‌رسد طالبان به دنبال آن است که چهره تازه‌ای از خود به نمایش بگذارد.

این گروه از سازمان‌های حقوق بشری خواسته که در کابل بمانند. از کشورهای خارجی خواسته سفارت‌های خود را تعطیل نکنند و تضمین داده که امنیت دیپلمات‌ها را برقرار می‌کند.

در این شرایط کشورهای خارجی مواضع محتاطانه‌ای در قابل تحولات رخ داده اتخاذ کرده‌اند. یکی از مهمترین مسائل این است که آیا باید طالبان را به رسمیت شناخت؟

بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس جانسون از سازمان ملل و نیروهای ناتو خواست با یکدیگر متحد شوند: «ما نمی‌خواهیم به‌طور دو جانبه کسی طالبان را به رسمیت بشناسد.»

آمریکا هم تاکنون در این باره اعلام موضع نکرده است اما بعید است به زودی طالبان را به رسمیت بشناسد.

ضمیر کابلوف نماینده ویژه ریاست جمهوری روسیه در امور افغانستان گفت، مسکو برای به رسمیت شناختن نظام طالبان در افغانستان عجله نخواهد کرد. او افزود: "ما منتظر خواهیم ماند و خواهیم دید که این نظام چگونه رفتار خواهد کرد."

پاکستان هم به عنوان همسایه افغانستان موضع مشابهی دارد. محمد شاه قریشی، وزیر خارجه پاکستان می‌گوید اسلام‌آباد «وقتی که زمانش فرا برسد» گروه طالبان را به رسمیت خواهد شناخت. او گفت: «پاکستان در افغانستان بی طرف است و فقط خواستار روابط خوب با همسایه‌اش است.»

چین پیشتر اعلام کرده بود که اگر طالبان با خشونت کابل را تصرف کند آن را به رسمیت نخواهد شناخت، حالا باید دید موضع جدید این کشور چیست.

اما ایران چه می گوید و چه موضعی دارد. ایران تاکنون تلاش کرده که تحولات در افغانستان صلح آمیز باشد. مرزهای خود را به روی نظامیان فراری باز کرده است. همچنین برای آواره‌گان نیز تمهیداتی اندیشیده است.

ایران چندی پیش مذاکراتی  را هم میان گروه طالبان و دولت اشرف غنی ترتیب داد اما به نتیجه مطلوب نرسید.

ایران با احتیاط درباره طالبان اظهار نظر می‌کند. یکی از بحث برانگیز ترین موضع گیری های مقامات ایرانی مربوط به توئیت رسول موسوی مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه است که چند روز پیش، پس از سقوط هرات از گروه طالبان با عنوان "امارات اسلامی" یاد کرد.

طالبان می‌گوید می خواهد در افغانستان امارات اسلامی تشکیل دهد. به همین جهت اقدام دیپلمات ایرانی به رسمیت شناختن طالبان تلقی شد و انتقاداتی از آن صورت گرفت.

اما در واقع به نظر می‌رسد ایران هنوز تصمیمی در این رابطه نگرفته است و می‌خواهد با حفظ آرامش تحولات را دنبال کند و موضع برخی سیاستمداران افغانستانی را تقویت کند. حمایت شب گذشته محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران از ابتکار حامد کرزی در همین راستاست.

حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان روز گذشته  اعلام کرد که برای جلوگیری از هرج و مرج و کاهش درد و رنج مردم برای اداره بهتر امور مربوط به صلح و انتقال مسالمت آمیز قدرت شورای هماهنگی تشکیل داده است. این شورا شامل خود او، عبدالله عبدالله و گلبدین حکمتیار است.

این شورا از نیروهای امنیتی حکومت و نیروهای امنیتی طالبان خواست تا جلوی درگیری‌ها و هرج و مرج و تحریکات افراد غیرمسئول را قاطعانه بگیرند.

محمد جواد ظریف، ضمن بازنشر توئیت کرزی گفت: «خشونت و جنگ، همانند اشغال، هیچگاه راه فیصله مشکلات افغانستان نبوده‌ و نخواهد بود.»

او با اشاره به تشکیل شورای هماهنگی از سوی حامد کرزی، عبدالله عبدالله و گلبدین حکمتیار گفت: «ابتکار برادران در شورای هماهنگی و دیگر رهبران افغانستان می‌تواند زمینه‌ساز گفتگو و انتقال مسالمت‌آمیز به صلح پایدار باشد.»

او افزود: «جمهوری اسلامی ایران به کوشش خود برای مصالحه در افغانستان ادامه می‌دهد.»

امروز هم علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران موضع‌گیری مشابهی گرفت که نشان می‌دهد ایران با احتیاط تحولات را دنبال می کند.

شمخانی در توییتی نوشت: «دی ماه ۹۷ در سفر به کابل جلسه پرچالشی با رییس جمهور افغانستان داشتم. سخنان سوزناک امروز وزیر دفاع این کشور ترجمان آثار اشغال ۲۰ ساله افغانستان توسط آمریکا و عمق نفوذ و تاثیرگذاری واشنگتن در دولت این کشور بود. همچون ۴۰ سال گذشته پشتیبان مردم افغانستان و خواست و اراده آنها هستیم.»

اشاره شمخانی به اظهارات ژنرال بسم الله محمدی سرپرست وزارت دفاع ملی افغانستان است.

او به دنبال فرار اشرف غنی در توئیتر پیام تندی منتشر کرد و نوشت: "آنها دستان ما را از پشت بستند و وطن را فروختند، لعنت به این مرد ثروتمند و گروهش."