کارنامه ناموفق ایران در کنوانسیون مقام زن / مسیر بازگشت به سازمان ملل دشوار است

یکی از مهم‌ترین اخبار سیاسی از روزهای گذشته تاکنون، حذف ایران از کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد بود که قطعنامه حذف ایران با ۲۹ رأی موافق، ۸ رأی مخالف و ۱۶ رأی ممتنع تصویب شد. بولیوی، چین، قزاقستان، نیکاراگوئه، نیجریه، عمان، روسیه و زیمبابوه مخالف اخراج ایران بودند. همچنین کشورهای آرژانتین، استرالیا، بلژیک، بنین، بلغارستان، کانادا، شیلی، کلمبیا، کرواسی، چک، دانمارک، فنلاند، فرانسه، یونان، گواتمالا، اسرائیل، ایتالیا، ژاپن، لیتوانی، لیبریا، لیبی، مونته نگرو، نیوزلند، پاناما، پرو، پرتغال، کره جنوبی و امریکا رای مثبت به اخراج ایران دادند و در نهایت بنگلادش، بلیز، کنگو، ساحل عاج، گابن، هندوستان، اندونزی، ماداگاسکار، مکزیک، جزایر سلیمان، موریس، تونس و تانزانیا رای ممتنع دادند.

در حقیقت آنگونه که از آرای صادره مشخص است عمده کشورهای توسعه‌یافته جهان در سوی مخالف ایران قرار گرفتند تا رای به اخراج ایران دهند. نماینده روسیه در این جلسه گفته بود « امریکا و برخی اعضای دیگر که خود ناقض حقوق بشر هستند، در تلاش هستند که یک کشور مستقل و دارای حاکمیت را از کمسیون مقام زن حذف کنند.» نماینده پاکستان هم در مخالفت گفته بود: «هیچ قانونی برای اخراج اعضا وجود ندارد. ایران با رای اعضای همین شورا در سال ۲۰۲۱ و برای یک دوره ۴ساله بوده و نباید اکنون به پایان برسد.»

تاریخچه تاسیس

سال ۱۹۴۶ میلادی یعنی یکسال بعد از جنگ جهانی دوم که زنان آسیب زیادی متحمل شده بودند، سازمانی با هدف «برابری جنسیتی و کمک به پیشرفت زنان» تشکیل شده‌ که فعالیت آن کمک به توانمندی زنان در حوزه‌های مختلف است و همچنین به عنوان یکی از بازوهای نظارتی سازمان ملل برای گزارش و بررسی مسائل مربوط به حقوق سیاسی، اقتصادی، مدنی، اجتماعی و آموزشی زنان است.

اگرچه کمیسیون مقام زن در سال ۱۹۴۶ تاسیس شد اما نخستین جلسه آن در فوریه ۱۹۴۷ با حضور ۱۵ عضو در نیویورک تشکیل شد که همه ۱۵ نماینده آن زن بودند و همین مسئله آن را از دیگر نهادهای سازمان ملل متمایز می‌کرد. این موضوع البته همچنان پابرجا است و این نهاد اکثریت نمایندگان زن را حفظ کرده است.

اولین جلسه کمیسیون مقام زن

 نخستین جلسه کمیسیون مقام زن با محوریت بحث «اصول راهنما» آغاز به کار کرده است: «ارتقای جایگاه زنان، صرف نظر از ملیت، نژاد، زبان یا مذهب، برابری با مردان در همه زمینه‌های فعالیت انسانی و رفع هرگونه تبعیض علیه زنان در مفاد قوانین و اصول یا در تفسیر حقوق عرفی.»

یکی از نخستین وظایف کمیسیون مقام زن، کمک به تهیه پیش‌نویس اعلامیه جهانی حقوق بشر بود. اعلامیه جهانی حقوق بشر نخستین بار در سال ۱۹۴۸ در پاریس به ثبت رسید که بندهای مربوط به زنان در آن، محصول تلاش کمیسیون مقام زن بود؛ مثلا کلمات «مردان» که در متن اولیه بود، به «انسان» تغییر داده شد تا هم زنان و هم مردان را در بگیرد و تبعیض موجود در آن از بین برود.

امکان بازگشت ایران به کنوانسیون مقام زن وجود ندارد

یوسف مولایی حقوقدان و کارشناس روابط بین‌الملل، در ارتباط با اخراج ایران از کنوانسیون مقام زن از سازمان ملل در گفتگو با گسترش نیوز اظهار کرد: از نظر بنده، کشور ایران در بحث حقوق زنان در سازمان ملل متحد، عملکرد مثبتی نداشته است. ایران در این باره هیچ کارنامه قابل ذکری ندارد.

این کارشناس روابط بین‌الملل در ادامه، پیرامون بازگشت مجدد ایران به کنوانسیون مقام زن سازمان ملل، به گسترش نیوز گفت: در آینده این امکان وجود ندارد که مجدد، ایران به کنوانسیون مقام زن سازمان ملل بازگردد اما اگر قرار بر چنین اتفاقی باشد، مسیر سخت و به شدت پیچیده ای، پیش روی ایران قرار خواهد گرفت.

مولایی افزود: بازگشت ایران به این کنوانسیون، بستگی به شرایط سیاسی ایران دارد. خیلی سخت و دشوار است که در چنین شرایطی، کشورها مجدد به حضور ایران در این مجمع رای دهند. مگر آنکه ترکیب شورای اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل به نحوی تغییر پیدا کند، تا کشورهایی که با ایران هم نظر و هم عقیده هستند، تعدادشان بالاتر باشد. کشورهایی نظیر کوبا و ونزوئلا و همچنین کشورهای شاخ افریقا باهم متحد شوند و به حضور مجدد ایران در کنوانسیون مقام زن در سازمان ملل رای دهند. ایران در شرایط طبیعی نمی‌تواند به این مجمع بازگردد.

این کارشناس روابط بین‌الملل در ادامه اظهار کرد: در تمام نهاد‌های بین‌المللی، نمایندگانی از تمام دولت‌ها حضور دارند و در این مجامع، نمایندگان کشورها، علایق و اهداف و سلیقه‌های سیاسی کشور خود را در جمع مطرح می‌کند و بیشتر سعی دارد از آن منظر وارد بحث و گفت‌وگو شود. نهایتا چنین چیزی قالب حقوقی دارد. سازمان ملل یک ساز و کار خاصی دارد که طبق اساس نامه و آیین نامه ها، تصمیم گیری صورت می‌گیرد.

مولایی گفت: این تصمیم گیری‌هایی که در سازمان ملل صورت می‌گیرد، شکل و قالب حقوقی دارد. چنین چیزی یعنی اراده نمایندگان حاضر در جلسه که به جهان منعکس خواهد شد و بر اساس آن تصمیم گیری‌هایی صورت می‌گیرد و خروجی خواهد داشت.

وی افزود: تصمیم هایی که در سازمان ملل و توسط نمایندگان گرفته می‌شود باید اجرایی شود. این درست است که ضمانت اجرایی مانند حقوق داخلی ندارد اما در چهارچوب و مکانیزمی که نهاد‌های بین‌المللی عمل می‌کنند، تصمیم‌هایی گرفته می‌شود که برای اعضا،  الزامی و قابل اجرا است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل به گسترش نیوز گفت: ایران بعد از این تصمیمی که در سازمان ملل گرفته شد باید این مقام و جایگاه را ترک کند و چنین چیزی همان ضمانت اجرایی می‌شود که در مورد آن صحبت کردیم. همچنین لازم به ذکر است که ضمانت اجرایی موثر تر از این وجود ندارد.

مولایی در ادامه این گفت‌وگو خاطرنشان کرد: باید به این سوال پاسخ داد که حضور یا عدم حضور ایران چه نفعی دارد؟ ایران قبل از عضویت کلی مقدمات فراهم کرده است و این دستاورد را کسب کرد. یعنی حضور ایران در چنین مجمعی دارای ارزش بالایی است که چنین هزینه هایی صورت گرفت.

این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: زمانی که ایران از کنوانسیون مقام زن اخراج می‌شود، هدف هایی که در زمان حضور در مجمع را داشته از دست می‌دهد. تمام این اتفاقات، نهایتا، اعتبار و بی‌اعتباری یک کشور را در مجامع بین‌المللی را نشان می‌دهد و همچنین بر اعتماد و عدم اعتماد جامعه جهانی به یک کشور، در تمام حوزه‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی بسیار اثرگذار خواهد بود.

وی افزود: کشوری که در سطح بین‌المللی از اعتبار خوبی برخوردار باشد، قطعا از امنیت بالاتری برخوردار است. در ادامه آن، از اقتصاد بهتر و از نفوذ فرهنگی و دیپلماسی عمومی بالاتری هم برخوردار خواهد بود. در نهایت چیزی که به یک کشور در جامعه جهانی اقتدار می‌دهد، نحوه حضور و حمایت، همچنین اعتماد نهاد‌های بین‌المللی به یک کشور است.