۲۱ شهریور؛ روز ملی سینما | هنر بخش جدا نشدنی از زندگی روزانه است

 در سال ۱۳۷۹، در چهارمین جشن بزرگ سینمای ایران و به مناسبت صدمین سال ورود سینما به کشور، ۲۱ شهریور به عنوان «روز ملی سینما» شناخته شد. از آن زمان، هر ساله جشن خانه سینما در این تاریخ برگزار می‌شود و ۲۱  شهریور به عنوان روزی نمادین در تقویم ثبت شده است.

تاریخ سینما

برادران لومیر در دسامبر ۱۸۹۵  دستگاهی به نام سینماتوگراف را به راه انداختند که قادر به نمایش عکس‌های متحرک بود. آنها با چرخاندن دستگیره این دستگاه، تصاویر متحرک را بر روی پرده‌ای سفید به نمایش می‌گذاشتند. پس از استقبال گرم مردم پاریس از سینماتوگراف، آنها نمایندگانی به کشورهای مختلف فرستادند تا مردم آن کشورها را با این اختراع آشنا کنند. اما ایران در دوره قاجار یکی از این کشورها نبود.

تاریخچه ورود سینما به ایران

مظفرالدین‌شاه در فروردین ۱۲۷۹ به سفر به اروپا رفت و در این سفر با سینما آشنا شد. در سفرنامه‌اش ذکر شده که در روز یکشنبه هفدهم تیر ۱۲۷۹، به همراه میرزا ابراهیم خان عکاس‌باشی به تماشای دستگاه سینموفتوگراف و لانترن ماژیک رفت. این رویداد پنج سال پس از معرفی اختراع برادران لومیر در پاریس اتفاق افتاد؛ (شاه به اشتباه این دوربین را سینموفتوگراف نامید).

یک هفته بعد، مظفرالدین‌شاه دوباره به تماشای سینما رفت. حدود یک ماه پس از اولین دیدار او با سینما، در سه‌شنبه ۲۳ مرداد ۱۲۷۹، در شهر اوستاند در بلژیک، جشن روز عید گل برگزار شد و میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی مشغول فیلم‌برداری از شاه بود. به این ترتیب، مظفرالدین‌شاه به عنوان بنیان‌گذار ورود نخستین دوربین فیلم‌برداری و نمایش فیلم در ایران شناخته می‌شود و ابراهیم خان عکاس‌باشی نیز به عنوان نخستین فیلم‌بردار ایرانی محسوب می‌گردد.

نخستین مدرسه سینمایى و فیلم‌بردارى در ایران
اوانس اوگانیانس، مهاجرى ارمنى / روس بود، که پس از اتمام تحصیلاتش در رشته سینما به ایران آمد. اوگانیاسن با فکر تأسیس مدرسه سینمایى و سپس تولید فیلم را به مرحله عمل در آورد. پس از درج اعلان براى نخستین دوره مدرسه، نتیجه‌اى ببار نیامد و با اعلان‌هاى بعدی، افتتاح مدرسه هنرپیشگى در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۰۹ روى داد و سیصد نفر نام‌نویسى کردند. اما این دوره را فقط ۱۲ نفر به‌پایان رساندند.

سرانجام دوره دوم نیز پس از چاپ اعلان در جراید برگزار شد؛ در دوره دوم دروس مختلفى شامل فیلم‌برداری، بازیگری، ورزش، موسیقی، رقص، ژیمناستیک، تاریخ لباس و ... تدریس مى‌شد. اوگانیانس نتوانست دوره سوم را برگزار نماید. در سال ۱۳۱۷ به هند رفت تا کار سپنتا را ادامه دهد ولى درگیر مسائل سیاسى شد. پس از جنگ جهانى دوم به ایران بازگشت و نام خود را پس از گرویدن به اسلام رضا مژده نامید. بعد از آن نیز چند بار تلاش کرد تا با سینما ارتباط برقرار کند ولى توفیقى نیافت.

اهمیت سینما

برای درک سینما به طور کلی و سینمای یک کشور به طور خاص، نمی‌توان از عناصر و ویژگی‌های فرهنگی غافل شد. برای درک بهتر ماهیت و ویژگی‌های سینمای امروز ایران، باید سینما را به عنوان یکی از اجزای فرهنگی این کشور در نظر گرفت و سپس در چارچوب فرهنگ ایران، به تحلیل مولفه‌ها و ویژگی‌های سینمای آن پرداخت. هر روز صدها فیلم در سینماهای مختلف جهان به نمایش درمی‌آید و این امر منجر به درآمد میلیاردی برای شرکت‌های فیلم‌سازی و سرگرمی و همچنین سرگرمی میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان می‌شود. امروزه فیلم و رسانه به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان‌ها تبدیل شده و به عبارتی، بشر به آن وابسته است.

در دنیای امروز خیلی از ما شاید تصور یک روز بدون فیلم وسینما بودن را هم نتوانیم بکنیم. در کشورهای توسعه یافته که مردم برنامه مشخصی برای سینما رفتن و فیلم دیدن دارند این وابستگی بیشتر مشهود و ملموس است. در کشور ما نیز به‌طبع سینما مخاطبان خاص خود را دارد اگر چه نسبت به گذشته و همچنین نسبت به سایر کشورها مخاطبان بسیار کمتری دارد ولی به هیچ وجه نمی توان تاثیر عمیق سینما را بر زندگی مردم و روابط اجتماعی نادیده گرفت.

اگر کمی به اطراف خود توجه کنیم، تأثیر رسانه‌ها، به‌ویژه سینما و تلویزیون، بر زندگی و جامعه‌مان را به وضوح مشاهده خواهیم کرد. به عنوان مثال، در زمان پخش سریال طنز «شب‌های برره»، اصطلاحات و الگوهای آن به وضوح در جامعه قابل مشاهده بود. همچنین، بسیاری از مدها و سبک‌ها ابتدا در سینما معرفی می‌شوند و سپس مردم از آن‌ها الهام می‌گیرند. این پدیده تنها به کشور ما محدود نمی‌شود و در سراسر جهان نشانه‌هایی از این تأثیر وجود دارد.

کافی است به تأثیر انیمیشن‌هایی مانند «شرک»، «عصر یخبندان» و «تن‌تن» بر روی کودکان فکر کنیم تا عمق این تأثیر را درک کنیم. حتی پس از گذشت چند سال از پایان فیلم «مرد عنکبوتی»، هنوز هم لباس این شخصیت در فروشگاه‌های اسباب‌بازی موجود است و عروسک‌های شخصیت‌های این فیلم‌ها از محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین عروسک‌ها به شمار می‌آیند.

متاسفانه در روز ملی سینما متوحه شدیم بانو پری صابری؛ از بزرگان سینما و تئاتر دار فانی را ودداع گفتند.