آرامستان جدید تهران / سرانجام چه شد؟

مدتی است که صحبت از احداث آرامستان جدید در تهران به گوش می رسد اما باید دید که سرانجام این امر در آینده چه خواهد شد.

در حالی که ظرفیت بهشت زهرا (س) به عنوان بزرگترین آرامستان کشور رو به اتمام است؛ لزوم چاره اندیشی مدیریت شهری برای خانه ابدی شهروندان تهرانی بیش از پیش مورد توجه بوده و موضوع احداث آرامستان‌های جدید و مکان‌یابی آنها مورد توجه قرار گرفته است و تاکنون چندین بار از مکان‌هایی چون نزدیکی کوه «بی بی شهربانو» نام برده شده است؛ اما هنوز مکان نهایی احداث آرامستان تهران در سال ۱۴۰۳ اعلام نشده و ظاهرا احداث حداقل یک آرامستان برای سال جاری قطعی شده است.

مرده مسلمان باید در زمین مباح دفن گردد؛ جمله‌ای که در شیعه از اهمیت بسیاری برخوردار است و در مجموع مسلمانان نسبت به خانه آخرت خود با حساسیت بسیاری برخورد می‌کنند و بر همین اساس مدیریت‌های شهری در کل کشور در تلاش هستند برای تدفین اموات مسلمانان در شهر خود آرامستان‌های مناسب را احداث کنند. نخستین تلاش‌ها برای طراحی، اجرا و احداث آرامستانی به نام بهشت زهرا، با هدف پایان دادن به مسئلهٔ تعدد آرامگاه‌ها در سطح شهر تهران، در سال ۱۳۴۵ انجام شد. بر همین اساس قطعه زمینی در مسیر تهران - قم به مساحت ۳۱۴ هکتار به این امر اختصاص یافت و فعالیت‌های عمرانی و فضای سبز در این محل شروع شد.

نهایتا بهشت زهرا(س) در سال ۱۳۴۹ آماده شد، ولی در ابتدا به‌ علت وجود گورستان‌های متعدد فعال در محله‌های تهران با عدم اقبال عمومی جهت دفن اموات مواجه و سرانجام با دفن نخستین متوفی رسماً مورد بهره‌برداری قرار گرفت. به جز بهشت زهرا(س) ۱۰ آرامستان دیگر در تهران وجود دارد که برخی هنوز فعال، برخی غیرفعال و برخی نیز امروز کمتر آثاری از آنها باقی مانده است.

 باتوجه به دغدغه شهروندان تهرانی برای خانه آخرت بود که در سال ۱۳۴۹ بهشت زهرا (س) در شهرستان ری در جنوب تهران احداث شد. پس از مدتی این آرامستان به بزرگترین آرامستان کشور تبدیل شد. در حقیقت بهشت زهرا ابتدا ۳۱۴ هکتار وسعت داشت که در سال ۱۳۷۶ با توجه به اینکه ظرفیت این آرامستان برای تدفین اموات مسلمین رو به اتمام بود بخش شمالی به مساحت ۱۱۰ هکتار و در سال ۱۳۸۷ بخش شرقی به مساحت ۱۶۰ هکتار خریداری و به آن اضافه شد که تاکنون بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در این آرامستان دفن شده‌اند.

اما چندی است که موضوع اتمام ظرفیت بهشت زهرا(س) و لزوم استفاده از راهکار دیگری برای تدفین اموات مسلمین در دستور کار مدیریت شهری تهران قرار گرفته است که در این میان احداث ۳ یا ۷ آرامستان جدید و حتی فعال کردن دوباره برخی آرامستان‌های قدیمی تهران مطرح شده است. در حاشیه جلسه شورای اسلامی شهر تهران در بهمن ماه سال گذشته بود که جواد تاجیک، مدیرعامل سازمان بهشت زهرا(س) در جمع خبرنگاران گفته بود: ظرفیت روزانه قبور این آرامستان تا سال بعد تکمیل می‌شود و مکان یابی و اقدامات لازم برای احداث آرامستان جدید در چهار نقطه تهران در دستورکار قرار گرفته است.

با نگاه به دغدغه اتمام ظرفیت بهشت زهرا(س)، چندین بار چاره اندیشی هایی در راستای افزایش ظرفیت درونی بهشت زهرا از جمله توسعه آن و سه طبقه شدن قبور صورت گرفت، به شکلی که در سال ۱۳۸۹ طرح قبور سه طبقه در دو بخش کیفی به انجام رسید که یکی از این اقدامات افزایش قبور از یک یا دو طبقه به سه طبقه بود. بر همین اساس قبوری که ۳۰ سال از تاریخ دفن آنها در بهشت زهرا (س) گذشته بود سه طبقه شدند که این اقدام به منظور توسعه بهشت زهرا (س) انجام شد. دقیقا اولین بار احداث آرامستان‌های جدید در پهنه‌های مختلف تهران شامل غرب، شرق و جنوب شرق در همین سال مطرح شد.

پس از اظهارنظر مدیرعامل سازمان بهشت زهرا(س) برای احداث آرامستان‌های جدید بود که رسانه‌ها همسو با دغدغه شهروندان برای سرنوشت خانه ابدی، پیگیر احداث آرامستان‌های جدید شهر تهران شدند؛ موضوعی که گویی مکان یابی و جانمایی آن برای مدیریت شهری به یک معضل تبدیل شده است که در همین راستا تاجیک مدیرعامل بهشت زهرا(س) در مصاحبه‌ای دیگر تأکید کرده است: آرامستان بهشت زهرا حداکثر تا آخر سال ۱۴۰۳ قابلیت دفن دارد البته عده‌ای از قبل قبر خریداری کرده اند و از ۱۸۰ ورودی متوفی روزانه، ۵۰ نفر در قطعات جدید دفن می شوند.

به گفته وی، به کمک شهردار تهران و شورای شهر نقطه یابی و تملک و ایجاد آرامستان‌های جدید در دستور کار قرار گرفته و حداقل سال ۱۴۰۳ یک آرامستان ایجاد می‌شود که با توجه به حساسیت‌ها، مکان آن را بعدا اطلاع رسانی می‌کنیم ولی در چهار نقطه تهران قرار است آرامستان جدید احداث شود.

حسین نظری، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران نیز درباره احداث آرامستان جدید در تهران می‌گوید: برای چهار نقطه با هدف ایجاد آرامستان در حال رایزنی هستیم، البته اگر هم با جایی برای تملک زمین مذاکره می‌کنیم، اقدام اولیه است و پس از آن مشاور بر روی زمین مطالعات اولیه را انجام می‌دهد و بعد از تکمیل مطالعات و آماده شدن، طرح به شورای اسلامی شهر تهران ارائه و پس از تصویب شورای شهر تهران قابلیت اجرا دارد.

وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر برای یک نقطه جهت احداث آرامستان مذاکره کرده‌ایم و طرف مقابل گفته زمین را برای احداث آرامستان در اختیار قرار می‌دهد. برای سه نقطه دیگر هم برای احداث آرامستان مذاکره کردیم اما به نتیجه نرسیده ایم. تاکنون هیچ نقطه‌ای به عنوان آرامستان جدید مشخص نشده؛ البته مذاکراتی با برخی از نهادها از جمله بنیاد مستضعفان درخصوص تأمین زمینی در شمال غرب تهران انجام شده اما تمام این موارد در حد مذاکره است. در صورتی که زمین مورد نظر برای آرامستان تأمین شود احداث آن زمانی نخواهد برد و در طول چند ماه آرامستان یا آرامستان‌های جدید احداث خواهند شد.

البته نظری معاون شهردار تهران پیشتر و در دیماه سال گذشته خبر از احتمال نهایی شدن احداث آرامستان جدید تهران در نزدیکی کوه بی بی شهربانو خبر داده بود که گویی این مذاکرات به نتیجه نهایی نرسیده است.