چرا معدن بوکسیت تاش تعطیل شد؟
اگر چه برداشت از معدن بوکسیت تاش در امسال به طور موقت تعطیل است، اما آینده این معدن نگرانی اصلی این روزهای دوستداران طبیعت شاهرود و کوه شاهوار است.
گسترش‌نیوز: کوه شاهوار با حدود چهار هزار متر ارتفاع، بزرگترین قله استان سمنان در کوه‌های البرزشرقی و در حد فاصل مرز ۲ استان سمنان و گلستان قرار دارد.
به گفته کارشناسان، موضوع اصلی درباره خطرات معدن بوکسیت تاش در کوه شاهوار نه تنها آلودگی بلکه از بین رفتن بزرگترین تولید‌کننده آب در منطقه شاهوار و فرسایش خاک به عنوان منبعی تجدیدناپذیر است.
پس از ماه‌ها تعطیلی موقت معدن بوکسیت تاش، قرار بود درباره فعالیت این معدن نشستی با حضور مدیران شرکت آلومینای ایران، فعالان محیط‌زیست کشور، شبکه ملی محیط‌زیست و خبرنگاران در شاهرود برگزار شود. اما فعالان محیط‌زیست به عنوان بانیان این نشست از لغو برنامه به دلیل برخی مسائل خبر دادند. با این حال نشست دیگری با تعداد محدودی از شرکت‌کنندگان و این بار بدون حضور اصحاب رسانه برگزار شد.
منابع آب شاهرود در خطر آلودگی و نابودی
استاد زمین شناسی دانشگاه آزاد شاهرود اکسید و هیدروکسید آلومینیوم را مواد اولیه بوکسیت استخراج شده از معدن برشمرد و ابراز کرد: ماده اولیه مورد نیاز کارخانه آلومینیوم است اما هر ماده معدنی علاوه بر مواد اصلی عناصر کمیابی نیز همراه خود دارد که همان فلزات سنگین و خطرناک هستند برای نمونه در بوکسیت شاهوار نیکل، کروم، کبالت، سرب و آرسنیک به میزان کم وجود دارد.
عبدالرضا جعفریان با اشاره به وارد شدن آلومینیوم به آب و آلوده کردن آن در اثر فعالیت معدن، تصریح کرد: چند آزمایش انجام شده توسط اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان میزان بالایی از آلودگی به آلومینیوم را نشان داد و حتی در یک نمونه این میزان حدود هفت هزار میکروگرم در لیتر بود که برای خوراک دام نیز مناسب نیست و از استانداردهای فائو هم خارج می‌شود چه برسد به مصرف انسان.
وی ادمه داد: اما این بدان معنا نیست که اگر همیشه آب را آزمایش کنیم این میزان از آلودگی را نشان دهد بلکه به فعالیت معدن و حجم بارش‌ها به ویژه در بهار و پاییز بستگی دارد پس باید به طور متناوب نمونه گیری در تمام طول سال انجام شود.
این استاد زمین شناسی یادآور شد: فلزت سنگین موجود در بوکسیت پس از خرد شدن می‌توانند در آبراه‌ها قرار گیرند و پس از حل شدن وارد آب‌های زیرزمینی شوند که تأثیرخطرات آن برای گیاهان، جانوران و انسان‌ها در درازمدت مشخص می‌شود.
جعفریان خطر از دست دادن منابع آب را از آلودگی آن مهم‌تر دانست و گفت: مخزن آب شاهرود همزمان با معدن کاوی در دل شاهوار در حال انفجار است.
یک فعال محیط‌زیست اخطار درباره آلودگی آب شاهرود را به توصیه پزشکان برای استفاده نکردن از سیگار تشبیه کرد وافزود: تأثیر این مواد بر سلامتی مردم در دراز مدت مشخص می‌شود و نمی‌توان در ابتدای کار و با چند آزمایش ساده آن هم در زمان نامناسب اعلام کرد فعالیت این معدن تأثیری بر کیفیت آب ندارد.
علیرضا ولیان اضافه کرد: آزمایش‌های انجام شده از سوی شرکت آلومینا در فصل تابستان و در زمان تعطیلی معدن و کمترین میزان بارش‌ها بود همچنین از چشمه‌های اطراف معدن نمونه برداری شد در حالی که محل ذخیره این چشمه‌ها بالاتر از معدن قرار گرفته است.
وی به از بین رفتن بستر ذخیره برف در شاهوار بر اثر معدن کاوی اشاره کرد و گفت: معدن بوکسیت در جبهه شمالی این کوه قرار دارد که به دلیل جهت تابش خورشید، برف در آن منطقه ماندگاری بیشتری دارد و به همین دلیل بیشترین برف چاله‌ها را در خود جای داده و یکی از موثرترین نقاط در تأمین آب‌های زیرزمینی است.
خاک شاهوار در معرض فرسایش است
ولیان با بیان اینکه در طرح نخستین این معدن رو باز قرار است ۲ فروچاله دستکم به عمق ۱۰۰ متر در ارتفاع متوسط سه هزار و ۲۰۰ متر بر جای گذاشته شود، افزود: در این طرح که به شیوه معدن مس کرمان اجرایی می‌شود، یک حوضچه بزرگ به صورت پلکانی می‌تراشند و اگر بخواهند ادامه دهند می‌توانند تا صدها متر برای برداشت بوکسیت پایین روند و حتی اگر در نهایت به عمق ۱۰۰ متر هم اکتفا کنند حفره بزرگ و وحشتناکی در دل کوه باقی می‌ماند.
یک کارشناس خاک و آب نیز درباره ضرورت توجه به فرسایش خاک به ایرنا گفت: برای دسترسی به معدن بوکسیت جاده‌ای انحصاری به طول حدود ۳۵ کیلومتر ایجاد شد که با این کار حدود ۵۰ میلیون تن خاک را از بین برد.
حنیف رضا گلزار ادامه داد: بدون توجه به از بین رفتن پوشش گیاهی و درختان ارس در این محدوده ۲۰۰ هکتاری از معدن بوکسیت بین ۸۰ تا ۱۵۰ و در برخی محاسبات تا ۲۰۰ میلیون تن خاک را از دست داده و می‌دهیم و پرسش اینجاست که چگونه می‌توان این حجم انبوه را جایگزین کرد در حالی که هیچ روش علمی برای بازتولید خاک در طبیعت وجود ندارد؟
وی ایجاد سیلاب را از دیگر خطرات از بین رفتن خاک دانست و تصریح کرد: وقتی خاک از روی سطح زمین با شیب ۶۰ درجه حذف شود یعنی ماده‌ای که بتواند مانند اسفنج آب را در خود ذخیره و به سفره‌های زیرزمینی منتقل کند حذف شده است و به همین دلیل با کوچکترین بارندگی سیلاب به راه می‌افتد و در پایین دست برای مردم خسارت به بار می‌آورد.
تعطیلی معدن تاش صنعت آلومینیوم را تهدید نمی‌کند
عضو هیات مدیره جمعیت دیده بان طبیعت همچنین با بیان اینکه با فرافکنی سرنوشت صنعت آلومینیوم کشور را به ضرورت تداوم برداشت بوکسیت از شاهوار گره می‌زنند، اظهارکرد: سال بهره‌برداری از کارخانه آلومینای جاجرم بنابر یک روایت ۷۱ و بنابر روایتی دیگر ۸۱ است بنابراین این کارخانه در ۲ مرحله و با فاصله زمانی ۱۰ سال افتتاح شده است پس در آن زمان باید خوراک اولیه کارخانه را نیز پیش‌بینی می‌کردند.
گلزار در ادامه بیان کرد: معدن تاش ۱۰ سال بعد از افتتاح آلومینای جاجرم و در سال ۹۱ پروانه بهره‌برداری گرفت و این موضوع نشان می‌دهد زمانی که کارخانه را طراحی و ایجاد کردند معدن بوکسیت تاش کشف نشده بود.
دبیر جمعیت دیده بان طبیعت نیز با بیان اینکه بهره برداران معدن ادعا می‌کنند صنعت آلومینیوم کشور به آلومینای جاجرم و معدن بوکسیت تاش وابسته است، ابراز کرد: آمارهای اعلام شده از سوی وزارت صمت نشان می‌دهد از ۷۵۰ هزار تن تولید آلومینا در کشور سهم جاجرم حدود ۴۰ هزار تن در سال است.
امیرحسین ولیان با تأکید بر اینکه این شرکت دارای چند معدن بزرگ فعال و یا دست نزده است، افزود: معدن بوکسیت تاش حداکثر ۲۰ درصد خوراک آلومینای جاجرم را تأمین می‌کندو این ادعای گزافی است که مسئولان را بترسانند و بگویند با تعطیلی این معدن صنعت آلومینیوم تهدید می‌شود.
وی با طرح این پرسش که ارزش شاهوار برای مردم شاهرود چگونه است؟ بیان کرد: آیا ما چندین کوه بزرگ آبساز داریم که شاهوار یکی از آنها باشد؟ خیر، تمام شاهرود و دشت بسطام و روستاهای آن و تاریخ و تمدن و حیات کنونی و هوای خوبش وابسته به شاهوار است که توانسته است تنها کانون جمعیتی در این منطقه را به وجود آورد. ما مخالف توسعه نیستیم اما آیا نباید برای زندگی مردم احترام و ارزش قائل شد؟
این فعال محیط‌زیست اضافه کرد: شرکت آلومینای جاجرم یک معدن بزرگ به اندازه شاهوار و به وسعت ۷۰۰ هکتار را در میامی از منابع طبیعی و آبخیزداری تحویل گرفته که معدنکاوی در آن پیامدهای شاهوار را ندارد. کوهی با ارتفاع اندک و نزدیک تر به جاجرم است اما می‌گویند عیار بوکسیت شاهوار ۱.۵ درصد بیشتر است پس نشان می‌دهد فقط به فکر سود خودشان هستند.
ولیان با نقل جمله‌ای از مدیرعامل آلومینای جاجرم مبنی براینکه اگر مضرات معدن برای مردم شاهرود از منافع آن برای کشور بیشتر باشد آن را تعطیل می‌کنند، یادآور شد: کارشناسان معتقدند این معدن به شاهوار آسیب می‌زند. اگر در کوه‌های جنوبی شاهرود بود و کانون آبساز هم نبود امکان ریسک وجود داشت ولی در چنین نقطه حیاتی نمی‌توان خطر کرد.
با در نظرداشت دیدگاه دوستداران طبیعت و متخصصان محیط‌زیست، باید همچنان به این نکته نیز توجه داشت که آلودگی آب و یا از بین رفتن آب و خاک فقط بخشی از مضرات فعالیت این معدن در شاهوار است. کارشناسان تولید ریزگردها، تأثیر منفی بر کشاورزی، از بین رفتن پوشش گیاهی و درختان با ارزش، فراری دادن حیات وحش از منطقه و کشتار آن ها، ایجاد پسماند و از بین رفتن جاذبه گردشگری را از جمله دیگر خطرات فعالیت معدن بوکسیت تاش می‌دانند.
کوه شاهوار با ارتفاع سه هزار و ۹۴۵ متر بلندترین قله در قسمت شرقی رشته کوه البرز است، شاهوار در شمال شهرستان شاهرود و در مرز ۲ استان گلستان و سمنان واقع شده است.
این کوه علاوه بر آن که از مهم‌ترین تامین‌کنندگان آب شهرستان شاهرود و روستاهای کوهپایه آن است، یکی از رویشگاه‌های ارزشمند سرو کوهی یا اُرس نیز محسوب می‌شود، از سوی دیگر، این قله نزد اهالی شاهرود به عنوان یکی از نمادهای طبیعی این شهرستان شناخته می‌شود و همواره مورد توجه است.
منبع: ایرنا
ارسال نظر