تولید کشور همچنان گرفتار رکود!

تولید در پاییز رونق چشمگیری نداشت. سرانجام گزارش وزارت صمت از تولید کالاهای منتخب صنعتی در واپسین ماه پاییز منتشر شد و مرور آن نشان داد، تولید گرچه از ناحیه خطر خارج شده، اما همچنان نمی‌‌‌توان فضای صنعت را چندان دور از رکود فرض کرد. آمار تولید کالاهای منتخب (۳۶قلم کالا) در آذر۱۴۰۰ نشان می‌دهد عمده محصولات نسبت به آبان در سطح تولید بالاتری قرار داشته‌‌‌اند. داده‌های وزارت صمت نشان می‌دهد در آخرین ماه پاییز نسبت به آبان۱۴۰۰ تعداد کالاهای با رشد تولید ۲۲قلم بوده و بخش‌‌‌هایی همچون لوازم‌خانگی، شیشه و آلومینیوم بهترین عملکردهای ماهانه را به ثبت رسانده‌‌‌اند. از آن سو یک‌چهارم کالاهای منتخب نیز با افت تولید روبه‌رو شده‌‌‌اند.

نکته جالب در بررسی روند تولید ماهانه کالاهای منتخب صنعتی این است که در آذرماه، ارقام تولید به هیچ‌وجه چشمگیر نبوده و تنها نسبت به آبان و مهر که ماه‌‌‌هایی توام با نوسانات شدید ارزی، خاموشی برق و کاهش تقاضا بود، وضعیتی بهتر را تجربه کرده‌‌‌اند. از آنجا که پیش‌تر برای آذرماه، دو گزارش شاخص تولید صنایع بورسی و شاخص مدیران خرید صنعتی شرایط رکودی و توام با چالش را برای بخش صنعت نشان داده بود، می‌‌‌توان گزارش کالاهای منتخب صنعتی را شاهد سوم وضعیت پرتنش صنعت در پایان پاییز ۱۴۰۰ دانست. در بین کالاهای منتخب در سه بخش صنعت، معدن و پتروشیمی وزن بالاتر متعلق به کالاهایی است که در آذر نسبت به آبان، رشد تولید را تجربه کرده‌‌‌اند. با این حال جنس آمارها و تعداد کالاهای دارای افت تولید از برخی عدم‌تعادل‌‌‌ها در بنگاه‌‌‌های تولیدکننده خبر می‌دهد. ‌درصد نازل رشد تولید مثبت در اغلب کالاها در مقایسه با آبان‌ماه نیز گویای کمرنگ‌شدن شدت رشد تولید در اغلب صنایع است. البته نکته امیدوارکننده این گزارش شدت رشد منفی محصولات و کاهش دامنه کالاهای دارای رشد منفی است که به معنی وضعیت نسبتا عادی صنایع در آذر۱۴۰۰ بوده است.

جدا از آمارها وضعیت تولید کالاهای منتخب صنعتی در پایان ۹ماه نیز نشان می‌دهد ۲۳کالا رشد تولید داشته‌‌‌اند، ۱۳کالا نیز نسبت به ۹ماه منتهی به آذر۱۳۹۹ با افت تولید روبه‌رو شده‌‌‌اند. بیشترین رشد در این دوره زمانی به پنج‌کالای «کامیون، کامیونت و کشنده»، «روغن‌نباتی»، «چرم»، «ماشین لباسشویی» و «شمش آلومینیوم» تعلق داشته و از آن سو، بدترین وضعیت در کالاهایی همچون «الیاف آکریلیک»، «الکتروموتور»، «چینی بهداشتی»، «نخ سیستم پنبه‌‌‌ای» و «پودر شوینده» مشاهده شده است. مهم‌ترین اتفاق در سطح صنایع احتمالا به تداوم افت تولید در دو صنعت استراتژیک سیمان و فولاد، رشد اندک دو صنعت پتروشیمی و خودرو و نیز رشد بالای صنعت لوازم خانگی مربوط است. با کنار هم قرار دادن دو قاب مختلف آماری، یعنی وضعیت ماهانه و عملکرد ۹ماهه صنعت، پرسش مهمی که قابل طرح است، شانس بازگشت صنایع به شکوفایی است. در شرایطی که بی‌‌‌برقی و خاموشی کمتر از هر زمانی بر صنایع مختلف تاثیر می‌‌‌گذارد و شانس انعقاد توافق در زمستان ۱۴۰۰ بالا رفته، لازم است این پرسش طرح شود که رونق به تولید چه زمانی و با چه کیفیتی باز خواهد گشت؟

تکلیف تولید پس از سه‌فصل

جزئیات تولیدات منتخب صنعتی در ۹ماه۱۴۰۰ نشان می‌دهد تولید در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال ۱۳۹۹ وضعیت سختی را پشت سر گذاشته است. صنایعی که وزن بیشتری در ایجاد ارزش‌افزوده صنعتی دارند و تاثیر آنها بر نرخ رشد صنعتی کشور بالاست، در سه‌فصل ابتدایی سال با رفت و برگشت‌‌‌های بسیاری به فعالیت پرداختند. سیمان که می‌‌‌رفت رکورد نرخ تولید را در سال ۱۴۰۰ جابه‌جا کند، فعلا تولیدش به حدود ۴۸میلیون تن محدود شده و به دلیل قطع و وصل مداوم برق در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۹معادل۱/ ۹درصد افت کرده است. بخش فولاد نیز دیگر صنعتی است که با افت تولید محسوس روبه‌رو شده است. شواهد آماری گزارش وزارت صمت نشان می‌دهد کشور در تولید فولاد خام طی ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ افت ۲/ ۲درصدی را تجربه کرده و مجموعا ۳/ ۲۱میلیون تن تولید داشته است. افت تولید در بخش محصولات فولادی بدتر بوده و به ۸/ ۵درصد می‌‌‌رسد. ایران در ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ تنها ۱۸میلیون و ۸۸۴هزار تن انواع محصولات فولادی را تولید کرده که به معنی افت یک‌میلیون تنی تیراژ این محصولات در کشور است. بخش پتروشیمی ایران تنها صنعت صادرات‌‌‌محور و بزرگ کشور است که کماکان رشد تولید دارد. رشد این بخش در دوره زمانی مورد اشاره ۳/ ۲درصد بوده که موجب شده است مجموع تولید پتروشیمی در کشور به ورای ۹/ ۴۶میلیون تن برسد.  پررشدترین صنعت کشور نیز به نظر می‌رسد کماکان صنعت لوازم‌خانگی است که در سه قلم کولرآبی، یخچال و فریزر و ماشین لباسشویی مجموعا ۳میلیون و ۵۲۵‌هزار دستگاه تولید داشته و رشد ۸/ ۱۲درصدی را نسبت به دوره ۹ماه منتهی به آذر ۱۳۹۹ تجربه کرده است. رشد چشمگیر تولید ماشین لباسشویی از افزایش رقابت و تیراژ در این محصول خبر می‌دهد. لباسشویی در این دوره زمانی ۱/ ۲۶درصد رشد کرده و مجموعا یک‌میلیون و ۵۶هزار دستگاه تیراژ داشته است. یخچال و فریزر کماکان بزرگ‌ترین بخش سبد تولیدات سفید (لوازم خانگی بزرگ)در بخش محصولات بزرگ را به خود اختصاص داده است. در دوره زمانی فروردین تا آذر۱۴۰۰ مجموعا رشد تولید این محصول ۳/ ۱۰درصد بوده که به بهبود تیراژ تا سطح یک‌میلیون و ۶۵۳‌هزار دستگاه منجر شده است. در محصول کولر آبی هم کشور در همین مدت رشد ۲/ ۳درصدی را تجربه کرده و مجموعا ۸۱۵‌هزار و ۶۰۰دستگاه تولید داشته است. در صنایع دیگر شرایط یکدست نیست. برای نمونه بخش خودرو به عنوان یکی از صنایع انحصاری داخلی که ابعاد بسیار بزرگی دارد، در مجموع با احتساب ماشین‌‌‌آلات تجاری، کشاورزی و سواری چیزی بالغ بر ۷۴۵‌هزار دستگاه تیراژ داشته است. در بخش سواری کشور در ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ رشد تولید ۱/ ۲درصدی را تجربه کرده و حدود ۶۷۰‌هزار دستگاه تیراژ داشته است. در این مدت، بیش از ۲۱هزار دستگاه انواع خودروی تجاری نیز تولید شده است. کامیون، کامیونت و کشنده با رشد ۷۵درصدی رکورددار افزایش میزان تولید در ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ هستند. کل تولید این بخش در این مدت در کشور ۷هزار و ۶۱۲دستگاه بوده است. در بخش اتوبوس، مینی‌‌‌بوس و ون هم کشور رشد ۷/ ۲۱درصدی را تجربه کرده و ۱۶هزار و ۶۵۰دستگاه تولید داشته است. تولید کشور در محصول کمباین بالا رفته و به لطف رشد ۴/ ۱۶درصدی، این بخش از صنعت خودرو ۵۰۵دستگاه تیراژ داشته است. تولید تراکتور نیز با ۴/ ۵درصد، به ۱۶هزار و ۴۴۹دستگاه رسیده است. وانت اما تنها رقمی از محصولات صنعت خودرو است که افت تولید داشته و با نزول ۴/ ۵درصدی، مجموعا تیراژ ۵۷هزار و ۷۲۰دستگاهی داشته است. در بخش روغن، میزان تولید ماهانه همچنان بالاست. تولید یک‌میلیون و ۵۲۲‌هزار تن روغن به رشد ۷/ ۳۸درصدی منتهی شده است. عملکرد ماهانه روغن نباتی از ابتدای سال تاکنون نشان می‌دهد این محصول به طور میانگین، ماهانه حدود ۱۶۰‌هزار تن تولید داشته است.  در بخش تولید پودر شوینده، صنایع آرایشی بهداشتی ایران وضعیت سختی را تجربه می‌کنند، به طوری که در پایان ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰، افت ۱۵درصدی تجربه شده تا کل تولید به ۴۰۷هزار تن عقب بنشیند. تولید پودر شوینده در همه سه‌ماه پاییز روند نزولی داشته و هر ماه نسبت به ماه قبل با افت روبه‌رو شده است.

لاستیک خودرو دیگر بخشی است که افت ۷/ ۳درصدی را تجربه کرده است. کل تولید لاستیک خودرو در ۹ماه اخیر ۱۹۴‌هزار و ۴۰۰تن بوده است.  فیبر کالایی با افت ۹/ ۷درصدی روبه‌رو شده و به‌رغم یک‌میلیون و ۹۴هزار مترمکعب تولید، نسبت به مدت مشابه سال قبل عقبگرد داشته است.  یکی از محصولاتی که در ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ عقبگرد داشته، الکتروموتور است که با نزول ۶/ ۱۶درصدی روبه‌رو شده و مجموعا تیراژی به میزان ۶میلیون و ۳۵۰‌هزار و ۹۰۰دستگاه داشته است.

الیاف آکریلیک هم که رکورددار افت تولید است، مجموعا در پایان ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ به میزان ۱۴۰۰تن تولید داشته که از افت بیش از ۶۹درصدی تولید کشور در این محصول خبر می‌دهد. در گزارش وزارت صمت از آمار تولید کاغذ اطلاعاتی ارائه نشده، ولی درباره کارتن آمارها مشخص است. این محصول در ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ مجموعا ۵/ ۱درصد رشد داشته تا کل صنایع این بخش، بیش از ۴۱۹هزارتن تولید کرده باشند.  نئوپان کالایی است که از ابتدای امسال تا انتهای پاییز موفق به افزایش تولید و کسب رشد ۷درصدی شده است. کل تولید نئوپان در کشور در ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ حدود ۶۵۳‌هزار و ۷۰۰متر مکعب بوده است. روغن صنعتی و موتور تصفیه اول هم به عنوان محصول مهم، در ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ به میزان ۷/ ۵درصد رشد کرده و از آن بیش از ۵۱۴‌هزار تن تولید شده است.

دوده دیگر کالایی است که مقدار قابل‌توجهی رشد تولید داشته است. کل تولید دوده در این مدت حدود ۱۲۴هزار تن بوده که از رشد ۸/ ۱۹درصدی در این بخش حکایت دارد.رشد ۱۶درصدی نخ فیلامنت پلی‌استر موجب شده تا این قلم کالا مجموعا تولید خود را در پایان آذر۱۴۰۰ به ۲۲۶هزار و ۲۰۰تن برساند.

دیگر کالای مهم لیست، نخ سیستم پنبه‌ای و ترکیبی الیاف مصنوعی است که به دلیل نزول ۸/ ۱۵درصدی تولید، روی هم رفته خروجی آن به ۱۷۳‌هزار و ۷۰۰تن رسیده است. چرم که بیش از ۳۳درصد رشد کرده، در ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ حدود ۳۹میلیون فوت مربع تولید داشته که این جهش باعث شده این کالا یکی از بهترین عملکردها را بین همه صنایع از خود نشان دهد. گزارش وزارت صمت نشان می‌دهد با توجه به تولید بیش از ۱۰۱میلیون و ۲۰۰‌هزار جفت کفش و پاپوش، این بخش ۴/ ۱درصد رشد داشته است. رشد ۵/ ۶درصدی کاتد مس، افزایش تولید شمش آلومینیوم به میزان ۷/ ۲۴درصد و رشد ۱/ ۱۹درصدی شیشه جام از دیگر اتفاقات مهمی بود که در بین کالاهای تولیدی صنایع معدنی اشاره به آنها ضروری است.  از آن سو، افت تولید چینی بهداشتی، کنسانتره زغال‌سنگ و آلومینا که به ترتیب معادل ۴/ ۱۶درصد، ۷/ ۱۱درصد و ۱/ ۰درصد بوده از نکات مهمی است که در گزارش وزارت صمت باید به آنها توجه شود.