موانع خودکفایی صنعتی در ایران

بنا به باور شماری از کارشناسان حداقل در خصوص برخی «کالاهای استراتژیک»، رسیدن به خودکفایی و قطع وابستگی به دیگران اهمیت بسیاری دارد و اقتدار ملی را برای آن کشور به ارمغان می‌آورد. در ایران هم توانسته‌ایم در برخی حوزه‌ها تا حد معقولی به خودکفایی برسیم اما سوال این است که چرا رسیدن به خودکفایی در عرصه تولیدی؛ مهم و نیل به توسعه پایدار؛ سخت و طولانی است. برای یافتن پاسخ این سوال؛ خبرنگار صمت با ۶ تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به گفت‌وگو نشسته است.

قبل از انقلاب زیر سلطه بودیم

روح الله جانی عباسپور، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: تا قبل از انقلاب زیر سلطه بودیم و سرنوشت امور ما به‌دست بیگانه بود و آنها برای ما تصمیم گیری و تصمیم‌سازی می‌کردند. منافع استعمار هم اقتضا نمی‌کرد کشور به خودکفایی برسد. آنها با خوداتکایی و درون زایی که می‌تواند رشد و توسعه کشور باشد موافق نبودند. آنها دنبال منابع و ذخایر ما بودند تا آن را تاراج کنند. برای اینکه موفق شوند سعی‌شان بر این بود که ما یک کشور وابسته در تولید و صنعت باشیم.

سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن بیان کرد: در مقطعی «هنری کیسینجر» وزیر امور خارجه نیکسون می‌گوید ما کشورهای دوست را طوری به خودمان وابسته کردیم که بدون مواد غذایی ما نمی‌توانند بیشتر از ۲۴ ساعت دوام بیاورند. و هویدا می‌گفت یک ماه بدون مواد غذایی و گندم امریکا نمی‌توانیم دوام بیاوریم. می‌خواهم بگویم که عقب ماندگی ما به این دلیل بود که خودمان سرنوشتمان را تعیین نمی‌کردیم. بعد از انقلاب هم شعار کشور استقلال آزادی جمهوری اسلامی بود و حرکت‌های خیلی خوبی شروع شد ولی دشمن، استکبار و قدرت‌های بزرگ جهانی تحمل استقلال ما را نداشتند. یعنی تا جایی که توانستند سعی‌شان در براندازی نظام و محدود و محصور کردن انقلاب بود. در این مسیر جنگ هشت ساله با عراق را راه انداختند و همچنین گروهک هایی را در دهه اول انقلاب هدایت می‌کردند و به جان جمهوری اسلامی انداختند. بعد بحث هجمه و یا به تعبیر مقام معظم رهبری شبیخون و ناتو فرهنگی را ایجاد کردند. امروز نیز این راه ادامه دارد. نمونه بارز آن را می‌توان در حوزه فضای مجازی مشاهده کرد. از طرف دیگر جنگ اقتصادی و تحریم را راه انداختند. این‌ها موانع بزرگی بوده برای رشد و توسعه کلی کشور بوده‌اند ولی در بعضی صنایع رشد داشتیم.

رشد فزاینده‌ کشور در صنعت دفاعی

وی افزود: علی رغم مزاحمت‌های بین‌المللی و محورهای تقابلی که دشمن شروع کرده است توفیقات خوبی داشتیم. در حوزه صنعت دفاعی رشد فزاینده‌ای داریم به طوری که قدرت‌های بزرگ جهانی نگران پیشرفت‌های ما در این حوزه هستند. در برخی مواقع به دلیل محدودیت‌‌های بین‌المللی و درجاهایی سو مدیریت نتوانستیم موفق عمل کنیم. نگاه و تکیه آمال و آرزوی دوستی با غرب یکی از عواملی است که ما را معطل کرده است. همواره بعضی از دولتمردان ما در دهه‌های مختلف پیشرفت را در تعامل با غرب می‌دانستند ولی در واقع همین ایده ما را زمین گیر کرد. افغانستان، پاکستان، عراق، مصر و اردن، کشورهایی هستند که در تعامل با غرب هستند ولی نتیجه‌ای نگرفتند. امیدواریم دولت با تغییر رویکردی که در پیش گرفته و نگاهی که به شرق و اقتصاد‌های نو ظهور همانند هند، چین و روسیه دارد، نتیجه بگیرد.

الهویردی دهقانی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی به صمت گفت: صنعتی شدن و رسیدن به توسعه پایدار، موضوع پیچیده‌ای است و در فنون، دانش، اقتصاد و تولید مردم یک کشور ریشه دارد. کشورهایی که از قدیم، صاحب دانش و فناوری بودند این موارد را به راحتی در اختیار دیگران قرار نمی‌دهند. هر ملت و کشوری که زمانی مبدع بوده و تلاش کرده و فرهنگ و دانش ساخته، موفق تر عمل کرده است. آن جامعه با تکیه بر توانمندی‌های خود روی پایش ایستاده است.

نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: با انقلاب صنعتی و تحولاتی که در مغرب زمین رخ داد و به موازات پیدایش تدریجی علوم و فنون و تغییراتی که در حکومت‌های اروپایی و حوزه اختراعات به وجود آمد و همچنین با روی آوردن بشر به علوم تجربی، ملل اروپایی وغربی و شرق دور؛ از ما پیش افتادند. به‌تدریج با ظهور و بروز حکومت‌های استبدادی در سرزمین ایران وابستگی و عقب افتادگی تشدید شد.

دهقانی ادامه داد: با قدرتمند شدن کشورهای سرمایه‌دار صنعتی و غربی و وابسته شدن ما، کشورمان ایران عقب افتاد و ما به تامین‌کننده مواد خام کشورهای صنعتی تبدیل شدیم. به نوعی وابستگی را تجربه کردیم و غرب و حکومت‌های ما و مدیران جامعه ما اجازه ندادند که ایران به سمت صنعتی شدن واقعی حرکت کند و ما امروز هم آن وابستگی‌ها را داریم.

وی بیان کرد: صنایعی که از طرف غرب به کشورهای جهان سوم منتقل شد صنایعی بودند که از نظر اقتصادی، زیست‌محیطی و از نظر نرخ تمام شده برای غرب مقرون به صرفه نبود. لذا آنها به سمت سطوح بالایی از صنعتی شدن و فناوری تغییر مسیر دادند. این صنایع با توجه به پیشرفت سریع علم به سرعت کهنه شدند. امروز جهان به دهکده‌ای تبدیل شده است و نیازمندی کشورهای مختلف در صنایع مختلف پیچیده و فراوان شده است و دیگر به این صورت نیست که برای تامین نیازمان به یک ابزار خاص؛ صفر تا صد کارخانه‌ای را فراهم کنیم و مواد اولیه‌اش را تامین کنیم. این موضوع به رشد سریع کشورها در عرصه علم و فناوری و صنعت کمک می‌کند.

رشد کافی نیست

نماینده مجلس یازدهم اظهار کرد: متاسفانه ما از این قافله عقب هستیم و بعد از انقلاب، تحریم‌ها ما را دچار مشکل کرد. البته ایران در حوزه هایی مثل تامین نیازهای اساسی و بعضی صنایع، حرف برای گفتن دارد ولی در بسیاری از صنایع این گونه نیست. بدسلیقگی‌ها و بد مدیریتی‌ها و خود تحریمی‌ها و عدم توجه سبب عقب ماندن و فرسودگی صنایع ایران شده است. امروز کشورمان فاصله زیادی با صنایع روز دنیا دارد.

مدیریت و فنون و صنایع، حوزه‌های متفاوتی هستند. هیچ وقت یک مدیر خارجی برای ما به درستی کار نمی‌کند. یکی از ایرادات این بخش استعماری است که بر ما تحمیل می‌شود. باید به خودمان بیاییم و خود جامعه، دست اندرکار رشد شود. این اتفاق باید از درون رخ بدهد. در بسیاری از زمینه‌ها رشد وجود دارد ولی کافی نیست. باید راه‌های میانبر را با استفاده از منابعی که در اختیار داریم وعلوم و فنون دانش‌بنیانی که رهبری گفته‌اند در بخش‌های مختلف نظامی و صنعتی و دانشگاهی پیاده کنیم. باید همه در این برنامه کنار هم باشیم. حتی می‌توان از کشورهای دوست کمک گرفت. تنها مدیریتی جهادی و کارآمد می‌تواند تولیدات ما را به روز کند و برای ما کارایی داشته باشد؛ وگرنه ما همچنان در حال درجا زدن خواهیم ماند و چندی بعد چشم باز می‌کنیم و می‌بینیم فرسنگ‌ها با دنیا فاصله داریم.

تحریم مانع انتقال فناوری شد

در همین راستا معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار در مجلس شورای به خبرنگار صمت گفت: اقتصاد و صنعت در کشور ما همزمان با اصلاحات میچی در ژاپن شروع شد اما اینکه چرا ژاپن به آن سطح از پیشرفت در حوزه صنعت رسید و ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم ریشه‌های متعددی دارد. در حوزه فناوری، صنعت ما نتوانسته است هم گام با دیگر بخش‌ها رشد پیدا کند. از دیگر سو بحث تحریم‌ها هم مزید بر علت شد و مانع انتقال فناوری پیشرفته به صنعت ما شد. علاوه بر این مقولات متاسفانه ما در صنایع داخلی کشور دست‌های پشت پرده یا همان مافیا را می‌بینیم زیرا تولیدات ما نه کیفیت لازم را دارند و نه نرخ آنها رقابتی است. اگر می‌خواهیم صنعت ما همانند دیگر کشورهای توسعه یافته صنعتی رشد کند چاره‌ای نداریم جز اینکه تعاملات ما با جهان بیرون، اصولی باشد اما تا این لحظه چنین نشده است.

وی افزود: محدودیت‌هایی نظیر بحث زیرساخت‌ها مخصوصا در حوزه آب را هم باید به عوامل بازدارنده‌ای که مانع توسعه صنعت در کشور ما شده اضافه کنید. در بسیاری از صنایع نظامی و دفاعی به سطح قابل قبولی از پیشرفت رسیده‌ایم زیرا با یک رویکرد انقلابی در آن حوزه‌ها کار شده است. اما در دیگر حوزه‌ها وجود رانت و انحصار باعث شده است که به توفیقات چندانی نائل نشویم. نمونه مشخص آن صنعت خودروسازی ماست که افتضاحی ملی است. در ۹۳ درصد موارد ایربگ‌ها باز نمی‌شود. این وضعیت مرزهای تراژدی را هم رد کرده است. مسئولان خودروسازی ما و این مافیای داخلی با بی‌شرمی تمام اعلام می‌کنند زاویه تصادف باید جوری باشد که ایربگ‌های ما باز شود!

بزرگترین دلیل فساد در صنایع

نماینده مردم چابهار ادامه داد: مسلما ایجاد رانت و انحصار می‌تواند بزرگترین دلیل وجود فساد در یک صنعت باشد. شما این وضعیت را در صنعت خودرو‌سازی کشور به عینه می‌بینید. اما این نکته که از لژیونر‌ها و از مدیران خارجی استفاده کنیم باید اشاره کنم که ما در دهه ۴۰ وقتی شاهد جهش صنعتی بودیم آن اتفاق را با بسیاری از صنعتگران داخلی خود رقم زدیم. ما در این حوزه از بسیاری کشورها کم نداریم اما آنچه که مهم است تزریق روحیه انقلابی و جهادی است که متاسفانه وجود ندارد.

نماینده مجلس یازدهم بیان کرد: در حوزه صنعت هرگونه نگاه یک سویه به توسعه می‌تواند منجر به ضد توسعه شود. مخصوصا در توسعه‌ صنعتی، اگر نگاه زیست‌محیطی و نگاه اجتماعی نداشته باشید دیگر مولفه‌های توسعه پایدار را نخواهید داشت. اینجاست که شاهد یک فاجعه انسانی هستیم؛نظیر آنچه امروز در چابهار اتفاق می‌افتد. در حوزه پتروشیمی می‌بینید که در عسلویه چه اتفاقاتی رخ می‌دهد. برخی از متولیان طرح‌های توسعه صنعتی چون مطلقا نگاه اجتماعی و زیست محیطی ندارند عملا آنچه که اتفاق افتاده است به جای اینکه باعث ارتقای شاخص‌های توسعه‌ای در منطقه‌ای شود دقیقا اتفاقی عکس را رقم زده است.

دو یورش تاریخی ما را عقب انداخت

سید مصطفی آقامیرسلیم، نماینده مردم تهران در مجلس و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در مورد موضوع یاد شده اظهار کرد: نقاط اوج فرهنگ و تمدنی ما به دورانی برمی‌گردد که ما به شکلی متعادل به نعمت‌های اعطایی خداوند متعال در دین و دنیا توجه داشتیم. دوران‌های انحطاط ما به زمان‌هایی بر می‌گردد که آن تعادل بینشی را از دست داریم؛ یعنی یا دین خود را کم اهمیت کردیم یا دنیای خود را معطل گذاردیم. ما در تجربه فرهنگ و تمدنی خود همه این موارد را داریم. از شروع انقلاب صنعتی در اروپا بیش از ۲۵۰ سال می‌گذرد. عقب افتادن ما از صحنه پیشرفت‌های صنعتی به دو یورش مخرب برمی‌گردد که موجب نوعی توقف تلاش‌های ما در ساخت فرهنگ و تمدن شد و ما را به سمت حضیض برد. یکی یورش چنگیز بود و دیگری یورش تیمور.

وی ادامه داد: بیداری ابتدای دوره صفوی تا حدودی جبران خسارات گذشته را کرد اما در اواخر دوران صفوی دوباره با نوعی خروج از تعادل مواجه می‌شویم که ثبات سیاسی اجتماعی کشور را به هم می‌ریزد و شرایط تحولات تمدنی مثبت را با تنگنا مواجه کرد و ما شاهد از دست رفتن جایگاه علم و حکمت و بی‌توجهی به ارزش زمان می‌شویم. در قرن دوم ما صادرکننده ساعت به اروپا بودیم ولی در قرن سیزدهم اروپایی‌ها به حاکمان ما ساعت هدیه می‌دهند! امیرکبیر متوجه این عقب ماندگی ناشی از خروج تعادل شد ولی او را شهید کردند. پس از آن هم در تله مائده نفتی گرفتار شدیم و هنوز نتوانسته‌ایم خود را از آن را برهانیم. امروز هم تلاش دشمنان ما این است که مانع ما در رسیدن به تعادل در دین و دنیایمان شوند. گاهی به دنیای ما می‌تازند و گاهی به دین ما و گاهی به هر دو تا مانع رسیدن ما به نقطه اوج تمدنی شوند. البته بدانید که بدترین فقر، فقر مادی نیست، بلکه ضعف تدبیر است.

زمان آغاز صنعت مدرن

میرسلیم ادامه داد: صنعت نوین در کشور ما با استخراج نفت آغاز شد و متاثر از سیاستی است که انگلستان برای بهره‌گیری فراوان‌تر، ارزانتر و سریعتر از نفت ما ترسیم کرده بود. فراوان‌تر برای اقتدار جهانی و جهانخواری خودشان. هرچه ارزانتر برای افزایش منافع مادی خودشان و بدون توجه به اقتضای صیانت از منابع ما و هرچه سریعتر برای مصون ماندن از عواقب بیداری سیاسی و اجتماعی ایرانیان. آن بیداری با نهضت مشروطه شروع شد و با ملی شدن صنعت نفت ادامه یافت و با پیروزی انقلاب اسلامی به استقلال ما انجامید.

نماینده مردم تهران اظهار کرد: شروع رشد مادی شتابان اروپا و امریکا در قرن نوزدهم به ترکیب دو صنعت برمی‌گردد؛ صنعت نفت و صنعت خودرو. هدف صنعت نفت در کشور ما با نقشه انگلستان، دسترسی به فناوری و رشد صنعتی ما نبود؛ بلکه بهره گیری از قابلیت‌ها و مزیت‌های ما برای تقویت جایگاه جهانی انگلستان بود. لذا هیچگاه مبانی علمی و فناوری آن صنعت در اختیار ما گذاشته نشد. حتی ساده‌ترین اطلاعات علمی و فنی را نیز از ما پنهان نگه‌ می‌داشتند و دریغ می‌کردند؛ مگر در حد مصلحت خودشان برای اکتشاف و استخراج و انتقال و پالایش و صادرات که به نفع خودشان باشد. پس شروع صنعتی شدن ما در ۱۲۰ سال پیش، استعماری بود نه خودجوش.

قائم‌مقام پیشین وزیر کشور در ادامه بیان کرد: صنعت خودروسازی ما نیز ۶۰ سال پیش بر مبنای تفاله صنعت خودروسازی انگلستان شکل گرفت. اینها تقریبا مبانی مهم به اصطلاح صنعتی شدن ایران است، یعنی بی‌ریشه و وابسته و طبیعتا بدون راهبرد. سیر تحولی صنعت نفت با ملی شدن در ۱۳۳۲ شروع شد ولی ناقص ماند و همان رویه‌های استعماری دوران تسلط انگلستان این بار در کنسرسیوم به سرکردگی امریکا ادامه یافت و زمینه‌های تثبیت شده آن حتی امروز، در صنعت نفت ما حاکم است و ما نتوانسته‌ایم علی رغم تلاش‌های ارزشمندی که بعد از پیروزی انقلاب انجام گرفته است خود را به طور کامل از زیر یوغ آن وابستگی برهانیم. البته درجات وابستگی ما با توجه به تلاش‌های علمی و فناورانه‌ای که صورت گرفته، در زمینه‌های اکتشاف و استخراج و انتقال و پالایش و صادرات، یکسان نیست و امید است هرچه زودتر به خودکفایی علمی و فنی نزدیک شویم.

وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: در صنعت خودرو، تلاش‌های موثر در جهت خودکفایی از ۱۳۷۰ شکل گرفت و ثمره آن علی‌رغم ناباوری‌ها ما را از وابستگی ذلت‌بار به خارجی‌ها نجات داد؛ به گونه‌ای که این‌ صنعت وابسته توانست بعد از تحریم‌ها سرپا بماند و متوقف نشود. پیشرفت‌های فنی کامل نشده و ‌نیازمند کوشش صنعتگران و حمایت سنجیده دولت است. اگر این حمایت به موقع و به درستی انجام نگیرد باید متحمل لطمات بسیاری شویم.

تنها را نجات

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار کرد: راه نجات در عملیاتی کردن سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و قوانین پایین دستی آن در برنامه‌های توسعه ۵ ساله و به ویژه تاسیس بنگاه‌های دانش‌بنیان و مراکز تحقیق و توسعه است تا در همکاری و تعامل با بنگاه‌های خارجی، مقهور و مغلوب آنها نشویم و خودمان حرفی برای گفتن داشته باشیم. راهی را که واردات چی‌ها و بوق‌های تبلیغاتی‌شان القا کرده‌اند و می‌کنند در نطفه‌ خفه‌کردن دستاوردهای ارزشمندی است که ۱۵ سال است با شعار "ما می‌توانیم" شروع کرده‌ایم‌ و به کوری چشم دشمنان و بدخواهان به نتایج مثبت نسبی هم رسانده‌ایم.

وی افزود: طرح آمایش صنعتی از برنامه چهارم توسعه بسیار مورد تاکید بوده است اما در طرح‌های صنعتی کشور چنین رویکردی را کمتر مشاهده می‌کنیم. بی‌توجهی به منابع آبی و استعدادهای انسانی و طبیعی منطقه‌ای، باعث فلج شدن بخش بزرگی از طرح‌های صنعتی در کشور شده است. دولت سیزدهم، چه تدبیری برای این مشکل اندیشیده؟ مطالعات جامع و استانی آمایش سرزمین انجام گرفته و قانون آن هم ابلاغ شده ودر آن، برای هریک از دستگاه‌ها از جمله وزارت صمت تکلیف مهلت دار تعیین شده است. ولی هیچ‌یک از مخاطبان، فعالیت شایسته را شروع نکرده یا مهلت مقرر را مراعات نکرده‌اند. در آمایش به شرایط اقلیمی و امکانات و امتیازها و وضع نیروی انسانی توجه می‌شود. همین سوال را اخیرا از وزیر محترم صمت پرسیدم تا ببینم در مهلت مقرر قانونی آیا اقدام شایسته انجام گرفته است یا بدون توجه به سیاست‌های کلی اقدام شده است. تاکنون پاسخ قانع‌کننده‌ای دریافت نکرده ام. این امر نشان‌دهنده نبود راهبرد صنعتی و معدنی در کشور است. آنچه تاکنون انجام گرفته بدون توجه به اقتضای آمایش سرزمین بوده است.

نماینده مجلس یازدهم خاطرنشان کرد: برخی از صنایع در جاهایی مستقر شده‌اند که انگیزه اصلی آن انتخاب سیاسی بوده‌است و در نتیجه یا به بهره‌برداری نرسیده یا کم بهره بوده و یا به زیان منجر شده است. بیش از ۵۰ درصد فعالیت‌های اقتصادی کشور به غلط در تهران استقرار یافته است. صنعت ذوب آهن و فولاد در کنار زاینده رود مستقر شده و سرنوشت این رود را سیاه کرده‌ است. این قبیل سوءتدبیرها در تمام کشور مشاهده می‌شود و نشان‌دهنده هدررفت امکانات است. امید است این ریخت و پاش و بی‌تدبیری در برنامه هفتم تا حدودی جبران شود و به خطوط راهنمای میهنی و استانی آمایش سرزمین توجه شود. امید است وزیر صمت چنان ظرفیتی را در وزارتخانه ایجاد کند که با مراعات آمایش سرزمین اقدام کنند و نه این که تحت فشار نمایندگان یا دیگر شخصیت‌ها، الزامات آمایش را کنار بگذارند و صرفا تصمیم سیاسی بگیرند و خدای ناکرده امکانات کشور را به هدر بدهند. ما در مجلس قصد داریم بر این فرآیند نظارت جدی داشته باشیم.

وی افزود: قبلا بر طرح‌های صنعتی؛ فقط توجیه اقتصادی حکمفرما بود. من منکر اهمیت آن نیستم ولی در همه موارد، بی‌توجهی به ابعاد اجتماعی و فرهنگی و محیط زیستی، مانع نیل به نتایج اقتصادی مطلوب شده است. پس با نیت توسعه شاهد تخریب شده‌ایم و آسیب‌های متعددی به کشور وارد آمده است؛ نظیر فاجعه دریاچه ارومیه، افزایش حاشیه نشینی در شهر تهران و سایر شهرهای بزرگ، بن بست ازدحام و آلودگی هوای ناشی از تراکم جمعیت و تعداد خودروهای سواری و دوچرخ موتوری در آن شهرها.

دومین دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: اگر بخواهیم تصویر ساده شده‌ای از اداره کشور به‌دست بدهیم می‌توانیم بگوییم عمده فعالیت‌های ما متاثر از سرمایه نفت و گاز کشور است. آن بخش از نفت که صادر می‌شود به دلیل تحریم با نرخ ارزانتر عرضه می‌شود و فعلا امید است تمام پول آن برگردد تا بتوانیم با آن کسری بودجه را برطرف کنیم؛ آن بخشی که برمی‌گردد باید صرف شود برای توسعه زیرساخت‌های امروز و فردای کشور ولی فعلا دولت به دان نیاز دارد برای بازپرداخت بدهی‌های به ارث رسیده از گذشته و پرداخت حقوق کارکنان دولت و بازنشستگان؛ با نفت و گاز ارزان صنایع ما سودده شده‌اند ولی غیر قابل رقابت‌اند چون نفت و گاز یارانه‌ای را می‌سوزانند! عده‌ای از مردم هم مسافرکشی می‌کنند چون بنزین ما بسیار ارزان است و وسیله‌ای شده برای کسب و کارهای حاشیه‌ای؛ عده‌ای دیگر نیز با صادر کردن قاچاقی سوخت ارزان به کشورهای همسایه از ناحیه این یارانه پنهان زندگی می‌کنند!!

نقش کلیدی دولت در صنعت

بهزاد رحیمی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در مورد موضوع یادشده اظهار کرد: مهم‌ترین دلیل صنعتی نشدن و نرسیدن به یک توسعه پایدار در ایران را می‌توان نادیده گرفتن جایگاه بخش خصوصی دانست. یعنی همواره دولت نقش کلیدی را در صنعت ایفا کرده است. هرکجا که دولت هم بوده، معمولا براساس دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌های خودش عمل کرده است. لذا کمتر به فکر توسعه و منافع اشخاص بوده است.

وی افزود: در مقابل اگر بخش خصوصی حضور داشته باشد به منافع مردم توجه بیشتری می‌شود. ضمن اینکه ریسک‌های مدیریتی را به حداقل رسانده است. بنده با نگاهی که به برخی صنایع داشته‌ام پی برده‌ام که در برخی از صنایع هدفمند عمل کرده‌ایم اما در صنایع پیشران آن چنان که باید خوب عمل نکرده‌ایم. اکنون در صنعت خودرو حرفی برای گفتن نداریم، چون دولت در حال دخالت در این صنعت است. در صنایع هوایی و ریلی نیز این مشکلات را نداریم.

نماینده مردم بانه و سقز در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: فکر می‌کنم در این صدسال جای تجدید نظر در مورد سیاست‌های اعمالی مربوط به صنایع وجود دارد. لذا پیشنهاد من این است که صنعت کشور هم همانند آموزش و پرورش‌مان تطبیقی شود. چون ما نمی‌توانیم جزیره‌‎ای تصمیم بگیریم و جلو برویم. ما باید با الگوبرداری از کشورهای پیشرفته و بومی‌سازی آن به سمت جلو حرکت کنیم. زیرا ما هم منابع بسیار داریم اما نمی‌توانیم درست از آنها استفاده کنیم. لذا نیاز است که یک بازنگری اساسی در سیاست‌های صنعتی داشته باشیم.

وی در مورد استفاده از مدیر خارجی برای ارائه عملکرد بهتر صنایع اظهار کرد: اگر صنایع ما خصوصی شوند می‌‌توان از مدیر خارجی استفاده کرد؛ ضمن اینکه در این مورد تجربه خوبی نداشتیم. هرچند ما خودمان مدیران موفقی داریم؛ لذا پیشنهاد می‌شود که مدیران داخلی را برای یادگیری و کسب تجربه بهتر به خارج از کشور اعزام کنیم.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس کرد: مدیریت یک علم است که نیاز به تجربه دارد. اینکه می‌گوییم با تکیه بر توان داخلی، بحث دیگری است که به نظر بنده در مورد مدیریت صادق نیست. اکنون در صنایع کشور به آمایش سرزمین اصلا توجه نمی‌شود زیرا برخی از تصمیمات یک‌شبه و بدون مطالعه بوده، بسیاری از صنایع ما در مکان‌های جغرافیای کم‌‌ آب احداث شده و در برخی استان‌های دیگر این شیوه برعکس است. یکی از مهم‌ترین آسیب‌های جدی وارد شده بر صنایع کشور، عدم توجه به آمایش سرزمین است و قطعا یکی از عوامل پسرفت صنعت نیز بوده است.

عدم توجه به بخش کشاورزی

ذبیح الله اعظمی ساردویی، نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سوال مذکور اظهار کرد: یک‌ دوست هلندی داشتم که به ایران زیاد رفت و آمد می‌کرد. به خصوص کرمان را خیلی خوب می‌شناخت. وقتی به او گفتم که چرا کشور ما با داشتن این ظرفیت‌ها و ظرفیت‌ها نسبت به کشور کوچک هلند با آن وضعیت پیشرفت نکرده است گفت: ما هلندی‌ها دو روز جلسه می‌گذاریم و ۶ ماه کار می‌کنیم. شما ایرانی‌ها شش ماه جلسه می‌گیرید و دو روز کار می‌کنید! این در کل جواب شماست. اکنون حدوداً ۴۲ درصد اشتغال در بخش صنایع و معادن و حدوداً ۱۹ درصد در بخش کشاوزی و بقیه در بخش‌های خدمات و... است.

وی افزود: ما در بخش کشاورزی هر وقت که نیاز و فشار بوده است هزینه کرده‌ایم. در این چهل و سه سال، در بخش کشاورزی و صنایع وابسته آنچنان که باید سرمایه‌گذاری و توجه نشده است و هر وقت نیازی نبوده، رها شده است. از وقتی جنگ اوکراین اتفاق افتاده، گندم مهم شده است و به بخش کشاورزی توجه کرده‌ایم. یا در زمانه تحریم وقتی نمی‌توانستیم نفت بفروشیم به بخش کشاورزی بیشتر از گذشته توجه کردیم.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در مورد توجه دولت به بخش معدن اظهار کرد: در دهه سی و چهل شمسی، توسط برخی از کشورهای اروپایی ظرفیت‌های معدنی ایران مشخص شد و اکنون هم بر همان نقشه راه، معادن را مشخص می‌کنند. آنها با فناوری‌های روز تمام کاوش‌ها را انجام داده‌اند. اما اکنون معادن ما درگیر روال اداری بسیار دست و پا گیر است. امروزه مشخص شده است که برخی از معادن دست عده‌ای رانت خوار است که معادن را فعال نمی‌کنند. البته آقای رزم حسینی وزیر سابق صمت خیلی خوب عمل کرد. آمد گفت یا فعال می‌کنید یا خلع ید می‌شوید.

اعظمی ساردویی ادامه داد: یک سری معادن خوب و درجه یک را خود وزارت صمت و دولت زیر پوشش خود گرفته است که آن را نه به بخش خصوصی می‌دهند تا فعال کنند و نه خودشان مدیریت بهینه کار را بر عهده می‌گیرند. این یک ایراد است که در نهایت منجر به کارهای دست و پا گیر برای راه‌اندازی معدن می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که چه راهکاری برای بهبود این وضعیت پیشنهاد می‌دهید اظهار کرد: دولت باید مثل زمان وزارت آقای رزم حسینی که تمام مافیاها و رانت خوارها بیشترین حجم‌ فشار را روی وزارت مربوطه آورده‌ بودند. بیاید دقیقا همانند آن دوره یک فرصت سه ماه بگذارد و آن ‌راه‌ها را ببندد. جلوی خرید و فروش را بگیرند یعنی صاحب پروانه معدن را مجبور به سرمایه‌گذاری کند و اگر نکرد آن فرد را خلع ید کند. ما الان در حوزه انتخابی هم با جدیت با موضوع واگذاری پروانه معدن برخورد کردیم. لذا نیاز است دولت و وزارت مربوطه، جهادی و بسیجی وار با این رویه برخورد کند.