سیاستی شکست‌ خورده برای پایان قطعی برق

کمبود برق همچنان یکی از چالش‌های بزرگ کشورمان است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، نقش‌آفرینی بیشتر بخش خصوصی در این حوزه می‌تواند به حل مشکل کمبود انرژی کمک کند. برای بررسی بیشتر جوانب این موضوع و محورهای دیگری مثل مقرون به صرفه بودن یا نبودن سرمایه‌گذرای بخش خصوصی در عرصه تولید برق و صادرات آن با پیام باقری، رئیس هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق ایران به گفتگو نشستیم. با گسترش‌نیوز همراه باشید.

پیام باقری،‌رئیس هیات مدیره سندیکای صنعت برق ایران اظهار داشت:«کمی بیش از ۶۰ درصد برق مصرفی کشور توسط نیروگاه‌های خصوصی و غیردولتی تولید می‌شود. در حقیقت روند تولید برق، توسط بخش غیردولتیو  با رشد فرآیند خصوصی‌سازی در کشور و تجدید ساختار صنعت برق آغاز شد و به‌تدریج با توجه به سیاست‌های پیش‌بینی‌شده در برنامه‌های توسعه پنج‌ساله افزایش پیدا  کرد».

حضور کم‌رنگ بخش خصوصی

وی با بیان این که روند واگذاری نیروگاه‌ها به بخش خصوصی و مشارکت سرمایه‌گذاران در این بخش کمرنگ شده است افزود:«در حقیقت دست نیافتن به یک مدل مالی موفق در خرید برق از نیروگاه‌های خصوصی و نبود دستورالعمل‌هایی که این مبادلات را به شکلی منصفانه تنظیم کند، ظرفیت‌های گسترده بخش خصوصی برای تولید برق را تضعیف کرد».

باقری در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به این که  نوسانات اقتصاد برق به علت اختلاف قیمت تکلیفی و تمام‌شده منجر به مشکلاتی در ساختار‌های مالی این صنعت شده گفت:«ساختارهای صنعت برق شامل هزینه و درآمد بخش‌های تولید، انتقال و توزیع است که نه تنها با مشکل مواجه شده بلکه مسبب انباشت بدهی وزارت نیرو به بخش خصوصی فعال در این صنعت و گریز سرمایه‌ها شده است. حاصل این روند، به‌صورت خاموشی‌های ناشی از کاهش سرمایه‌گذاری‌، افت روند توسعه زیرساختی صنعت برق و عدم تناسب تولید و عرضه؛ بروز کرده است».

وی در پاسخ به این سوال که آیا صادرات برق یا سرمایه‌گذاری برای تاسیس نیروگاه‌های تولید برق در شرایطی که کشور باکمبود برق مواجه است منطقی است؟ اظهار کرد:«صادرات یکی از مهمترین فاکتورهای توسعه پایدار اقتصادی کشور محسوب می‌شود بنابراین نباید و نمی‌توان کاهش صادرات را راهکاری برای مواجهه با کمبود برق دانست. دوره پیک مصرف برق به ایام گرم سال محدود می‌شود و باقیمانده روز‌های سال با ظرفیت‎های آزاد مواجه‌ایم؛ در نتیجه،‌ عرضه ظرفیت آزاد تولید برق از مسیر صادرات می‌تواند ارزآوری و ارزش‌افزوده قابل‌توجهی برای کشور به ارمغان بیاورد».

رئیس هیات مدیره سندیکای صنعت برق ایران با اشاره به این‌‌که امروزه صادرات انرژی و بالاخص برق در بالا بردن قدرت چانه‎زنی نقش به سزایی را در مراودات بین‎المللی ایفا می‌کند ادامه داد: «نقش انرژی و صادرات این صنعت در سیاست‌گذاری‌ها، تصمیمات کلان و تعاملات بین‌المللی را نمی‎توان نادیده گرفت؛ بنابراین انرژی از لحاظ ایجاد توسعه، ایجاد امنیت و خلق ثروت از اهمیت قابل توجهی برخوردار است؛ به شکلی که برای استفاده یا صادرات آن، کشورها با یکدیگر به رقابت می‌پردازند».

بازاری بزرگ برای ایران

به اعتقاد باقری، ایران، بازیگری بزرگ برای کشورهای واردکننده برق به شمار می‌آید. وی ضمن بیان این موضوع یادآور شد: «بسیاری از کشور‌های همسایه، در تامین برق موردنیاز خود با مشکلات جدی مواجه‌اند و همین امر بازاری بزرگ برای برق ایران ایجاد کرده است و علاوه برآن، ایجاد منافع مالی و ارزی جدی برای کشور، جایگاه منطقه‌ای ایران را نیز تقویت می‌کند».

وی افزود:« نبود مشارکت دولت و بخش خصوصی برای صادرات این صنعت منجر به از دست رفتن فرصت‌های ارزشمند در این حوزه شده است.»

رئیس هیات مدیره سندیکای صنعت برق ایران در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به این‌که تحریم، بخشی از ظرفیت صادرات این صنعت را با مشکل مواجه کرده است یادآور شد: «صنعت برق ایران در حوزه صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی دارای ظرفیت‌های قابل‌توجهی است اما به دلیل مشکلات حاصل از تحریم و محدودیت‌های حاکم بر مبادلات مالی و مراودات بانکی، بخشی از این ظرفیت‌ها بدون استفاده باقی‌مانده و همچنان موقعیت ایران در بازار‌های منطقه‌ای و جهانی تحت تاثیر این موضوع قرار گرفته است».

وی خاطرنشان کرد: «در قوانین صنایع بالادستی، اقتصاد مقاومتی و برنامه ششم توسعه کشور به دولت تکلیف شده تا زمینه‌‌های لازم  برای تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه را فراهم کند، چراکه تحقق این مهم، اشتغال‌زایی، افزایش قدرت چانه‌زنی در مراودات بین‌المللی، ارزآوری و خلق ثروت برای کشور را به دنبال خواهد داشت».

باقری با تأکید بر این‌که کشورمان در زمینه صادرات و تبادل برق دارای توانمندی‌های قابل توجهی است گفت: «ایران از لحاظ ظرفیت نصب‌شده نیروگاهی و نیز موقعیت منحصربه‌فرد جغرافیایی رتبه اول منطقه را داراست این مزیت‌ها، فرصتی است که بتوانیم در توسعه صادرات برق به‌خوبی از آن بهره گیریم اما از سوی دیگر،‌ نبود یک استراتژی بلندمدت و نقشه راه مشخص برای تامین منافع، منجر به تاخیردر تحقق اهداف مهمی همچون تبدیل ایران به هاب برق منطقه شده است».

ظرفیت بلااستفاده در تولید برق تجدید پذیر

وی در پاسخ به این‌ سوال که راه‌اندازی واحد‌های تولید برق تجدید‌پذیر در شرایط فعلی،‌توجیه اقتصادی دارد؟ اظهار داشت: «توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر یک الزام جدی برای تامین زیرساخت‌های آتی صنعت برق است؛ پس باید زمینه‌ای فراهم شود تا تولید برق تجدید پذیر به یک اقدام اقتصادی موثر با ابعادی گسترده تبدیل شود».

باقری ادامه داد: «این امر طی سال‌های گذشته در برنامه‌ صنایع بالادستی بسیاری از کشور‌ها به‌ویژه کشور‌هایی که از منابع سوخت‌های فسیلی چندان بهره‌مند نیستند، سهمی غیرقابل‌انکار داشته و به همین دلیل استفاده برق تجدیدپذیر روند رو به رشد و سریع‌تری یافته است».

رئیس هیات مدیره سندیکای صنعت برق ایران در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به این‌که در کشورمان ظرفیت بسیاری برای تولید برق تجدید پذیر وجود دارد اما به دلایلی دارای ظرفیت‌های بلااستفاده در این حوزه هستیم اظهار کرد: «از مهم‌ترین دلایل توقف رشد تجدیدپذیر‌ها این‌است که به‌تناسب،‌ از تمام منابع مالی متنوع و قابل‌اتکا برای خرید تضمینی برق تجدید پذیر، بهره‎برداری نشده و منابع موجود تکاپوی لازم جهت توسعه ظرفیت نیروگاه‌های تجدید پذیر را دارا نیست».

باقری ادامه داد:«با توجه به رشد فناوری‌های مختلف انرژی در جهان، استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر نسبت به سوخت‌های فسیلی، به صرفه شده و سرمایه‌گذاران هم با آگاهی از این واقعیت به‌جای نیروگاه‌های قدیمی و فسیلی، به احداث نیروگاه‌های تجدید پذیر ترغیب شده‌اند. اما در کشور ما با توجه به برخورداری از منابع وافر و ارزان گاز به‌عنوان خوراک نیروگاه‎های حرارتی، توسعه تجدیدپذیر‌ها با اما و اگرهایی مواجه شده است».

وی در پایان به معضلات محیط زیستی، حاصل از مصرف سوخت‌های فسیلی، اشاره کرد و گفت:« دولت‌ها در سراسر دنیا با تزریق یارانه برای مدت‌زمان محدود، تلاش کرده‌اند تا خلا ناشی از گران بودن تکنولوژی تجدید پذیر را پرکنند اما با پیشرفت‌های اخیر و سخت‌گیری‌های محیط زیستی و چالش‌های استراتژیک تامین سوخت فسیلی، بسیاری از کشور‌ها، حمایت یارانه‌ای از تجدیدپذیر‌ها را متوقف کرده‌ و این نوع انرژی به‌صورت طبیعی در حال جایگزینی با انواع قدیمی‌تر است».

رئیس هیات مدیره سندیکای صنعت برق ایران ادامه داد:«اما در ایران با تامین سوخت رایگان نیروگاه‌ها، تولید برق فسیلی توسعه یافته و در چنین شرایطی تجدیدپذیر‌ها، فرصت رشد در شبکه برق کشور را نداشته‌اند؛ بنابراین ضروری است که رویکرد کلان دولت و وزارت نیرو نسبت به حوزه انرژی‌های تجدید پذیر تغییر کند تا شاهد توسعه این صنعت ارزشمند باشیم».