ماهی­گیری همسایگان از بازار گل‌­آلود فرش

فرش دستباف در سراسر جهان را عمدتا به نام ایران می شناسند، اما بسیاری بر این اعتقاد هستند که این محصول در سال­های اخیر، مورد بی‌مهری مسئولان قرار گرفته است. سیاست‌ها یا قوانین جدید مسیر تولید را دشوار کرده و آمار تولید و صادرات فرش ایران به‌عنوان کشور پرچم‌دار این محصول نگران‌کننده است. آیا وقت آن نشده است که رویه ها را اصلاح و به دوران اوج و شکوه فرش دستباف بازگشت؟ برای بررسی جوانب مختلف این موضوع در گسترش‌نیوز با رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران، احمد کریمی اصفهانی به گفتگو نشستیم.

کاهش ۴۰ درصدی صادرات محصول پرچمدار ایرانی

احمد کریمی اصفهانی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران درباره چالش های پیش روی صنعت فرش­ ایران گفت: علی رغم توصیه‌های مقام معظم رهبری همچنان محدودیت­‌های پیش روی صنعت فرش باقی مانده است. اشتغال نزدیک به ده درصد جمعیت ایران به‌طور مستقیم و غیرمستقیم وابسته به فرش است با این‌حال این صنعت مهم جایگاه خود را آن‌طور که باید و شاید در جامعه کسب نکرده است.

وی افزود:  صادرات کشور از سال ۱۳۷۳ به بعد رو به کاهش بوده است. تا آن سال صادرات فرش ما به به عددی نزدیک به یک میلیارد و ۷۴۰ میلیون دلار رسیده بود. تا پیش از آن نزدیک به ۴۰ درصد صادرات غیرنفتی ما را این کالا تشکیل می­‌داد، اما پس از آن این مبلغ نزدیک به  ۶۰۰ میلیارد تومان بود. این روند کاهشی  به‌طور مداوم ادامه پیدا کرد و درنهایت سال گذشته صادرات فرش کشور حدود ۶۰ میلیون دلار شد که تقریباً نزدیک به یک‌سی‌ام این رقم در ۱۳۷۳ است.

اثر ناجوانمردانه تحریم‌ها این‌بار بر فرش

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف به مهم­ترین چالش‌های پیش روی صادرات اشاره کرد و اظهار داشت: مشکلاتی وجود داشت و نامه‌هایی نیز به مسئولین ارسال کردیم اما هیچ­کدام رفع نشده است. رفع تحریم خارجی مهم­ترین دغدغه این صنعت است. فرش یکی از کالاهایی است که مشمول تحریم‌های ناجوانمردانه و ناعادلانه آمریکا شد. این موضوع باعث شد که بازار آن از بین برود. با این‌حال تلاش کردیم بازار از بین رفته را دوباره احیا کنیم. البته این نکته قابل ذکر است که بالغ بر ۸۰ درصد تحریم‌های ما داخلی است؛ زیرا موانع از سر راه برداشته نشده‌­اند.

صنعتی که برای دولت هزینه ندارد

کریمی‌اصفهانی معتقد است فرش هیچ هزینه‌ای برای دولت ندارد؛ بلکه اشتغال‌زا نیز هست. او در تشریح بیشتر این موضوع افزود: در صنایع مختلف دولت‌ها باید از طریق بانک‌ها تسهیلات ارائه دهند، اما فرش به هیچ وام و کمکی نیازی ندارد. جا دارد که مسئولین توجه بیشتری به فرش داشته باشند. اما در عمل نه تنها به این صنعت توجه نشد، بلکه انواع موانع را بر سر راه آن قرار دادند. اشتغال موضوعی اساسی است اما وزارت صمت و اکثر دولتمردان ما در رتبه‌بندی به‌جای اهمیت دادن به اشتغال آفرینی فرش به ارز آن نمره دادند. فرشی که صادرات آن ۶۰ میلیون دلار است باید هم مورد بی‌توجهی دولت قرار گیرد، اما عدم وجود آن مانند صنعت خودرو نیست زیرا جمعیت خودرویی‌ها متمرکز و یک صداست. اما اهالی فرش به دلیل پراکندگی جمعیت نتوانستند صدای خود را به جهانیان برسانند.

دست تاجران را باز بگذاریم

 رئیس اتحادیه تولید‌کنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف گفت: فرش ایرانی در بازار‌های سراسری بروز و ظهور متفاوتی نداشته‌ و تلاشی برای از بین بردن موانع آن نیز نکردیم. یکی از دلایل اصلی این است که اگر فرشی در خارج از کشور فروش نرود باید مرجوع شود. کالایی که صادر می‌شود باید قدرت مانور داشته باشد تا تاجر بتواند آن را برگرداند اما طبق قوانین کنونی به‌هیچ‌عنوان امکان برگشت وجود ندارد. وقتی ترکیه این ضعف را در سیاست‌های صادراتی ما دید، برای مواردی همچون رفو، تعمیرات و قالی‌شویی مجوز صادر می‌کند. در حال حاضر درآمد‌های این کشور تنها از طریق سرویس‌دهی به فرش‌های مرجوعی ایران بیش از دو برابر و نیم ما است.

راهکاری موثر برای زنده شدن دوباره این هنر ایرانی

او در ادامه بر موضوع مالیات تاکید کرد و گفت: این موضوع پس از پیگیری‌های اتحادیه برطرف شد و صادرات فعلی فرش از مالیات معاف است اما موضوع پیمان‌سپاری ارزی نیز خود مانع بزرگی به شمار می‌آید. فرش به‌ راحتی قابل‌فروش نیست و فروش آن ممکن است بسیار زمانبر باشد. بیشتر مسئولین ما بر این مسئله واقف هستند، اما اقدامی در این راستا صورت نمی گیرد. وضع تعرفه‌های سنگین بر مواد اولیه و به خصوص ابریشم رقابت با رقبا را سخت کرده است. در صورت ادامه وضعیت کنونی باقیمانده صادرات نیز کاملا از بین خواهد رفت. تعرفه ابریشم باید حذف شود؛ در غیر این صورت لطمات زیادی به بار می‌آید. اگر مبنای تعرفه ارز نیمایی باشد ممکن است مشکل به‌هیچ‌عنوان حل نشود.

شرط بازگشت به دوران شکوه

او تبلیغات را امری مهم دانست و خاطرنشان کرد: اقدام موثری در این راستا انجام نشده و هیچ کدام از نمایندگان اقتصادی کشور ما در سفارتخانه‌ها به این موضوع نپرداخته‌اند. باید روی این موضوع تمرکز بیشتری شود تا بتوانیم فرش ایران را به جایگاه جهانی گذشته خود برگردانیم.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف در ادامه وضعیت حمل و نقل را تاسف‌بار دانست و تصریح کرد: پیش‌از این، مشوق هایی برای صادرات و واردات در نظر می‌­گرفتیم. این امتیازات مثبت تقریباً حذف شده است. اگر امتیازات ریالی را حذف می­‌کنیم حداقل باید بتوانیم به مسائل حمل و نقل اهمیت بیشتری دهیم تا در رقابت‌ها پیروز شویم. در نمایشگاه‌ها نیز باید تبلیغات بیشتری انجام دهیم تا کشورها و افراد را به فرش ایرانی ترغیب کنیم.

به نام ایران به کام ترک‌ها

کریمی اصفهانی ادامه داد: مسئله دیگری که از اهمیت بالایی برخوردار است؛ مهاجرت‌ از روستاها است. بخشی از درآمد ایرانیان ساکن روستاهای ایران، از طریق فرش‌بافی بوده است. در جهان، فرش را به نام ایران می شناسند. زادگاه فرش کشور ماست. مسئولین به این نکته توجه نکردند و در پی آن به‌تدریج مهاجرت‌ها شروع شد و به علت تلفیق فرهنگ روستا و شهر مشکلات عمده‌ای برای کشور به وجود آمد. از طرف دیگر شاهد این هستیم که کشورهای بیگانه با فرش، نیز حرفی برای گفتن در این عرصه پیدا کردند. برای نمونه رئیس‌جمهور ترکیه درباره فرش سخنرانی می‌کند. این در حالی است که بسیاری از طراحان و بافندگان ما به ترکیه مهاجرت کرده‌اند. از دلایل اصلی این موضوع در اختیار بودن تجهیزات ارزان‌قیمت و حل مشکلات معیشتی آن‌هاست. مسئله مهم بعدی، امنیت است. با مهاجرت عظیم جمعیت از روستاها به شهرها و بیکار شدن آنها، امنیت ما نیز به مخاطره می‌افتد.

این صنعت درآمدزا و کم هزینه را دریابید!

او در تشریح بیشتر معضلات فراروی فرش ایران به مسئله اشتغال اشاره کرد و گفت: اکنون سازمان برنامه ‌و بودجه حدود ۴۰۰ میلیون برای هر یک از مشاغل در نظر گرفته است. اگر این میزان در ۲ میلیون بافنده، رنگرز و طراح ضرب شود بار سنگینی به هزینه‌های دولت تحمیل می‌شود؛ بدون آن‌ که کمترین درخواستی وجود داشته باشد. اگر  این سازمان با وجود قائل شدن امتیازاتی همچون تعهد ارزی ، ایجاد امکان مرجوعی کالاها و همچنین در نظر گرفتن تسهیلات برای مواد اولیه، فرصت اشتغال در این حوزه را برای افراد فراهم کند، می­‌توان گفت که درآمد ارزشمندی را روانه اقتصاد کشور کرده است.

 رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف درباره عملکرد مرکز ملی فرش گفت: این مرکز به دلیل آنکه دولتی است و تجربه کافی ندارد تلاش‌هایش چندان برای بهبود فرش ایرانی اثربخش نیست. مسئولین باید بخش خصوصی را متولی فرش بدانند تا شاید شاهد وضعیت بهتری در این زمینه باشیم.

بازار را به چینی ها باختیم

کریمی اصفهانی درباره رقبای بازار فرش تصریح کرد: بازار را نه‌تنها به چین بلکه به رقبای دیگر نیز باختیم. چین مدت‌زمانی بازار را به‌راحتی تصاحب کرد اما بعدها نتوانست جایگاه فرش را در بین صنایع خود تثبیت کند پس به سمت افول رفت. در ادامه، رقبای دیگری مثل هندوستان، پاکستان، افغانستان، نپال و ترکیه به جمع مدعیان اضافه شدند. درصورتی‌که بر همگان واضح است که هویت اصلی فرش به ایران تعلق دارد. هیچ موزه‌ای از دنیا خالی از این هنر ایرانی نیست. این قضیه بهترین مدرک برای تعلق فرش به ایران است.