مشکلات بزرگ‌ترین صنعت فرهنگی کشور
محمد بیطرفان ـ عضو انجمن علمی فناوری چاپ ایران
صنعت چاپ با گردش مالی سالانه نزدیک هزار میلیارد دلاری، بزرگ‌ترین و اثرگذارترین صنعت فرهنگی و خلاق کشور است. صنعت چاپ از نظر اقتصادی، گردش مالی و اثرگذاری بر سایر حوزه‌ها، بزرگ‌ترین صنعت فرهنگی به‌شمار می‌رود، چراکه جامعه هدف صنعت چاپ، جمعیت ۸.۵ میلیاردی در سطح جهان و ۸۵ میلیونی در داخل کشور است.
چاپ، سومین صنعت آمیخته با فناوری‌های پیشرفته در دنیا است و همواره برای تولیدات چاپی باید از ابزارهای فناورانه با دانش روز و «های‌تک» استفاده شود. حال با چنین ماهیتی، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در این حوزه اثرگذاری جدی داشته باشند. متاسفانه در این صنعت، بیش از ۸۰ درصد وابستگی داریم. بدان‌معنا که در پژوهش و بخشی که مربوط به توسعه زیرساخت‌ها می‌شود، غفلت داشته‌ایم. همچنین، بخش زیادی از این وابستگی به کم‌کاری فعالان این صنعت برمی‌گردد و اینکه در مقیاس حاکمیت هم تعریف درستی از این صنعت ارائه نشده و سیاست و برنامه‌ریزی مدونی هم انجام نگرفته است.
متاسفانه زمینه ذهنی ایجادشده درباره صنعت چاپ با نشر و کتاب گره خورده ، در حالی که چاپ هویتی مستقل دارد و به‌رسمیت نشناختن هویت این صنعت باعث شده است به‌خوبی معرفی نشود و مجموعه‌های متبوع وزارت علوم و مراکز علمی هم شناخت چندانی پیدا نکنند، اما این انجمن برنامه‌های متنوع زیادی برگزار کرد که باعث شفاف شدن ماهیت این صنعت در سال‌های اخیر شد و به‌تازگی مراکز علمی و پژوهشی نگاه فناورانه نوینی پیدا کرده‌اند؛ به‌گونه‌ای که امروزه شاهد نقش و اهمیت این صنعت در مجموعه‌های حاکمیتی و سیاست‌گذار هستیم.
افزون بر اینکه صنعت چاپ سومین صنعت های‌تک جهان است، بسیاری از شاخص‌های یک صنعت راهبردی و استراتژیک را هم دارد؛ یعنی لازم است به‌عنوان یک صنعت راهبردی و استراتژیک به‌رسمیت شناخته شود و برنامه‌ریزی‌ها در قالب یک صنعت راهبردی انجام پذیرد. اینکه چرا این صنعت را استراتژیک می‌دانیم، افزون بر های‌تک بودن آن، که پیش‌تر نیز اشاره شد، به تراکنش مالی بالای این صنعت هم برمی‌گردد. تا پیش از شیوع کرونا، این صنعت نزدیک هزار میلیارد دلار تراکنش مالی داشت و از این لحاظ در کشورهای پیشرفته جایگاه دوم و سوم را به خود اختصاص داده بود و جایگاه پنجم تا دهم را در کشورهای در حال توسعه داشت.
گفتنی است، این صنعت عمومی‌ترین صنعت جهان است؛ به‌گونه‌ای که آحاد جمعیت جهان از این صنعت در طول دوران زندگی خود استفاده می‌کنند و با آن سروکار دارند و قریب به اتفاق صنایع سنتی، پیشرفته و های‌تک دنیا از صنعت چاپ بهره می‌برند، به‌همین دلیل، امروزه ادعا می‌شود انسان و نوع بشر نمی‌تواند بدون صنعت چاپ ادامه حیات داشته باشد. از آنجایی که صنعت چاپ به نشر گره خورده، برخی معتقدند با الکترونیک شدن بخش زیادی از صنعت نشر یا نظام پولی و بانکی، به صنعت چاپ ضربه وارد شده است، اما به‌اعتقاد من، این صنعت پویاتر از آن است که با چنین تغییراتی، خللی در بدنه آن وارد شود. حوزه چاپ به‌قدری وسیع است که براساس شرایط روز و نیاز بشر می‌تواند با کمک فناوری‌های مدرن در ارائه خدمت تغییر شکل دهد. برای مثال، اگر اسکناس چاپ نمی‌شود، در همه کارت‌های بانکی از فرآیند چاپ رسانا استفاده می‌شود. همچنین، در کتاب‌های الکترونیک از مدار چاپ الکترونیک بهره گرفته می‌شود؛ بنابراین چاپ یکی از عمومی‌ترین صنایع دنیا است. خلق ارزش‌افزوده از مزایای کاربرد این صنعت به‌حساب می‌آید. در تشریح این مزیت باید گفت اگر بخواهیم محصولی را به‌صورت فله‌ای به‌فروش برسانیم، باید کمترین بها را برای آن در نظر بگیریم، اما با بسته‌بندی و چاپ روی آنها، می‌توانیم ارزش‌افزوده زیادی را برای کالاها ایجاد کنیم. بسته‌بندی بدون چاپ، تنها نقش محافظتی از کالا را ایفا و به‌نوعی بی‌هویت بودن کالا را به مشتریان القا می‌کند، اما بسته‌بندی همراه با چاپ، ارزش‌آفرین و هویت‌ساز است، همچنین موجب اعتماد مشتریان به نهاد سازنده و مانع از جعل می‌شود که نقش مستقیم در حفظ اصالت و مالکیت معنوی کالا دارد؛ بنابراین چاپ، ارزش‌افزوده چندبرابری برای کالاها ایجاد می‌کند و اینجا است که باید به ثروت و ارزش‌آفرین بودن این صنعت پی برد. صنعت چاپ نقش مستقیم در صادرات غیرنفتی دارد و اگر می‌خواهیم تولیدات صنایع و کارخانجات را در بازارهای بین‌المللی عرضه کنیم، راهی جز چاپ و بسته‌بندی استاندارد و با کیفیت بالا نداریم. این فرآیند می‌تواند اثر جدی در ارزآوری نیز داشته باشد. جنبه دیگر اهمیت این صنعت در توسعه برند ملی و کشوری است که موجب ترویج تولیدات ایران‌ساخت می‌شود. برای جااندازی محصولات ایرانی در منطقه می‌توان از برچسب‌های هوشمند با کیفیت چاپ بالا استفاده کرد. این برچسب‌ها افزون بر اینکه نشان‌دهنده تاریخ مصرف کالا هستند، می‌توان با آنها کالای موردنظر را هم رصد کرد؛ در نتیجه با در نظر گرفتن تمامی موارد گفته‌شده، باید اذعان کرد این صنعت تمامی شاخص‌های یک صنعت استراتژیک را دارد.
ارسال نظر