شرکت‌های دانش بنیان؛ حلقه ارزش آفرین در صنعت نفت

صنعت نفت همچنان مهمترین صنعت ایران است که به همراه صنایع وابسته و محصولات و مشتقات متنوع، بیشترین تأثیر را روی اقتصاد کشور و بهبود شاخص‌های اصلی برجا می‌گذارد؛ به همین دلیل بخش زیادی از سرمایه‌های کشور را نیز به خود اختصاص داده و عملاً هزینه‌های بسیاری در این صنعت صورت می‌گیرد. در چنین شرایطی هرچه میزان هزینه‌کرد، کمتر شود، به همان میزان سودآوری و ارزش‌آفرینی این صنعت نیز افزایش خواهد یافت.

نکتۀ مهم اما هزینه‌های بالای واردات تجهیزات این صنعت بود که تقریباً ارز زیادی را از کشور خارج می‌کرد و این در حالی رخ می‌داد که کشئور در بخش نیروی انسانی متخصص و کارآمد، خوشبختانه غنی است و نیازی به خدمات فنی مهندسی در هیچ سطحی ندارد؛ چه آنکه در این بخش حتی توانسته به کشورهای دیگر صادرات نیز داشته باشد.

معاون وزیر نفت نیز درباره قراردادهای صنعت نفت با شرکت‌های دانش بنیان گفته بود که« ۷۵۱ قرارداد به ارزش حدود ۳۴۰ میلیون دلار و ۷۲۰۰ میلیارد تومان، عقد کرده‌ایم.در صنعت نفت غیر از ممنوعیتی که برای ورود تجهیزات مشابه خارجی وجود دارد، اگر خودمان هم به این تشخیص برسیم که تجهیزاتی وجود دارد که ساخت داخل است و می‌تواند نیازهای ما را برآورده کند و دارای مشخصات و استانداردهای مدنظر صنعت نفت هست، واردات مشابه این تجهیزات را در فهرست ممنوعیت‌ها می‌بریم. سال گذشته، یک فهرست ۲۰۰ قلمی به کل صنعت نفت ابلاغ و اعلام کردیم که ورود این ۲۰۰ قلم کالا از خارج از کشور ممنوع است و خود هم به صورت جدی بر این موضوع نظارت می‌کنیم.شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت نفت در دولت سیزدهم از حدود ۱۵۰ به حدود ۵۵۰ شرکت رسیده است؛ یعنی بیش از سه برابر شده است. فهرستی داریم به عنوان فهرست بلند تجهیزات تأییدشده که هر شرکتی در صنعت نفت بخواهد تجهیزاتی را بخرد یا استفاده کند، باید از شرکت‌هایی که داخل این فهرست هستند استفاده کند. تسهیلاتی را هم برای شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم کرده‌ایم که بر تعدادشان اضافه شود.این فهرست شامل تأمین‌کنندگان و سازندگان است. برای اولین‌بار در دولت سیزدهم، تعداد سازندگان از تعداد تأمین‌کنندگان بیشتر شده است که افتخاری برای صنعت نفت به شمار می‌رود.»

ایجاد و راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزۀ تجهیزات، یکی از اقدامات مهمی بود که در سال‌های گذشته شروع شد. شرکت‌هایی که خود را به عنوان یک حلقۀ مهم ارزش‌آفرینی در صنعت بزرگ نفت جایابی کردند و حالا به گفتۀ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، توانسته‌اند کشور را از واردات هرگونه تجهیزاتی در صنعت نفت خودکفا کنند. این خودکفایی اگر در عمل هم رخ داده باشد و تولیدکننده ایرانی توانسته باشد با کیفیت استاندارد، محصول و خدمات پس از فروش خود را به این صنعت ارائه کند، کنترل واردات و تسهیل فروش این تجهیزات باید در دستورکار قرار بگیرد چراکه با این اقدام اولاً شرکت‌ها به سوددهی بالا خواهند رسید و در نتیجه می‌توانند محصولات خود را با کیفیت و کمّیت بالاتر و بهتری تولید کنند؛ ثانیاً می‌توانند هزینه‌های خود در بخش تحقیق و توسعه و ساخت نمونه‌های نیمه‌صنعتی و پایلوت تأمین کند و هم می‌توانند به رقابت‌پذیری بالاتری در بازار جهانی برسند.

با این دید، حمایت از شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات صنعت نفت، در بخش فروش نیز باید در دستورکار دولت قرار بگیرد چراکه فروش آخرین حلقۀ ارزش‌آفرینی در صنایع دانش‌بنیان است و بدون آن تمام مسیر طی شده ابتر خواهند ماند.