منقل‌های گِلی، سنتی که اشتغالزایی میکند/تولیدات دستی این استانها صادر میشود

منقل گِلی، صنعت فرهنگی که از دیر باز پای ثابت آشپزخانه‌ها و خانه‌های روستایی بود، البته در گذشته روستاییان از آن به عنوان اجاق استفاده می‌کردند اما به تدریج  و کم کم از اجاق بزرگ در آشپزخانه به منقل‌های کوچک با طرح‌ها و نماهای متنوع در اتاق‌ها و مضیف‌های عربی جهت دم کردن چایی و قهوه تغییر کرد و به عنوان یک محصول سنتی و فرهنگی تولید و وارد بازار شد.

اگر چه اقتصاد منقل گِلی زمان زیادی نیست که جای خود را میان تولیدات سنتی پیدا کرده است اما افزایش روز افزون تقاضا برای تولید و خرید منقل در داخل و خارج از استان خوزستان و همچین از کشور عراق رفته رفته به سودآوری نیز منجر شده است.

 ساخت منقل گِلی را از مادر بزرگم یاد گرفتم

زهرا فاضلی به عنوان هنرمندی که بیش از ۱۰ سال وارد این صنعت هنری شده و  مشتریان زیادی را برای خود دست و پا کرده است، در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اهواز، اظهار کرد: هر آنچه اکنون از این هنر دارم و یاد گرفته‌ام را مدیون مادر بزرگم هستم، هر چند بعدها در دوره‌هایی  در زمینه آموزش سفالگری شرکت کردم اما در واقع از همان کودکی با این هنر و  با بوی نان تنور گِلی  و چای منقل گِلی بزرگ شدم.

فاضلی می‌گوید: در خانه‌‌ی روستایی که داشتیم مادربزرگم با دست‌های هنرمندش با گِل انواع سازه‌ها را می‌ساخت.

مادر بزرگ اجاق گلِی(موگد عربی) تنور گِلی با کاه گل درست می‌کرد، در آن زمان بنده با وجود اینکه کم سن و سال بودم اما در طول مدتی که مادر بزرگ مشغول ساخت سازه‌ای(منقل، اجاق،...) بود.

کنارش می‌نشستم و به دقت به حرکات دستش نگاه می‌کردم، لباس‌هایم همیشه گِلی بود، بارها با گِل‌های اضافه‌‌ی مادر بزرگ به تقلید از وی شروع به ساخت سازه کوچکی می‌کردم و آن را در آفتاب نگه می‌داشتم تا خشک شود.

او ادامه می‌دهد: اجاق گِلی معمولاً با سایز بزرگ و کنار حیاط در خانه‌های روستایی ساخته می‌شد اما این صنعت به تدریج از حالت ثابت و کنار حیاط به سیار و کنار اتاق‌ها و مضیف‌ها استفاده شد.

زهرا فاضلی گفت: منقل یادآور فرهنگ قدیمی عرب‌ها است هر چند در سالهای اخیر زیبایی و تنوع محصولات  فرهنگی سبب شده است حتی جوانان به تزئین خانه‌های خود با اشیا سنتی رغبت پیدا کنند.

او ادامه می‌دهد: منقل گِلی از ساز‌ه‌هایی است که هم به عنوان  تزئینی و دکور  و هم برای درست کردن چای آتشی که دله قهوه و قوری را کنار آتش می‌گذارند از آن استفاده می‌کنند.

این بانوی هنرمند اهل شهرستان کارون در رابطه با تقاضا برای خرید منقل گِلی می‌گوید: از طریق آگهی که در نرم افزارهای مجازی مشتری‌های زیادی پیدا کردم، برخی مغازه‌داران هم به اندازه فروشی که دارند به من سفارش می‌دهند همچنین از عراق هم سفارش موردی دارم.

اشتغالزایی با منقل گِلی

احمد یوسفی نهاد رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان کارون در این رابطه اظهار کرد:   منقل گِلی یک صنعت فرهنگی است که در بین نسل‌ها از نظر کاربردی و فرهنگی جایگاه ویژه و تاریخچه‌ای بسیار قدیمی دارد و معمولاً به عنوان میراث معنوی و ارزشمند در جوامع محلی بهره‌برداری می‌شود.

وی افزود: منقل گلی به عنوان یک عنصر فرهنگی مرتبط با میراث معنوی توانسته است بین نسل‌ها به عنوان یک نماد فرهنگی جایی را برای خود باز کند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با بیان اینکه این صنعت فرهنگی نسل به نسل به جوانان رسیده است و باعث تقویت ارتباط جوانان با ارزش‌ها و سنت‌های فرهنگی خود می‌شود، گفت:  این ارتباط نه تنها به حفظ و حراست از ارث فرهنگی کمک می‌کند، بلکه به انتقال آن به نسل‌های آینده نیز کمک می‌کند.

یوسفی نهاد بیان کرد: با توجه به نقش اصلی منقل گِلی در ارتباط بین نسل‌ها و حفظ فرهنگ، می‌توان نقش مهمی را برای این صنعت فرهنگی در اشتغالزایی از قبیل تولید و فروش مواد خام منقل، طراحی مرتبط با منقل و... را تصور کرد.

وی با اشاره به نقش مهم تولید منقل گِلی در اشتغال و توسعه اقتصادی  روستاهای شهرستان کارون، عنوان کرد: با توجه به اینکه منقل گلی به عنوان یک عنصر فرهنگی محلی معرفی شده است، می‌تواند گردشگران زیادی  را به این منطقه جذب کند و در نتیجه فعالیت‌های گردشگری و خدمات مرتبط با آن نیز رشد و توسعه داشته و به بهبود شرایط اقتصادی جوامع محلی منجر شود.

یوسفی نهاد افزود: در زمان های دور منقل‌های گِلی برای استفاده های روز مره مانند پخت و پز و ... کاربرد داشت اما امروزه فقط برای چای، قهوه و گاهاً برای تزئین در مضیف ها و رستورانها سنتی و مدرن و قهوه خانه استفاده می شود.

وی با اشاره به نام‌هایی که برای منقل گِلی استفاده می‌شود، گفت: این صنعت در شهرهای مختلف با نام‌هایی مانند دَووا ، موگد و منقل و... شناخته شده است.

 منقل گِلی در استان‌هایی مانند ایلام، سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان و... کاربرد دارد.

این صنعت فرهنگی از خاک رس ساخته می شود و تنوع مدل در آنها بسیار زیاد است و اغلب به صورت خانگی یا کارگاهی تولید و دارای سایز کوچک و متوسط است و بیشتر در خانه ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.