چرا مردم به‌جای کمک کردن، فیلم می‌گیرند؟

نمی‌‌توان به‌راحتی حکم داد و گفت آنهایی که به جای کمک کردن به دیگران، فیلم می‌گیرند آدم‌های خوبی نیستند.

گسترش‌نیوز: متروی نیویورک دستخوش سیل شده و پیرمردی که بر زمین افتاده است تمام سعی خود را می‌کند که از روی زمین برخیزد تا آب او را نبرد. بالاخره از زمین بلند می‌شود، مستقیماً به دوربینی که در حال فیلم‌برداری از اوست نگاه می‌کند و می‌گوید: چرا به من کمک نکردی؟ این اتفاق در همه جوامع رخ می‌دهد. آیا فیلمبرداران آدم‌های بدی هستند؟ با گسترش‌نیوز همراه باشید.

وقتی این کلیپ در فضای مجازی منتشر شد مردم با تعجب و عصبانیت می‌گفتند: آن گوشی لعنتی را کنار بگذار و به او کمک کن! یکی نوشت: به جای کمک کردن، مستندساز شده‌ایم! اما این قضاوت‌های خشم‌آلود ممکن است اشتباه باشند. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد که مردم هنگام حضور دوربین، بیشتر به دیگران کمک می‌کنند.

یکی از دلایل خشم مردم آن است که تقریبا همه ما به فرضیه «تاثیر رهگذران» باور داریم. براساس این فرضیه، اگر جز ما چند نفر دیگر هم در محل حادثه حضور داشته باشند احتمال کمک کردن به فردی که در خطر است کاهش می‌یابد. اما این‌گونه نیست. بله بعضی افراد ترجیح می‌دهند دخالت نکنند اما تعداد کمک‌کنندگان هم کم نیست. فراتحقیقی که در سال ۲۰۱۱ انجام شد نشان داد که مردم اگر شرایط را «اورژانسی» تشخیص دهند کمک می‌کند. در بیشتر موقعیت‌ها، احتمال کمک کردن مردان بیشتر از زنان است که احتمالاً به آن خاطر است که مردان بیشتر از زنان به قدرت بدنی خود اعتماد می‌کنند.

کمی بعد مطالعه جالب‌تری انجام شد. محق رسانه و مطالعات ارتباطات، لینوس اندرسون و همکاران او می‌خواستند بدانند چرا مردم بعضی مواقع به‌جای کمک کردن با گوشی خود فیلمبرداری می‌کنند. وقتی شروع به فیلمبرداری می‌کنید احساس می‌کنید که بیکار نیستید و در حال انجام کاری هستید. موضوع اینجاست که در نبود گوشی‌های هوشمند بسیاری از این فیلمبرداران احتمالا همین یک کار را هم نمی‌کردند.

مارکو ون بومل، استاد روانشناسی سازمانی در دانشگاه آزاد هلند می‌خواست ببیند آیا حضور دوربین، انگیزه مردم به دخالت را بیشتر می‌کند. او و همکارانش دو موقعیت آزمایشی خلق کردند. در یکی از موقعیت‌ّها، فردی در حضور رهگذران، جیب کسی را می‌زد و پا به فرار می‌گذاشت. موقعیت دوم هم همین بود با این تفاوت که در محل، دوربین مداربسته وجود داشت. آنها دریافتند که در موقعیت دوم، احتمال کمک کردن مردم به مقدار قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. ون بومل دریافت که اگر مردم احساس کنند که از آنها فیلم‌برداری می‌شود و دیگران آنها را می‌بینند بیشتر کمک می‌کنند. چند مطالعه دیگر نشان داد که این یافته پژوهشی صحیح است. پژوهشگران فیلم‌های ضبط‌شده در جریان حوادث خشونت‌آمیز انگلستان، هلند و آفریقای جنوبی را موردبررسی قرار دادند و متوجه شدند که در ۹۰ درصد مواقع حداقل یک نفر سعی دارد مداخله کند. غیرمنتظره‌ترین یافته پژوهش این بود که هر چه تعداد افراد حاضر در رویداد بیشتر باشد احتمال این‌که کسی، پیش‌قدم شود افزایش می‌یابد. این یافته‌ها مستقیما با فرضیه اثر رهگذران، در تضاد است چون معنایش آن است که وجود جمعیت، تمایل فرد به مداخله را بیشتر می‌کند. ون بومل دراین‌باره می‌گوید: «گاهی مواقع در محیط اطراف ما چیزی هست که می‌گوید: نگاهت می‌کنند، مسئولیت قبول کن». این عامل ممکن است دوربین گوشی‌، دوربین مداربسته، آینه یا هر چیز دیگری باشد که باعث شود فرد احساس کند دیده می‌شود. مردم وقتی احساس مسئولیت‌پذیری کنند ناگهان به اعتبار و خوش‌نامی خود فکر می‌کنند و عواقب کاری که می‌کنند (یا نمی‌کنند) را در نظر می‌گیرند. اگر دوربین مداربسته بتواند چنین کاری کند به چه دلیل باید فکر کنیم که گوشی‌های هوشمند نمی‌توانند چنین کارکردی داشته باشند؟ البته در این رابطه که چرا مردم به‌جای مداخله، گوشی به دست می‌شوند و فیلم می‌گیرند هیچ تحقیق مستقیمی انجام نشده است اما در این مورد هم نظریه‌های خوبی وجود دارد. ون بومل می‌گوید: در گفتگوهایی که با مردم انجام دادم به من گفتند که دلیل کارشان این بوده که مدرکی عینی از حادثه وجود داشته باشد که بعدها بتوانند آن را به پلیس یا دادگاه ارائه کنند. ممکن است دلیل مردم را قانع‌کننده ندانیم و همچنان حس بدی به آنها داشته باشیم اما یک احتمال دیگر را هم باید در نظر گرفت: مردم وقتی اتفاقی بدی را تجربه می‌کنند یا شاهد وقوع آن هستند ممکن است مضطرب و شوکه شوند و بخواهند از طریق به اشتراک گذاشتن آن تجربه، تنش خود را کاهش دهند. وقتی شخصاً در موقعیت باشید تصمیم‌گیری، سخت می‌شود. وقتی به فیلم غرق شدن آن فرد نگاه می‌‌کنیم مطمئن هستیم که باید کاری کرد اما وقتی در موقعیت حضور داریم ماجرا تا به این حد روشن نیست.

از طرف دیگر اگر خود را از نظر جسمی، آماده و توانمند ندانید جرئت نمی‌کنید به آب بزنید و دست کسی که در حال غرق شدن است را بگیرید. از طرف دیگر ممکن است فیلمبرداری و مستندساختن آن رویداد را مهم‌تر از هر کار دیگری بدانید: سکوی مترو به‌خوبی طراحی نشده و حادثه‌زا است و من با گرفتن فیلم، این مشکل را به همه نشان می‌دهم!