باید‌ها و نباید‌های تئاتر خیابانی در ایران/ جشنواره‌ای که می‌تواند نقطه عطف باشد

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا؛ «سوران حسینی» از هنرمندان شرکت کننده دوازدهمین جشنواره سراسری تئاتر خیابانی «شهروند» لاهیجان که با نمایش «نارنجی رنگ عشقه» از مریوان در این دوره حضور دارد، در ارزیابی سطح کیفی تئاتر خیابانی کشور به خبرنگار برنا گفت: خوشبختانه طی سال‌های اخیر شاهد افزایش حضور هنرمندان در حوزه تئاتر خیابانی بودیم، شرایطی که مبدا آن نیاز جامعه به تماشای آثاری خارج از صحنه‌های تالار‌های نمایشی بوده است. چارچوبی که دربرگیرنده اتفاقات خوشحال کننده‌ای است و می‌تواند آغازگر فصل تازه‌ای از فعالیت‌های هنرمندان تلاشگر این عرصه باشد.

وی افزود: به اعتقاد من هنرمندی که در حوزه تئاتر فعالیت می‌کند، نیاز دارد تا ارتباط مستقیم و بدون واسطه تری با مخاطب برقرار کند و چه فضایی جذاب‌تر و ارزشمند‌تر از تئاترخیابانی که می‌تواند بدون واسطه، ارتباطی ناگسستنی با مخاطب برقرار و کلید واژه «دیوارچهارم» را بشکند. مسیری که مخاطب را جزو جدایی ناپذیری از نمایش کرده و با طرح موضوعاتی که اغلب دربرگیرنده انتقادات اجتماعی هم هست، توانسته خود را به عنوان یک تئاتر تاثیرگذار و مخاطب پسند میان جامعه معرفی کند.

این کارگردان تئاتر با ابراز خرسندی از افزایش کمی و کیفی جشنواره‌های موضوعی درحوزه تئاتر خیابانی اظهار کرد: افزایش کمی و کیفی رویداد‌ها و جشنواره‌های مرتبط با تئاترخیابانی یکی از نکات مثبتی است که می‌توان به آن اشاره داشت. البته درکنار این روند رو به رشدی که شاهد آن هستیم توجه به کمبود‌ها و حمایت جدی مجموعه‌های مدیریتی از ظرفیت بالای تئاتر خیابانی، نکته مهمی است که می‌بایست در این چارچوب به آن توجه داشته باشیم.

حسینی درباره جایگاه تئاتر خیابانی در میان عموم مخاطبان توضیح داد: بی تعارف باید گفت در میان اجرای گونه‌های مختلف حوزه تئاتر، شیوه «تئاتر خیابانی» دربرگیرنده بیشترین استقبال از سوی مردم است چراکه آن‌ها بخش جدایی ناپذیری از این اجرا‌ها هستند. آن‌ها وقتی در خیابان و معابر با چنین اجرا‌هایی رو به رو می‌شوند، کاملا متوجه می‌شوند که آنچه پیش روی شهروندان قرار گرفته یک تئاتر خیابانی است که می‌توانند در آن مشارکت داشته باشند. یک گونه بسیار مخاطب پسند که اکنون همراه با «موسیقی خیابانی» توانسته پذیرای مخاطبان زیادی باشد. مسیری که به طور حتم نشان دهنده ظرفیت بالای فرهنگی مردم است.

وی با اشاره به ضرورت توجه بیشتر مسئولان به مقوله تئاتر خیابانی تصریح کرد: تئاتر خیابانی امروز در کنار تمام مشکلات روزمره همراه خوشی و ناخوشی‌های جامعه بوده است. ارتباطی که نیازمند توجه بیشتر از سوی مسئولان است. از سوی دیگر دولت‌ها هم نباید نگاه سیاسی به هنر داشته باشند. فضایی که به طور حتم موجب می‌شود تا هنرمند بتواند نقش واسطه گری بین دولت و ملت را ایفا کند. طبیعتا در این چارچوب هم هنرمندان باید فرصت انتقاد را داشته باشند.

کارگردان نمایش «نارنجی رنگ عشقه» دربخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: به نظرمی آید برگزاری جشنواره‌های متعدد در حوزه تئاتر خیابانی نشان دهنده توجه ویژه وزارت فرهنگ به این گونه نمایشی است اما بپذیریم که این حمایت کافی نیست و وزارت فرهنگ باید پیوسته سعی در حفظ اصالت این گونه نمایشی داشته باشد. حمایتی که طبیعتا نباید استقلال تئاتر خیابانی را تحت تاثیر قراردهد. زیرا بعضا تئاتر خیابانی از نگاه برخی متولیان فرهنگ و هنر به عنوان یک هنر ابزاری نگاه می‌شود که به اعتقاد من رویکرد بسیار اشتباهی است. در این چارچوب متولیان فرهنگ و هنر هم هنوز نتوانسته اند به صورت کامل از ظرفیت‌های بالای تئاتر خیابانی در ایران استفاده کنند. مسیری که امیدوارم به واسطه یک نگاه منطقی و حمایت گرایانه روز به روز به سمت ارتقای سطح علمی و کیفیت هدایت شود.

«حسینی» درباره محتوای درنظرگرفته شده برای برگزاری جشنواره تئاتر خیابانی «شهروند» لاهیجان هم توضیح داد: وقتی صحبت از جشنواره شهروند می‌شود ناخودآگاه یاد آگوستوبوال می‌افتم که زمانی عضو مجلس شورای برزیل بود. او به واسطه مهارت‌هایی که در عرصه تئاتر داشت، تلاش کرد تا برای استمرار دموکراسی در حوزه قوانین شهروندی از شیوه‌های مرتبط با تئاتر در فضای آزاد استفاده کند. «بوآل» تلاش کرده در سطوح بین المللی نیز از این شیوه استفاده کند. کما اینکه شیوه «تئاتر شورایی» اکنون در قالب یکی از نمایش‌های مرتبط با اجرای تئاتر در فضای باز توانسته در حوزه‌های آموزش، بهداشت و درمان، تقویت روحیه اجتماعی و موارد دیگر مورد بهره برداری قرار گرفته شود. شرایطی که طی سال‌های اخیر در بسیاری از مراکز درمانی و روانی کشور‌های اروپایی از شیوه‌های بوآل برای بهبودی بیماران استفاده می‌کنند.

وی افزود: این جای قدردانی دارد که شهرداری لاهیجان با همراهی هنرمندان تئاتر لاهیجان و شهر‌های دیگر تلاش کرده تا به واسطه تئاترخیابانی مفاهیم و باید و نباید‌های مربوط به زندگی شهری و شهروندی را به مخاطب ارائه دهد. هر چند شاید شیوه‌های اجرایی متفاوت باشد، اما ادامه همان روند است که جشنواره تئاتر «شهروند» لاهیجان را نقطه عطفی برای مدیران شهری ایران تلقی میکند و می‌تواند به عنوان یک الگوی مشخص مورد استفاده قرار بگیرد. اینجاست که مجموعه‌های فرهنگی لاهیجان به تمام مدیران شهری اثبات کرده اند که ضرورت تئاتر شهروندی اجتناب ناپذیر است چرا که بسیاری از قوانین شهروندی را به جای هیاهو‌های تبلیغاتی می‌توان با تئاتر خیابانی اجرایی کرد.

این کارگردان تئاتر درباره مشکلات هنرمندان فعال عرصه تئاتر خیابانی گفت: فقدان ردیف بودجه مشخص برای تئاتر خیابانی، کمبود توجه به کاربردی بودن تئاتر خیابانی، افزایش جشنواره‌های غیرتخصصی تئاترخیابانی، کمبود آگاهی بسیاری از هنرمندان اجراگر تئاتر خیابانی از شیوه‌های اجرایی تئاتر خیابانی، حضور سلبریتی‌های تلویزیونی و نیرو‌های غیر متخصص در داوری‌های جشنواره‌های تئاتر خیابانی، فقدان درآمد کافی هنرمندان تئاتر خیابانی از پروژه‌های اجرایی، وجود روابط فردی به جای روابط حرفه‌ای در تصمیم گیری‌های برخی جشنواره ها، تفاوت‌های عجیب و غریب تئاترخیابانی و صحنه‌ای از لحاظ بودجه و امکانات و حتی ورودی‌های جشنواره‌ها، نامشخص بودن جایگاه دفتر تئاتر خیابانی در چارت برگزاری جشنواره‌های تئاتر خیابانی به عنوان ناظراز جمله مشکلاتی است که درحوزه تئاتر خیابانی می‌توان به آن اشاره کرد.

حسینی دربخش پایانی صحبت‌های خود بیان کرد: روبه رو شدن با مشکلات نیاز به برنامه ریزی و تفکر دارد چرا که برای برون رفت از مشکلات تئاتر خیابانی اول باید هنرمندان تئاتر خیابانی خود در این راستا گام بردارند، زیرا بیشتر مشکلات به خودمان برمی گردد. به هر ترتیب مشکلات زیاد است اما من که از سال ۱۳۷۹ درگیر تئاتر خیابانی هستم با افتخار خود را یک هنرمند تئاتر خیابانی می‌دانم و امیدوارم با برگزاری جلسات آسیب شناسی تئاتر خیابانی بتوانیم مشکلات را پشت سر نهیم و تئاتر را به جایگاه اصلیش برسانیم.