معرفی دسته بندی مختلف رمزارزها

اکوسیستم رمزارزها در چند سال گذشته به‌شدت رشد کرده است و این رشد آن‌قدر سریع بوده که برای افراد تازه‌‌وارد درک کاربردهای مختلف رمزارزها ممکن است مشکل باشد. بعد از خواندن این مقاله مدل‌هایی ذهنی خواهید داشت که می‌توانید در مواجهه با پروژه‌های جدید بلاک‌چین از آن استفاده کنید.

توکن‌ با کوین چه تفاوتی دارد؟

کوین‌ها دارایی‌هایی هستند که روی بلاک‌چین خودشان ساخته می‌شوند؛ درحالی‌که توکن‌ها دارایی‌هایی هستند که روی بلاک‌چینی دیگر ساخته می‌شوند. مثالی برای کوین، بیت کوین روی بلاک‌چین بیت کوین و اتر روی بلاک‌چین اتریوم است. مثال توکن نیز تتر است که به‌عنوان توکنی لایه دو روی چندین بلاک‌چین قرار دارد یا توکن‌های یونی سواپ (UNI) و چین‌لینک (LINK) که روی بلاک‌چین اتریوم وجود دارند.

ساختن توکن‌ها روی بلاک‌چین اتریوم بسیار مرسوم است و به این توکن‌ها اصلاحا توکن‌های ERC-۲۰ می‌گویند. بعضی از توکن‌ها پس از اینکه روی بلاک‌چینی گسترش یافتند و تکمیل شدند، روی بلاک‌چین خودشان منتشر می‌شوند. برای مثال، توکن BNB ابتدا روی بلاک‌چین اتریوم ساخته شد و پس از توسعه روی بلاک‌چین محلی‌اش با نام بایننس‌چین منتشر شد.

باید به این نکته توجه کرد که در بسیاری از مقاله‌ها و ویدئوهای منتشر‌شده، این دو واژه اغلب به‌جای هم به‌کار می‌روند؛ ولی در‌حقیقت از‌لحاظ فنی با‌هم تفاوت دارند. تفاوت کوین و توکن امری فنی است؛ اما می‌توانیم آنها را براساس کاربردهایشان به دسته‌های مختلفی طبقه‌بندی کنیم. هرچند کابردهای زیادی برای رمزارزها وجود دارد، دو دسته‌ی اصلی آن توکن‌های بهادار (Security Token) و توکن‌های کاربردی (Utility Token) هستند.

توکن‌های بهادار (Security Token)

منظور از دارایی بهادار، دارایی مالی است که قابل معامله باشد. با «آزمون هاوی» می‌توان به بهاداربودن دارایی پی برد: «قرارداد یا تراکنش یا طرحی که به‌موجب آن شخصی پولش را در شرکتی بازرگانی سرمایه‌گذاری می‌کند و تنها از تلا‌ش‌های بانیِ کار یا شخص سوم انتظار سود دارد و طبق قانون اوراق بهادار امریکا دارایی بهادار محسوب می‌شود.

این آزمون اغلب به‌صورت زیر به‌سادگی بیان می‌شود:

 آیا سرمایه‌گذاری مالی انجام شده است؟

 آیا پول در شرکتی بازرگانی سرمایه‌‌گذاری شده است؟

 آیا انتظار سودی وجود دارد؟

 آیا سودها صرفا از محل تلاش‌های بانیِ آن کار یا شخص سومی به‌دست آمده است؟

مثال‌هایی از توکن‌های بهادار در عرضه‌ی اولیه‌ی توکن‌های بهادار (STO) است و از وب‌سایت icholder و coincodex می‌توان فهرست آنها را مشاهده کرد. بیت کوین توکنی بهادار نیست؛ زیرا پولی در شرکتی بازرگانی سرمایه‌گذاری نشده است.

توکن‌ سهامی (Equity Tokens)

توکن سهامی گونه‌‎ای از توکن‌های بهادار است که همانند سهمی سنتی عمل می‌کند و سهام شرکت‌ها یا شخص ثالث یا سرمایه‌گذاری خطرپذیر را شامل می‌شود و ارزشش را از موفقیت یا شکست شرکت به‌دست می‌آورد. همانند سهم‌های دیگر، دارندگان این توکن به‌معنای واقعی کلمه، مالیکت درصدی از سهام شرکت را دارند و از سود سهام شرکت بهره می‌گیرند و حق رأی درباره‌ی آینده‌ی شرکت را دارند. تنها تفاوت برجسته‌ی توکن سهامی با سهام سنتی در شیوه‌ی مالکیت آن است. سهام سنتی در پایگاه‌های داده ثبت می‌شود و گواهی سهام (برگه سهام) دارد و اطلاعات مالکیت توکن سهامی روی بلاک‌چین ذخیره می‌شود.

توکن با پشتوانه‌ی دارایی (Asset-Backed Token)

توکنیزه‌کردن دارایی‌ها آنها را قابل‌معامله می‌کند. به‌جای دادوستد خودِ دارایی، می‌توان توکن آن را معامله کرد. این کار همانند پول کاغذی است و به‌جای دادوستد طلا، می‌توان کاغذی را معامله کرد که نمایانگر مقداری مشخص از طلا است.

صدور توکن‌ها با پشتوانه‌ی دارایی فاقد نظارت است؛ البته صادرکننده‌ی توکن می‌تواند ادعا کند که این توکن هر نوع پشتوانه‌ای دارد؛ اما بدون انجام بازرسی واقعی این ادعا هیچ ارزشی ندارد. ازجمله دارایی‌هایی که می‌توانند توکنیزه شوند، می‌توان به این‌ها اشاره کرد:

 فلزات گران‌بها: PAXG و DGX دو نمونه‌ی توکن با پشتوانه‌ی طلا است.

سهام شرکت‌ها: به‌جای دادوستد سهام شرکت‌ها ازطریق کارگزاری‌های شناخته‌شده می‌توان این کار را ازطریق توکن‌های رمزارز انجام داد.

سایر کالاها: توکن پترو (XPD) ادعا می‌کند که با ذخایر نفت و موادمعدنی پشیبانی می‌شود.

املاک و مستغلات: چندین توکن وجود دارند که نمایانگر املاک و چندین کشور نیز به‌دنبال عرضه‌ی املاک به‌صورت توکن‌های رمزارز هستند. IHT Coin در این مسیر گام برداشته است؛ اما به‌نظر می‌رسد هنوز آماده‌ی این کار نیست. ایده‌ی این کار بسیار درخورتوجه، اما هنوز به‌خوبی عرضه نشده است.

توکن‌های کاربردی (Utility Token)

توکن‌های بهادار با انتظار کسب سود مستقیم از آنها دادوستد می‌شوند؛ اما درمقابل از توکن‌های کاربردی انتظار می‌رود که کاربرد داشته باشند. برای مثال، توکن فایل کوین (FIL) یا سیاکوین (SIA) برای ذخیره‌سازی فایل و توکن سیویک (CIV) برای تأیید هویت استفاده می‌شود. در دنیای واقعی، گیفت‌کارت‌ها یا بلیت‌های حمل‌و‌نقل عمومی مثال‌هایی از توکن‌های کاربردی هستند. دیگر مثال‌های توکن‌های کاربردی توکن بَت (BAT) و گالم (Golem) است.

توکن غیر‌قابل‌معاوضه (NFT)

تمامی کوین‌ها و اغلب توکن‌ها با‌ یکدیگر قابل‌معاوضه هستند. اگر اسکناس یک‌دلاری داشته باشید، فرقی ندارد کدام‌یک را خرج می‌کنید. با‌‌این‌حال‌، اگر آثار کلکسیونی مانند کمیک‌ یا تمبر یا کارت بسکتبال داشته باشید، این آثار باهم تفاوت دارند. اثر مشهور ون‌گوگ با دیگر اثرش متفاوت است. معادل این امر در دنیای رمزارزها در NFTها وجود دارد. ایده این است که فقط‌و‌فقط خودتان می‌توانید آن اثر را داشته باشید.

این ویژگی مخصوصا برای بازی‌های رایانه‌ای جذاب است که در آن بازیکنان هزینه‌ی زیادی برای اشیای نایاب خرج می‌کنند و قراردادن این اشیاء روی بلاک‌چین به بازیکنان امکان می‌دهد روی دارایی‌هایشان نظارت کنند. حتی ممکن است بتوان این NFTها را در بازی‌های مختلف باهم دادوستد کرد.

NFTها بهشت هنرمندان دیجیتال است؛ زیرا می‌توانند آثارشان را روی این بستر بدون نیاز به واسطه‌ها مستقیما دراختیار مخاطبان بگذارند و در‌عین‌حال، مالیکت اثر برای همیشه روی بلاک‌چین دراختیار صاحب اثر یا خریدار آن باقی می‌ماند.

توکن غیرقابل معاوضه (NFT) را می‌توان با استفاه از پروتکل‌های ERC-۷۲۱ و ERC-۱۱۵۵ روی بلاک‌چین اتریوم ساخت.

استیبل کوین‌ (Stablecoin)

استیبل کوین معادل دیجیتالی ارزهای فیات (پول بی‌پشتوانه) است و سعی می‌کند قیمتش همیشه معادل ارز یکی از کشورها (اغلب دلار امریکا) باشد. استیبل کوین‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند:

با وثیقه‌ی پول فیات: پشتوانه‌ی این دسته پول فیات است. مثال‌های آن تتر (USDT) و جمینی دلار (GUSD) با پشتوانه‌ی دلار امریکا هستند.

با وثیقه‌ی رمزارز: پشتوانه‌‌ی این دسته رمزارزها هستند و مثال آن دای (DAI) است که پشتوانه‌ی آن اتریوم قفل‌شده در قراردادهای هوشمند است.

بدون وثیقه (الگوریتمی): این دسته از استیل‌کوین‌ها به قراردادهای هوشمند وابسته هستند که با خریدوفروش استیبل کوین نرخ آن را ثابت نگه می‌دارند.

باید توجه کرد که بعضی از استیبل کوین‌ها درحقیقت کوین نیستند؛ بلکه توکن هستند. دو مثال استیبل کوین، TerraUSD و Steem Dollars و دو مثال استیبل توکن، تتر و USD Coin هستند که هر دو روی بلاک‌چین اتریوم و به‌صورت توکن ERC-۲۰‌ وجود دارند.

ذخیره‌ی ارزش

تنها یک دارایی در این دسته قرار دارد و البته این کوین تصمیم نداشت که در این دسته قرار بگیرد. بیت کوین در اصل به‌عنوان ارزی دیجیتالی طراحی شد؛ اما به‌دلیل هزینه‌های تراکنش زیاد و تغییر در توقعات کاربران موجب شد که به چیزی شبیه طلا یا «ذخایر ارزش» تبدیل شود. منظور از ذخیره‌ی ارزش دارایی‌ای است که در طول زمان ارزشش را حفظ می‌کند. طلا و سایر فلزات گران‌بها ذخایر ارزش هستند؛ زیرا ماندگاری‌شان حتمی است. بیت کوین برای سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود و برای خرج‌کردن مستقیم به‌کار نمی‌رود؛ به‌همین‌دلیل، کاربردهای مستقیم محدودی دارد.

ارز دیجیتال

این دسته همان چیزی است بیت کوین در اصل می‌خواست در آن قرار گیرد؛ اما امروزه مملو از مشتقات بیت کوین است و فناوری‌های جدید در این دسته بر تراکنش‌های ارزان‌تر و سریع‌تر تمرکز دارند. کاربردهای ارزهای دیجیتالی از خریدهای روزمره تا فعالیت‌های عظیم فرامرزی و نقل‌و‌انقالات بین‌بانکی را شامل می‌شود.

باید توجه کرد که تعداد زیادی از موارد قرار‌گرفته در این دسته، قراردادهای هوشمند نیز ارائه می‌کنند؛ اما تاکنون به‌دلیل سرعت تراکنش و استفاده به‌عنوان ارز، در کانون توجه هستند. از عضوهای مهم این دسته می‌توان به ریپل (XRP)، لایت کوین، بیت کوین کش، استلار، بیت کوین اس‌وی، ترا / لونا، دش و هورایزن اشاره کرد.

توکن‌های فرا بلاک‌چینی و مبادله‌ای

این توکن‌ها یا شبکه‌ها در اصل به‌عنوان راه‌حلی برای مشکل ارتباط بین شبکه‌های بلاک‌چین مختلف و دنیای غیربلاک‌چین و انتقال دارایی‌ها بین این موانع اشاره‌شده ایجاد شده‌اند. ازجمله‌ی این توکن‌ها می‌توان به چین‌لینک (LINK)، کاسماس، رِن، آیکان و رِیوِن کوین اشاره کرد.

توکن حریم شخصی

همان‌گونه که از اسم این توکن‌ها مشخص است، این توکن‌ها سعی می‌کنند اندازه‌ی ممکن داده‌های روی شبکه یا تراکنش یا کیف دیجیتال را به‌طورناشناس حفظ کنند. هرچند توکن‌های حریم شخصی بعضی اوقات درمعرض اتهام کمک به فعالیت‌های غیرقانونی قرار دارند، کاربرانی که می‌خواهند حریم خصوصی‌شان را حفظ کنند، کاری نادرست انجام نداده‌اند. مونرو و زی‌کش و ورج (Verge) از جمله‌ی این دسته هستند.

قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (دَپ)

قراردادهای هوشمند قطعا عمومی‌ترین کاربرد را برای بلاک‌چین و رمزارزها ارائه می‌کنند و درهای زیادی را برای اپلیکیشن‌های خاص و ساختارهای مالی می‌گشایند. دَپ یا اپلیکیشن غیر متمرکز (Decentralized Application) برنامه‌ای رایانه‌ای است که روی سیستم رایانه‌ای توزیع‌شده‌ای اجرا می‌شود. دپ‌ها با فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) مانند بلاک‌چین اتریوم محبوب شدند و از آنها اغلب با نام قرارداهای هوشمند نام برده می‌شود. قرارداد هوشمند برنامه‌ای رایانه‌ای یا پروتکل تراکنشی است که به‌صورت خودکار بندهای قرارداد یا توافقی را اجرا و بر آنها نظارت می‌کند. هدف قراردادهای هوشمند کاهش نیاز به واسطه‌های مالی مطمئن است.

مهم‌ترین کاربرد دپ‌ها، استفاده‌ در امور‌مالی غیر‌متمرکز یا دیفای (Decentralized Finance) است که حول دپ‌هایی می‌چرخد که عملکردهای مالی را روی بلاک‌چین اجرا می‌کند. دپ‌ها به کاربران کمک می‌کنند کارهایی ازین‌دست را انجام دهند:

 قرض‌گرفتن پول از دیگران یا قرض‌دادن پول به آنان

 خرید استقراضی (Long) یا فروش استقراضی (Short)

 دادوستد کوین‌ها و کسب بهره از حساب‌های پس‌انداز بدون نیاز به واسط مالی متمرکز

در اساس تمامی رمزارزهای حاضر در این دسته تلاش می‌کنند جای اتریوم را به‌عنوان صدرنشین بلامنازع این دسته بگیرند. از دیگر اعضای این فهرست بلندبالا می‌توان به کاردانو، پولکادات، آیاس، الراند، ترون، آوالانچ، نیو، سولانا، اتریوم کلاسیک، ماتیک و... اشاره کرد.

قرض‌دادن و بانکداری و کشت سود

این توکن‌ها روی قرض‌دادن و بانکداری (حساب‌های پس‌انداز) بدون نیاز به اعتماد متمرکزند و کشت سود را ازطریق قرض‌دادن امکان‌پذیر می‌کنند. به‌طورکلی در کشت سود، این توکن‌ها کاربران را به استیک‌کردن به‌معنی قفل‌کردن دارائهایشان از سایر شبکه‌ها به شبکه‌ی خود تشویق و درمقابل توکن شبکه‌ی خود را ارائه می‌کنند. ازجمله‌ی این توکن‌ها می‌توان به آوه، میکر، کامپاند، سلسیوس و یرن فایننس اشاره کرد.

توکن‌های بسته‌بندی‌شده یا رپَد (Wrapped Token)

توکن‌های رپد برای این منظور طراحی شده‌اند تا امکان استفاده از رمزارزها را در بلاک‌چین‌های مختلف ایجاد کنند و زمانی‌که کاربر در پلتفرمی در بلاک‌چینی دیگر در حال دادوستد است، مجبور نشود دارایی‌اش را بفروشد. اساسا توکن رپَد گونه‌ای خاص از رمزارزها است که ارزش آن معادل ارزش رمزارزی دیگر است (همانند استیبل کوین). برای مثال، بیت کوین را می‌توان به‌صورت رپَدشده در چندین بلاک‌چین دیگر مانند اتریوم (Wrapped Bitcoin) یا بایننس (Bitcoin BEP۲) پیدا کرد. می‌توان از این رپَد بیت کوین‌‌ها در دَپ‌های خاص برای سرمایه‌گذاری استفاده و به‌جای نگه‌داری صرف در کیف دیجیتال، از آن کسب سود کرد.

توکن صرافی

این توکن‌ها در اصل با صرافی‌های رمزارزها چه متمرکز (CEX) چه غیرمتمرکز (DEX) در ارتباط هستند. صرافی رمزارز ممکن است توکن خود را بنابه دلایل مختلفی صادر کند که اغلب برای تشویق کاربران آن صرافی است. در کل، اغلب صرافی‌ها از توکن‌های خود برای افزایش نقدینگی صرافی و تشویق به فعالیت‌های مرتبط با دادوستد و تسهیل فرآیند حاکمیت در جامعه‌ی کاربران آن صرافی استفاده می‌کنند. صعود و نزول ارزش این توکن‌‌ها به موفقیت صرافی صادرکننده‌ی آن بستگی دارد. بایننس کوین (BNB)، یونی سواپ (UNI)، هوبی توکن (HT)، سوشی سواپ (SUSHI)، پنکیک سواپ (CAKE) و... ازجمله‌‌ی توکن‌های صرافی رمزارز هستند.

سایر توکن‌ها یا کوین‌ها

توکن‌ها یا کوین‌هایی هستند که کاربردهای ویژه‌ای دارند و اگر در استفاده‌ای که برایشان تعریف شده، موفق شوند، ارزششان افزایش می‌یابد. بعضی از اعضای این دسته در درازمدت در حال حرکت به‌سوی دسته‌بندی‌های اصلی هستند؛ اما در‌حال‌حاضر کاربردی خاص دارند. از‌جمله‌ی این توکن‌ یا کوین‌ها می‌توان به این‌ها اشاره کرد:

 دوج کوین: رمزارزی ساخته‌شده براساس میمی اینترنتی

 تتا (THETA): استریم غیرمتمرکز ویدئو

 وی‌چین(VeChain): پشتیبانی زنجیره تأمین

 آیوتا (IOTA): پشتیبانی اینترنت اشیاء

 فایل‌کوین (Filecoin): هاستینگ غیرمتمرکز

 گراف (Graph): ایندکس کردن سرچ غیرمتمرکز

 بیت‌تورنت (BitTorrent): اجرای پروتکل بیت‌تورنت روی بستر بلاک‌چین

 بَت (Basic Attention Token): جایگزین بازاریابی و تبلیغات روی وب

 دسنترالند (Decentraland): پلتفرم واقعیت مجازی غیرمتمرکز

 انجین کوین (Enjin Coin): آیتم‌های بازی‌های ویدیوئی و اقتصاد درون بازی

 سیا کوین (Siacoin): هاستینگ فایل غیرمتمرکز

 استکس (Stacks): افزونه‌ی دَپ درون شبکه‌ی بیت کوین

در هنگام مواجهه با پروژه‌ای جدید در دنیای رمزارزها، می‌توانید این سوالات را از خود بکنید:

آیا توکن است یا کوین؟ اگر توکن است، از کدام بلاک‌چین استفاده می‌کند. آیا پروژه برای مثال از روی اتریوم شروع به کار کرده و تصمیم گرفته است در آینده‌ی به بلاک‌چین خودش نقل مکان کند؟ این پرسش می‌تواند به شما بینشی در این زمینه بدهد که با چه مسئله‌ی امنیتی درباره‌ی کوین یا توکن مواجه خواهید شد. همچنین، می‌توانید به این نکته پی ببرید که این پروژه چقدر کار خواهد برد تا تکمیل شود و آیا هزینه‌های چشمگیر گس اتریوم و اتریوم ۲.۰ برایش مشکلی به‌وجود نخواهد آورد.

انتخاب بین یکی از گروه‌های اصلی (اشاره‌شده در بالا): آیا این پروژه ارز دیجیتال، توکن صرافی، قراردادی هوشمند، NFT، توکن با پشتوانه‌ی دارایی، توکن کاربردی یا چیزی غیر از این‌ها است؟ پاسخ به این پرسش می‌تواند به شما در درک تأثیر مقررات بر پروژه و کاربردهای آن برای کاربران کمک کند.