ترفند طرفداران طرح صیانت برای تصویب آن

اقلیتی کم شمار از تندروترین نمایندگان مجلس که با آرای ناچیزی روانه بهارستان شده‌اند با انگیزه هایی غیرقابل توجیه و عملکردی مشکوک که حتی زیربار داوری‌های هیات رئیسه مجلس نمی‌روند و موضع گیری‌های توهین آمیز درقبال میلیون‌ها ایرانی و کارشناسان منتقد، مدت هاست که اختلالی ادامه دار روی شبکه اعصاب ملت ایجاد کرده‌اند و عجیب و تاسف آمر آنکه هیچ نهاد و فردی، به ویژه رئیس مجلس واکنشی علیه اقدامات و سخنان غیرقانونی و ضداخلاقی آنان نشان نمی‌دهند.

تبیین فلسفی طرح صیانت از فضای مجازی که از سوی اقلیتی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی مطرح شده، حاکی از رویکرد بدبینانه حامیان این طرح به فناوری است که ظارهر، اینترنت را ابزار گمراهی و منشا ترغیب و اجبار گناه انسان‌ها می‌داند و از آنجا که بدبینی به فناوری، انسان را در وضعیتی ناتوان از کنترل چیزی می‌داند که خود ساخته، نگرانی و ترس خود را در لباس نادیده انگاری و حتی حذف فناوری از صحنه زندگی آدمی به نمایش می‌گذارد. در وضعیت کنونی می‌توان مظهر کنترل فناوری برای حفظ قدرت سیاسی را در کره شمالی و مظهر کنترل و محدودسازی فناوری برای حفظ ایمان دینی ایرانیان را در ایده حامیان طرح صیانت از فضای مجازی ملاحظه کرد.

در نقطه مقابل حامیان رویکرد خوش بینانه به فناوری، قرار دارند که انسان را سازنده و خالق فناوری می‌دانند و معتقدند که فناوری و محصولات آن از نظر ارزشی بی‌طرف‌اند؛ فناوری‌ها ابزارهایی منفعل‌اند که می‌توانند در جهت خیر یا شر به کار گرفته شوند. اگر فناوری گاه به نحوی نادرست به کار می‌رود و موجب صدمه می‌شود، خطا به عهدۀ کاربران و توسعه دهندگان انسانی است، نه به عهدۀ فناوری.

بنابراین مصائبی که فناوری‌های پیشرفته در آنها دخیل‌اند، حادثه‌های نیروگاه‌های هسته‌ای، سقوط هواپیماها و رها شدن نفت در دریاها از طراحی یا کنترل ناقص یا از خطا در کاربری ناشی می‌شوند و نه از چیزی ذاتی در خود فناوری. در مواردی مانند استفاده از مواد منفجرۀ قابل جاسازی برای تخریب یک هواپیما - یعنی مواردی که در آنها فناوری‌های پیشرفته برای تروریسم به کار گرفته می‌شوند - اتهام مرگ افراد متوجه کسانی است که مواد منفجره را جاسازی کرده‌اند، نه متوجه فناوری مواد منفجره یا فناوری‌های الکترونیک.

از این منظر، حامیان طرح صیانت از فضای مجازی با نادیده گرفتن اراده انسان که می‌تواند مقابل فضای اینترنت، خود را از گناه یا هرگونه افکار و اندیشه‌های گمراه‌کننده حفظ کند یا نظارت‌کننده فسادها و خطاهای مسئولان باشد، به دنبال حذف ابزاری هستند که به خودی خود درجهت گناه یا گمراهی یا ارتکاب جرم نیست. بدین ترتیب، این تفکر که می‌توانیم اینترنت را کنترل کنیم و بنابراین، تلقی کردن اینترنت به عنوان ابزار تولید قدرت کاربران در فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی، طبیعتاً به این طرز فکر منجر می‌شود که حامیان طرح صیانت از فضای مجازی باید دیگران را کنترل کنند، یعنی کسانی را که در اهداف و ارزش‌های آنها شریک نیستند و این افراد، کسانی که به همین دلیل ممکن است اینترنت را به اشکال دیگری که در اهداف خودی‌ها نبوده، به کار گیرند.

اگر این طرز فکر با گرایش به دیدن هر مسئله‌ای دربارۀ کنترل و محدودسازی به عنوان مسئله‌ای فناوریک که باید راه‌حلی فناوریک همانند فیلترینگ برای آن یافت، همراه شود، می‌تواند به توسعۀ فناوری‌هایی بینجامد که برای «بهتر شدن وضعیت کل نوع بشر» طراحی نشده‌اند، بلکه هدف از آنها کنترل و مدیریت بخشی از انسان‌ها در راستای منافع گروهی دیگر است.

کنترل مردم یا اینترنت

از این منظر، حامیان طرح صیانت، آگاهانه یا ناآگاهانه با هدف نظارت و کنترل بر فناوری مثل اینترنت، به دنبال نظارت و کنترل کاربران فناوری اینترنت هستند.این همان رویکردی است که صادق کوشکی استاد دانشگاه تهران و از مدافعان طرح صیانت، « نخستین دغدغه خود را ناتوانی حاکمیت برای اعمال قانون نسبت به پیام رسان‌های خارجی می‌داند».موضوعی که بر اساس آخرین نسخه‌ای که در کمیسیون صیانت از فضای مجازی در حال بررسی است، راهکار حل مشکلات فضای مجازی به نهادهای حاکمیتی با اختیارات فراوان و بی‌سابقه و حدکثری داده شده است.

بر این اساس، اگر مجلس را نماد اراده عمومی مردم برای تبدیل خواسته‌های جامعه به قانون بدانیم، در جریان طرح صیانت از فضای مجازی، اقلیت نمایندگان کمیسیون صیانت از فضای مجازی که برابر آمار آراء ماخوذه از انتخابات مجلس در سال۱۳۹۸، نماینده۵۰۰ هزار نفر و کمتر از ۲۰ درصد مردم حوزه‌های انتخابیه خود بودند، با استناد به اصل۸۵ قانون اساسی، تصمیم درباره تصویب طرح را به جای ۲۹۰ نفر نماینده مجلس، با رای ۱۸ نماینده در کمیسیون ویژ‌ای به تصویب رساندند که این موضوع با مخالفت معاونت قوانین و پذیرش هیات رئیسه مجلس همراه بود.

 این در حالی است که نتایج یک نظرسنجی معتبر نشان داده ۷۴ درصد از شهروندان ایرانی که از طرح صیانت مطلع شده بودند، مخالف تصویب و اجرای این طرح هستند. بر همین اساس تاکنون ۱۷۰ نماینده نامه درخواست از هیات رئیسه را امضا کردند که طرح صیانت در کمیسیون مشترک بررسی نشده و تصمیم گیری آن بر عهده همه نمایندگان در صحن علنی باشد. این همان خواسته‌ای است که جلال رشیدی کوچی نماینده مجلس در توصیف آن گفته بود «بگذارید به جای ۲۰ نماینده ۲۹۰ نماینده برای طرح صیانت تصمیم بگیرند»

گزارش مرکز آمار ایران می‌گوید شغل ۱۱ میلیون نفر ایرانی به شبکه‌های اجتماعی وابسته است و ۸۳ درصد درآمد کسب‌وکارهای تجارت‌ الکترونیک از اینستاگرام است. در همین راستا رشیدی کوچی نماینده مخالفان طرح صیانت گفته بود «مردم تحمل شوک جدیدی ندارند.». این همان شوکی است که دولت رئیسی هم درباره اجرای طرح بنزین یا آزادسازی یارانه کالاهای اساسی از آن بیم داشت و پیامدهای امنیتی بی‌سابقه‌ای برای آن پیش‌بینی شده بود. حال آنکه در صورت اجرای طرح صیانت از فضای مجازی و طرح جدیدی که عضویت در توئیتر و یوتیوب را جرم انگاری کرده، به نابودی کسب و کارها و افزایش اعتراضات منجر خواهد شد.

در حالی که نمایندگان مجلس شورای اسلامی با شعار حمایت از معیشت مردم در شرایط فشارهای تحریم خارجی، وارد بهارستان شدند، مشخص نیست چرا اولویت‌های مجلس از مسائل معیشتی به تصویب طرح هایی منحرف شده که در تقابل با معیشت مردم است. در حالی که حدود ۹ میلیون نفر در حال کسب و کار در شبکه اجتماعی هستند، طبق داده‌های منتشر شده از سوی «مرکز پژوهشی بتا» درحال‌حاضر حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار کسب‌وکار مختلف که عمدتا کسب‌وکارهای بومی و خانگی هستند، روی اینستاگرام فعالیت می‌کنند و با احتساب اینکه هر یک از این صفحات باعث اشتغال‌زایی چندین نفر شده‌اند، مسدود شدن دسترسی به این پلتفرم می‌تواند موجب از بین رفتن حدود ۹ میلیون شغل شود.

موج جدید مهاجرت متخصصان از ایران

حمید محمدی، مدیرعامل دیجی‌کالا پس از انتشار خبر تصویب کلیات این طرح نوشت: «امروز در جایی که باید «خانه ملت» باشد، طرحی تصویب کردند برای ناامید کردن این استعدادها و تشویق آنها به مهاجرت! »میلاد منشی‌پور، مدیرعامل تپسی نیز در انتقاد از طرح صیانت در توییتی نوشت: «تصویب طرح صیانت، شلیک مستقیم به اقتصاد دیجیتال و امید جوانانی است که «هنوز» مهاجرت نکرده‌اند.» اشکان آرمندهی، مدیرعامل پلتفرم «دیوار» نیز در توئیتی نوشت: «تصویب طرح صیانت یعنی بحرانی‌تر شدن چالش مهاجرت گسترده نیروی انسانی و گسترش ناامیدی در کشور.»

سیل توهین نمایندگان حامی طرح صیانت به منتقدان

از سوی دیگر و در اقدامی عجیب، موافقان طرح صیانت از فضای مجازی، منتقدان را یا به وابستگی به امریکا و سازمان سیا متهم می‌کنند یا در تلاش‌اند با توهین به منتقدان از فشار افکارعمومی بکاهند.گروهی دیگر نیز با نادیده گرفتن نظر منتقدان تلاش کردند همزمان با بررسی لایحه بودجه در مجلس، در جلسه رای گیری که به گفته غلامرضا نوری قزلجه نماینده مجلس، در ۱۰ دقیقه بدون شنیدن نظرات منتقدان رای گیری و به تصویب رسیده است.

دراین راستا، مرتضی آقا تهرانی از نمایندگان وابسته به جبهه پایداری، گفته بود «۱۰۰ هزار پیج هم علیه طرح صیانت بسازند، کار خودمان را می‌کنیم! ». بیژه نوباوه وطن، دیگر نماینده عضو جبهه پایداری هم مدعی شده «مخالفان طرح صیانت در پازل دشمن بازی می‌کنند». گزاره هایی به مرور تندتر می‌شود و در اوج آن مهرداد ویس کرمی نماینده خرم آباد منتقدان را به «گرگ‌های مجازی و سگ‌های قلاده بلند غربگرا» تعبیر کرده بود، توهینی که با واکنش نمایندگان مجلس و کاربران فضای مجازی همراه شد و او در پاسخ به انتقادها، توهین خود را تندتر کرد: افرادی که به توییت بنده حمله کردند از ول‌انگاری در فضای مجازی سوءاستفاده کرده، از آب گل‌آلود ماهی گرفته و مردم و مخاطبین ما را فریب می‌دهند. بنده این افراد را با عنوان «گرگ‌های مجازی» معرفی کردم. این افراد قماربازی را در فضای مجازی ترویج داده و به شغل قاچاق انسان مشغول هستند.

بررسی حقوق دان‌ها نشان داده، این طرح از منظر مغایرت‌های متعدد با قانون اساسی به ویژه اصول ۵۷، ۶۰، ۸۵ و ۱۳۷ در تضاد است. اگر بپذیریم که مهم‌ترین هدف این طرح ساماندهی فضای مجازی است باید گفت مسیر و نحوه تحقق این هدف مشخص نیست و طرح نه تنها چارچوب سیاستی روشنی که مسیر از مسئله تا هدف را روشن کند برای حل مسائل و چالشهای فضای مجازی کشور عرضه نمی‌کند بلکه راهکار حل مشکلات را به نهادهای حاکمیتی با اختیارات فراوان و بی‌سابقه و حدکثری تقلیل داده که آزادی و حریم خصوصی تصریح شده در قانون اساسی را زیر سوال می‌برد.

بعد از ابطال آراء کمیسیون صیانت از فضای در جلسه‌ای که اعضای آن مدعی تصویب کلیات طرح شده بودند، حالا مهرداد ویس کرمی، دبیر اول کمیسیون مشترک بررسی طرح صیانت گفته که طرح صیانت حتما سه تا پنج سال به صورت آزمایشی اجرا خواهد شد زیرا اراده‌ای حکمیتی پشت صیانت قرر داد که نهاد و فردی قادر به مقابله با آن نیست. درواقع، بعد از ناامید شدن اقلیت موافقان طرح صیانت از تصویب در کمیسیون و احتمال بازگشت طرح در صحن علنی به دنبال افزایش انتقادات افکارعمومی صورت گرفت، این احتمال تقویت می‌شود که موافقان طرح برای عادی‌سازی روند اجرای طرح صیانت که در پیامدهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی آن بحث شد، با تاکتیک و ترفند «اجرای آزمایشی طرح»، حاکمیت را ملزم به اجرای طرح کنند.

طرح صیانت از فضای مجازی جامعه ایرانی را در معرض گسست هایی قرار داده که نمایندگان اقلیت حامی این طرح از پیامدهای اجتماعی، سیاسی و امنیتی آن آگاهی ندارند. از یک سو، ۱۸ نفر حامی طرح تلاش خود را برای استفاده حداکثری از ظرفیت اصل۸۵ قانون اساسی و تصویب طرح همزمان با طرح لایحه بودجه بکار بستند تا فشار منتقدان نتواند تاثیری بر تصمیم آنها بگذارد. نمایندگان حامی این طرح با طرح توهین و تهدید خطاب به منتقدان نتوانستند اکثریت مردم را برای تصویب طرح قانع کنند به نحوی که حالا بیش از۱۷۰ نماینده تصمیم گرفتند دوباره تصمیم درباره این طرح را به صحن علنی بازگردانند.آنچه در مجموع به عنوان پیامدها تصویب و اجرای این طرح اهمیت دارد، تضعیف اعتماد سیاسی و و اثرگذاری منفی بر معیشت کسب وکارهایی است که با تصویب چنین طرح هایی نابود خواهد شد.تهدیدی که به گسست در جامعه ایرانی منجر خواهد شد.