دماوند کوهی سرشار از مشکلات

برداشت غیرقانونی از معدن پوکه معدنی، احداث و بهره‌برداری از جاده‌های دسترسی در ارتفاعات بالا و تردد با خودرو، بهره‌برداری در حوزه منابع طبیعی و زیست محیطی گیاهان دارویی، دامپروری، زنبور داری، قاطرها و غیره، عدم ساماندهی تردد کوهنوردان، عدم ساماندهی گردشگران در دامنه‌ها و دشت شقایق، ساخت‌وسازهای بی‌رویه در دامنه و ارتفاعات، دفن زباله و عدم انتقال مناسب از جمله مسائلی است که قله دماوند با آن دست و پنجه نرم می‌کند.

قله دماوند بلندترین قله ایران و به‌عنوان یکی از قله‌های مخروطی شاخص در جهان و زیست‌بوم بی‌نظیر است که به‌دلیل اختلاف ارتفاع چشمگیر و دارا بودن دره‌ها و دامنه‌های بی‌شمار، گونه‌های گیاهی و جانوری متنوعی را در خود جای داده است.

ظرفیت‌های طبیعی شرایط مناسبی را برای مرتع‌داری، زنبورداری، گردشگری و کوهنوردی و بالاتر از آن تأمین‌کننده آب ۹ رودخانه مهم اطرافش بوده که باوجود همه این مزایا این قله طی سال‌های گذشته با آسیب‌ها و مخاطرات جدی روبه‌رو و عدم توجه به آن لطمات جبران‌ناپذیری به این اکوسیستم وارد کرده و شرایط را برای این نماد طبیعی بحرانی کرده است.

جاده‌های غیرضروری در تمام دامنه‌ها به‌ویژه جاده‌های غیرمجاز جنوب، غرب و شمال دماوند و وجود معدن پوکه فعال مخرب در دامنه جنوب شرقی دماوند که طی سال‌ها مشکلات همچنان وجود دارد.

 فولاد در کوره تصمیم‌های مدیریتی

اثر طبیعی دماوند در تاریخ ۱۳ تیر ماه سال ۸۷ در فهرست آثار طبیعی ایران به ثبت رسیده است هر چند از سال ۸۱ نیز توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست به عنوان اثر طبیعی اعلام شده بود و در حال تعیین حریم است که با توجه به این مهم هرگونه عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت اثر شود در ارتفاع ۲ هزار و ۲۰۰ متر به بالا در عرصه دماوند ممنوع است.

ثبت دماوند به‌عنوان اثر ملی طبیعی بارقه امیدی در میان انبوه علاقه‌مندان و دوستداران این اثر تاریخی ایجاد کرد که بتواند شاهد ثبت جهانی آن در سازمان یونسکو باشد اما باوجود همه تلاش‌ها اینگونه نشد و همچنان این مهم در دست اقدام بوده و هنوز ثبت جهانی قله دماوند در انتظار است.

 البته طی این ۱۵ سال گذشته اقداماتی از جمله برپایی جشن تیرگان، همایش‌های گوناگون، پاک‌سازی مسیرهای صعود به قله و اطراف آن هنوز انجام شده ولی تا فراهم شدن شرایط برای تحقق ثبت جهانی فاصله بسیار است.

از طرفی دیگر دشت شقایق واقع در جنوب قله دماوند یکی از جاذبه‌های طبیعی و بی‌بدیل این قله بوده که محل رویش شقایق کم‌نظیر است اما متأسفانه توسط عده‌ای سودجو و قاچاقچی سنگ و برخی از گردشگران بی‌اطلاع در حال تخریب است.

همه این مسائل موجب شده قله دماوند در رنج باشد؛ دماوند یا همان «دیو سفید پای در بند» که در کتاب‌ها از آن صحبت به میان آمده و نماد سرافرازی بوده باید بگوئیم از همان دوردست‌ها تماشایی ولی هرچه به آن نزدیک می‌شویم به‌جای سرافزاری و سربلندی این معضلات زیست‌محیطی است که بیشتر خودنمایی می‌کند.

مهدی مسچی نائب رئیس انجمن دوستداران دماوند اظهار کرد: قله دماوند اسطوره‌ای فرهنگی، تاریخی و اقتصادی، منبع آب چندین رودخانه مهم، برج عمودی آب و نماد ملی ایرانیان بوده که نخستین اثر طبیعی ملی است که در فهرست یونسکو پیشنهاد شد ولی همچنان در محاق انتظار و فراموشی است.

وی افزود: به‌دلایل و مسائل مختلف غفلت و بی‌ارادگی جامعه محلی این قله را در معرض نابودی قرار داده است و همین مسائل موجب تعلل در ثبت جهانی که اثرات روزافزونی دارد، شده است.

معنای باطل نشدن پروانه ۸ معدن چیست؟

نائب رئیس انجمن دوستداران دماوند کوه بیان کرد: قبلاً هشت معدن در دامنه قله دماوند فعال بوده که با کمک مسؤولان هفت معدن مسدود و فعالیت آن متوقف شد ولی پروانه آنها باطل نشده که مشخص نیست چه معنایی دارد.

غفلت مسؤولان؛ حال و روز دماوند

مسچی ادامه داد: یک معدن هنوز فعال و همچنان مشغول تخریب در دامنه جنوب شرقی این قله است که حداکثر افرادی ۲۰ تا ۲۵ نفر مشغول به کار هستند ولی با ثبت جهانی این قله هزاران نفر مشغول به کار شده و رونق اقتصادی محلی ایجاد می‌کند که غفلت مسؤولان از این مهم حال و روز این روزهای قله دماوند است.

وی یادآور شد: اینکه با چه خون دلی این معادن مسدود شدند قصه درازی است ولی یک معدن در جنوب قله الان تبدیل زباله‌دان شده که یکی از چالش اصلی ثبت جهانی است.

کوهنوردی یا بازار مکاره

نائب رئیس انجمن دوستداران دماوند کوه تصریح کرد: موضوع دیگر بحث کوهنوردی است که یکی از دردهایی که هنوز جامعه کوهنوردی نتوانسته با سیستم مدیریتی، رزرواسیون و ثبت‌نام آشنایی ندارند و حتی در ایام شلوغ بازار مکاره است که در مسیر صعود و فرود ۳۰۰ مسیر با ترافیک زیاد در قله دماوند سردرآورده البته از زباله که در این مسیرها بیداد می‌کند، بگذریم.

چرای بی‌رویه دام؛ رنجی دیگر بر دوش دماوند

مسچی با بیان اینکه چرای بی‌رویه دام سه تا چهار برابر مرتع رنجی دیگر بر دوش دماوند است، عنوان کرد: زمان کوچ دام از خرداد تا شهریور است ولی در اردیبهشت و آبان ماه هم دام در این مراتع دیده می‌شود که برای ایجاد گرما دست به آتش زدن گون‌ها می‌زنند که وزش بادهای شدید موجب بروز آتش‌سوزی‌های وسیع می‌شود که باید خود را به منطقه برسانیم، بارها این موضوع را به سازمان جنگل‌ها و مراتع اطلاع‌رسانی کردیم ولی گوش شنوایی وجود ندارد.

وی یادآور شد: به‌دلیل فعالیت معدن پوکه در دماوند شاهد ریزگرد در مناطق گزنک و شنگول‌ده هستیم ولی موضوع مهم مشاهده ریزگرد آن هم در البرز مرکزی جای تعجب دارد.

نائب رئیس انجمن دوستداران دماوند کوه به زیبایی کم‌نظیر دشت شقایق از تجاوزان قاچاقچیان سنگ شکارچیان اشاره کرد و گفت: انجمن دوستداران دماوند کوه با پیگیری از سه سال قبل نسبت به نصب گاردریل برای ممانعت از ورود خودرو به محوطه این دشت اقدام کردند ولی با نظرات غیرکارشناسانه درپی در ورودی آن عملاً نقض غرض شد و رویش شقایق مختل شد که درخواست شده درب مسدود شود.

مسچی با اشاره به تهیه طرح راهبردی قله دماوند، گفت: کتابچه این طرح تقدیم شده ولی هنوز عملی انجام نشده است.

نباید به تخریب‌ها دامن زد

وی با اعلام اینکه نخستین سالی است که بعد از مدت ۱۵ سال جشن تیرگان را برگزار نکردیم، گفت: این قله تأمین‌کننده آب ۹ رودخانه مهم و برج عمودی است و نباید به تخریب‌ها دامن زده شود و فعالیت انجمن را به‌صورت متمرکز به نجات دماوند و ثبت جهانی و سرسبزی دماوند اختصاص دادیم.

ممنوع شدن دخل و تصرف در حریم و عرصه دماوند

مهدی ایزدی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران در این‌باره ابراز کرد: این قله ثبت ملی شده و در این زمینه دخل و تصرف در حریم و عرصه این قله ممنوع شده است.

ثبت جهانی دماوند همت ملی می‌خواهد

وی با اشاره به شرایط سخت‌گیرانه ثبت جهانی، افزود: در این زمینه باید موانع برطرف شود و با توجه به اینکه یک اثر قابلیت جهانی دارد مستلزم همت استانی و ملی است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با اعلام اینکه قله دماوند، چشمه سورت و غار اسپهبد سه اثری است که در لیست ثبت جهانی قرار دارد، تصریح کرد: تحقق این مهم مستلزم رفع موانع است که حتی مناطقی که تخریب شده باید به منظر طبیعی برگردد.

فعالیت‌ها نباید موجب خدشه‌دار شدن منظر طبیعی دماوند شود

ایزدی با تأکید بر مدیریت یکپارچه، خاطرنشان کرد: فعالیت‌ها نباید موجب خدشه‌دار شدن منظر طبیعی دماوند شود.

وی گفت: باید مقدمات ثبت جهانی فراهم شود که ممکن است یک تا دو سال طول بکشد و در این مدت شرایط لازم برای ثبت جهانی مهیا شود تا همه بتوانند از منافع ثبت جهانی برخوردار شوند.

برداشت غیرقانونی از معدن پوکه معدنی، احداث و بهره‌برداری از جاده‌های دسترسی در ارتفاعات بالا و تردد با خودرو، بهره‌برداری در حوزه منابع طبیعی و زیست محیطی گیاهان دارویی، دامپروری، زنبور داری، قاطرها و سایر موارد، عدم ساماندهی تردد کوهنوردان، عدم ساماندهی گردشگران در دامنه‌ها و دشت شقایق، ساخت‌وسازهای بی‌رویه در دامنه و ارتفاعات و دفن زباله و عدم انتقال مناسب از جمله مسائلی بوده که این قله دارد با آن دست و پنجه نرم می‌کند و باید تمام تلاش‌مان را برای برگرداندن دیو سپید به منظر طبیعی خود در دستور کار داشته باشیم.