واحد «R&D» الزامی برای رشد شرکت‌ها

شرکت فولاد اکسین خوزستان، به‌عنوان یکی از شرکت‌های جوان و خلاق با تغییر رویکردهای مدیریتی، به واحد تحقیق و توسعه جان تازه‌ای بخشید. بر همین اساس، توجه به ساختارمند کردن فرآیندهای پژوهشی و نیز تبدیل تهدیدهای مربوط به تحریم به فرصتی برای رشد و توسعه بومی‌سازی جزو اهداف اصلی واحد «R&D» شرکت است که طی یک سال اخیر، با تعریف سه پروژه بومی‌سازی قطعات موردنیاز خط تولید و دو پروژه توسعه‌ای، دستاوردهای نوینی را برای شرکت به همراه داشته است.

بررسی مقوله تحقیق و توسعه و ارتباط آن با صنایع داخل کشور از این حیث اهمیت دارد که این مقوله می‌تواند مزیت‌ها‌ و چالش‌های صنایع را تبیین کند. به نظر می‌رسد که برخی از شرکت‌های بزرگ در ایران به‌مرورزمان، با تکیه‌بر تکمیل ساختارها و فرآیندهای تولید، به قابلیت‌های مناسبی درزمینه «R&D» دست‌یافته‌اند. شرکت فولاد اکسین خوزستان نیز، با پیروی از تجربیات سایر شرکت‌ها و دستاوردهای موفق در مسیر تولید، امروزه به‌عنوان یک شرکت پیشرو در این زمینه شناخته می‌شود. این در حالی است که فولاد اکسین تا پیش‌ازاین و از ابتدای تأسیس شرکت تا اواسط دهه نود شمسی، همچنان در چم‌وخم شکل‌گیری ساختارهای پژوهشی بود که این مهم طی سال‌های اخیر و اولویت‌بخشی به این واحد، جهشی خیره‌کننده یافت. برای تصدیق سخن فوق می‌توان به نقشه استراتژیک شرکت اشاره داشت که سه بند مهم آن به موضوع «R&D» و الزام در تحقق اهداف آن اشاره دارد.

کارنامه موفق واحد تحقیق و توسعه اکسین

در دو سال گذشته، با تدوین استراتژی‌های مشخص، امکان تعریف پروژه‌هایی فراهم شد که به‌عنوان کلان پروژه شناخته می‌شدند. هدف از اجرای این کلان پروژه‌ها، افزایش بهره‌وری، کاهش قیمت تمام‌شده محصول، کاهش ضایعات و ارتقای ایمنی بود. اِعمال تحریم‌های بین‌المللی و افزایش نرخ ارز دو مؤلفه مهمی هستند که دسترسی به تجهیزات و فناوری موردنیاز نوآوری در تولید را به حداقلِ ممکن و در مواردی به صفر رسانده‌اند. وجود چنین مسائلی باعث شد که مدیریت ارشد شرکت، بااهمیت دادن به بخش «R&D»، اهداف استراتژیک بومی‌سازی (دانش فنی، طراحی، ساخت و استقرار) را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد.

دومین پروژه پژوهشی، اندازه‌گیری ابعاد در ورق‌های فولادی است که نرخ بازگشت سرمایه بسیار بالایی دارد. البته پروژه فوق جزو پروژه‌های استراتژیک و مهم مجموعه به‌حساب می‌آید. این پروژه، مانند پروژه‌های پیشین، از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی، به‌طور کامل طراحی‌شده و در حال انجام است و پس از طی مراحل نهایی آن، در مدار تولید مورداستفاده قرار می‌گیرد.

نگاه فرامرزی اکسین به «R&D»

درگذشته، فعالیت‌های مربوط به بومی‌سازی در شرکت فولاد اکسین به واحد ساخت (زیرمجموعه واحد خرید و پشتیبانی) سپرده می‌شد، اما با اتخاذ تدابیر جدید، مسئولیت بومی‌سازی به واحد تحقیق و توسعه واگذار شد تا از این طریق بتوان پیش‌زمینه نوآوری و رشد تولیدات داخلی را فراهم کرد.

پس از تغییر و تحولات درزمینهٔ بومی‌سازی و واگذاری آن به واحد تحقیق و توسعه، ابتدا دستورالعملی طراحی و تدوین شد تا از این طریق، الزامات عملی برای اجرای پروژه‌های این بخش فراهم شود. اگر تصویر واحد «R&D» درگذشته مصداق جمله «باری به هر جهت» بود، امروزه یک متغیر مهم و دارای برنامه به‌حساب می‌آید.

از طرف دیگر، وقتی افزایش نرخ ارز و نیز اِعمال ناجوانمردانه تحریم‌های همه‌جانبه را در کنار متغیری به نام آماده‌به‌کاری خط تولید قرار دهید، ابتدا به حیاتی بودن این متغیر در پیشبرد برنامه‌های توسعه‌ای پی خواهید برد. بنابراین وقتی از حیاتی بودن متغیر آماده‌به‌کاری سخن گفته می‌شود، نباید از یاد برد که با توقف هر یک ساعت از خط تولید (به هر علتی)، میلیاردها تومان زیان‌ به شرکت تحمیل خواهد شد. برای اینکه شرکت‌ها، به‌ویژه فولاد اکسین خوزستان، متحمل چنین زیان هنگفتی نشوند، باید در تأمین قطعات و تجهیزات موردنیاز خط تولید، سرعت را چاشنی دانش کنند تا از این طریق، رونقی روباره به برنامه‌های توسعه‌ای ببخشند. برای تحقق این موضوع ابتدا لازم است که سیاست‌های کلان، به‌ویژه در شرایط تحریم، به سمت حمایت همه‌جانبه از فرآیند بومی‌سازی توسط واحدهای «R&D» سوق پیدا کنند. البته این امر در شرکت اکسین با استقبال همه‌جانبه شخص مدیرعامل و هیات‌مدیره محترم همراه شده است.

پروژه‌های بومی‌سازی

درزمینهٔ بومی‌سازی، سه پروژه کلان در نظر گرفته‌شده است که همه آنها اسنادی بالادستی و قابل‌اتکا در اهداف استراتژیک محسوب می‌شوند. «فلومتر» نام پروژه نخست درج‌شده در اهداف استراتژیک شرکت است که عمده کار آن به اندازه‌گیری دبی برمی‌گردد. این دستگاه ۱۱۴ نقطه نصبی در خط تولید دارد که سابقاً به میزان ۹۷ درصد از آلمان وارد کشور می‌شد. با شروع تحریم‌‌ها، سیاست کلان مجموعه به سمتی حرکت کرد که این پروژه به‌صورت مشارکتی و با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان پیش رفت و به‌زودی فرآیند نصب آن آغاز خواهد شد.

کنترل ولوها و مگنت‌های جرثقیل‌ها نام دو پروژه ساخت قطعات موردنیاز در خط تولید است و واحد متقاضی این دو کالا واحد مکانیک شرکت فولاد اکسین خوزستان است. بااین‌حال، اشاره به دستاوردهای کلی شرکت طی دو سال گذشته خالی از لطف نیست و باید اذعان داشت که طی مدت مذکور، بیش از سی قلم کالای استراتژیک و غیراستراتژیک در فولاد اکسین بومی‌سازی شده است.

چالش‌های پیش رو

اگر نگوییم بزرگ‌ترین چالش، اما مهم‌ترین چالش واحدهای تحقیق و توسعه را می‌توان پذیرفته نشدن آن‌ به‌عنوان یک ضرورت حیاتی در شرکت‌های بزرگ فولادی عنوان کرد. اگر شرکت‌های بزرگ در راستای توجه به موضوعات واحد «R&D»، آنها را به‌عنوان پروژه‌ها و طرح‌های سرمایـه‌ای در نظـر بگیرند، تضمینی برای رشد و توسعه شرکت‌ها در بلندمدت خواهد بود. از طرف دیگر، باید در نظر داشت که شرکت‌های دانش‌بنیان، به‌عنوان عمده شرکت‌های فعال در موضوع «R&D» و بومی‌سازی دانش تجهیزات و فناوری تولید، سرمایه‌ در گردش زیادی ندارند و در این زمینه لازم است تا شرکت‌های بزرگ مشارکتی جدی در ریسک آنها داشته باشند. بااین‌حال، بی‌ثباتی قیمت‌ها و فرسایشی شدن تایید فرآیندها در راهروهای اداری سازمان‌های مربوطه دوعاملی هستند که چالش‌های مهم این بخش محسوب می‌شوند. شرکت فولاد اکسین خوزستان، با اتخاذ راهبردهای مناسب در این زمینه، توانسته است الگوی نسبتاً مناسبی برای واحدهای «R&D» داخل کشور به وجود آورد.

حکایت شرکت دانیلی

باید توجه داشت که کارخانه فولاد اکسین، به‌عنوان یک کارخانه «High Tech»، استاندارد «۲ LEVEL» را به‌طور کامل در اختیار دارد. راه‌اندازی این کارخانه توسط شرکت دانیلی صورت گرفت. این شرکت در ابتدا، برای انجام آزمودن، مقدار محدودی ورق فولادی تولید کرد و تمام آن را در اختیار شرکت اکسین قرارداد. البته پس از نصب و راه‌اندازی کارخانه و به دنبال شروع تحریم‌های بین‌المللی، این شرکت ایران را ترک کرد و از انتقال کامل دانش فنی در کنار خدمات ذکرشده امتناع ورزید. بااین‌حال و بر اساس مفاد قرارداد وضع‌شده مابین شرکت فولاد اکسین و شرکت دانیلی، قرار بود تعدادی از کارکنان فولاد اکسین به ایتالیا بروند و زیر نظر متخصصان شرکت فوق، آموزش کامل ببینند که این برنامه در فرآیند‌ای کوتاه و برای نزدیک به ۱۵۰ نفر انجام شد.

داستان شرکت دانیلی نشان می‌دهد که دستاوردهای بزرگ امروز در شرکت فولاد اکسین حاصل دسترنج و دانش بومی این شرکت به‌حساب می‌آید. بنابراین فولاد اکسین، با طی کردن این روند سخت و طاقت‌فرسا در کنار عزم راسخ برای تحقق برنامه‌های توسعه‌ای، فرآیند بومی‌سازی را به یک امر اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است، به‌طوری‌که بسیاری از شرکت‌های بزرگ، شرکت فولاد اکسین خوزستان را نمونه‌ای موفق درزمینهٔ بومی‌سازی قطعات موردنیاز خط تولید می‌دانند.