چشم‌انداز بی‌نهایت هوشمندسازی

هوشمندسازی در صنعت یک مفهوم عام است و معدن هم یکی از زیرمجموعه‌های آن به‌شمار می‌رود. در واقع هوشمندسازی در معدن به همان معنایی است که در کشاورزی، خودروسازی یا هوا و فضا هم کاربرد دارد.

هوشمندسازی معدن در تمام زمینه‌ها از روش‌های تولید گرفته تا ایمنی کارگری به‌کار می‌آید. به‌عنوان مثال، با کار گذاشتن ابزاری روی لباس کارگر معدن می‌توان موقعیت این فرد را رصد کرد و اگر حادثه‌ای رخ داد و افرادی گرفتار شدند، با استفاده از این فناوری می‌توان برای نجات جان آنها اقدام کرد یا تصور کنید نوع خاصی از مکان‌یاب یا جی‌پی‌اس روی ماشین‌ها وصل شود تا وقتی این 2 متحرک به هم نزدیک می‌شوند، پیام اخطار به راهبر ماشین بدهد و جلوی تصادف را بگیرد یا سیستمی طراحی شود که کارفرما بتواند روی گوشی خود در لحظه نرخ تولید را رصد کند و بداند چقدر کنسانتره تولید می‌شود، همین‌طور سنسور رطوبت‌سنج داشته باشد و رطوبت محصول، تناژ، دانه‌بندی و…را محاسبه کند.

به این ترتیب، روشن است که مسیر هوشمندسازی بی‌انتها است. به‌عبارت دیگر، تنوع سنسورها و اپلیکیشن‌هایی که می‌توان به‌کار برد، نامحدود است و نمی‌توان حد و مرز مشخصی برای هوشمندسازی قائل شد، زیرا روز به روز توسعه و گسترش بیشتری پیدا می‌کند. در سیستم سنتی که دهه‌ها است، مورداستفاده قرار می‌گیرد، باید تا وارد شدن وزن و عدد محصول در دفتر ثبت صبر کرد تا مطالب دفتر وارد فایل اکسل شود و در بهترین حالت کارفرما بداند در خط تولید چه گذشته است. در صورتی که در سیستم‌های جدید موضوع ریل تایم (real time) مطرح است، یعنی کارفرما می‌تواند در لحظه همه‌چیز را مانیتور کند و دیگر لازم نیست که منتظر بماند تا در پایان شیفت کاری ببیند برای مثال رطوبت ماده معدنی تولیدشده چقدر است. این گزارش لحظه به لحظه در اختیار کارفرما یا مسئول فنی قرار می‌گیرد تا در هر زمان بداند در خط تولید چه اتفاقی رخ می‌دهد. چنین سیستم‌هایی نه‌تنها امکان مانیتور کردن خط تولید را فراهم می‌آورند، بلکه می‌توان از آن برای تغییر دستورات، کنترل سرعت، توقف تولید و... استفاده کرد. بخش دیگری از عملیات هوشمندسازی در صنعت و معدن، استفاده از هوش مصنوعی یا AL در کار تولیدی است. ابزار مجهز به هوش مصنوعی می‌تواند کاری را که هوش انسانی از عهده انجام آن بر می‌آید، برعهده بگیرد. به‌عبارتی، وقتی تصمیم‌گیری درباره میزان فشار وارده به دستگاه برعهده ابزار گذاشته می‌شود، می‌توان گفت هوشمند سازی اتفاق افتاده و در این مسیر از هوش مصنوعی شده است. در این فرآیند موجود هوشمند تنها بر پروسه نهایی تصمیم گیری نظارت دارد و تغییرات کوچک، مثلا میزان فشاری که باید به دستگاه وارد شود و ... به دستگاه سپرده می‌شود. امروزه رد پای استفاده از هوش مصنوعی در فروشگاه‌ها و مراکز خرید بزرگ به‌چشم می‌خورد. این ابزارهای پیشرفته تمام رفتار مشتری را رصد می‌کنند تا براساس آن، استراتژی بازاریابی را مشخص کنند و به این ترتیب، میزان فروش را باتوجه به رفتار مشتری افزایش دهند. همین شکل از هوشمندسازی با استفاده از هوش مصنوعی در معادن هم به‌کار گرفته شده است. به‌عنوان مثال، از طریق ماشین لرنینگ (machine learning) یا آموزش به ماشین‌آلات، سیستم‌هایی طراحی شده که با استفاده از آنها شاول، سینه کار را براساس رنگ شناسایی می‌کند یا  تشخیص می‌دهد که سرعت یا سختی کار چقدر است و بر آن اساس برنامه کاری را تنظیم می‌کند و تصمیم بگیرد که سرعت استخراج در یک بخش خاص چقدر باید باشد.

به‌طورخلاصه، با استفاده از فناوری‌های نوین که با استفاده از ماشین‌آلات قابل‌‎بهره‌برداری است، تحولی بزرگ در صنعت معدن ایجاد خواهد شد، مثلا می‌توان به راحتی و با کمترین میزان خطا سیستم‌ها را کنترل کرد، اکتشاف، استخراج و فرآوری را به‌شکل بی‌سابقه‌ای توسعه داد و به افق‌هایی که پیش از این محال به‌نظر می‌رسید، دست یافت. شاید فرآیند جایگزینی ماشین و تبعیت از تصمیمات آن به‌جای انسان فرآیند ترسناکی به‌نظر آید، اما راهی است که گریزی از آن وجود ندارد.