عدم شفافیت نرخ، مهمترین مشکل صنعت برق
کارشناسان اقتصاد انرژی میگویند در محاسبه و تعیین نرخ کنونی برق، تنها هزینه سرمایهگذاری اولیه و هزینه بهرهبرداری نیروگاهها بدون احتساب نرخ واقعی سوخت و هزینه آلایندگی زیست محیطی در نظر گرفته میشود در حالی که باید این رویه اصلاح شود.
گسترشنیوز : رضا اردکانیان وزیر نیرو بارها بر برقراری عدالت در محاسبه بهای مصرف آب و برق مشترکان تاکید کرده و بر این باور است که تعیین نرخ تکلیفی در صنعت آب و برق به معنی دادن یارانه بیشتر به مشترکان پرمصرف است که یک بیعدالتی محض بوده و روی خدمت رسانی اثر میگذارد.
در این پیوند کارشناسان اقتصاد انرژی در نشستی با موضوع «قیمت واقعی برق و یارانههای انرژی» که به میزبانی پایگاه خبری زیست آنلاین برگزار شد، به تحلیل بهای واقعی برق در اقتصاد ایران پرداختند و بر ضرورت بازنگری در رویه کنونی با هدف تحقق عدالت تاکید کردند.
«محمد ابراهیم رئیسی» کارشناس بخش اقتصاد انرژی در این نشست هزینه هر کیلووات ساعت برق حرارتی را معادل هفت هزار و ۲۱۰ ریال ذکر کرد و گفت: درست است که امروزه موضوع یارانههای سوخت بیشتر در بخش حملونقل مطرح است اما باید بدانیم که این یارانهها در بخشهای دیگری از کشور نیز مورد استفاده قرار میگیرند، که بخش برق کشور یکی از مهمترین آنها است.
وی ادامه داد: یارانهها میتوانند در صورت تعیین مقدار دقیق آنها و نظام توزیع مناسب بین تولیدکنندگان و مصرفکنندگان سبب بهبود کیفیت تولید و رفاه مصرفکنندگان شود. ولی واقعیت موضوع این است که آیا به راستی وجود این یارانهها توانسته تا به هدف اصلی خود دست پیدا کند؟
رئیسی در ادامه تشریح کرد: اکنون بیش از ۹۲ درصد از برق کشور از نیروگاههای فسیلی تامین میشود؛ این نیروگاهها در سال گذشته برابر با ۲۸۸ میلیارد کیلووات ساعت برق وارد مدار کردهاند که برای تولید آن ۶۹ میلیارد متر مکعب از گاز طبیعی (عمدهترین سوخت مصرفی نیروگاههای کشور)، پنج میلیارد لیتر گازوئیل و در حدود چهار میلیارد لیتر مازوت به مصرف رسیده است.
به عقیده این کارشناس بخش انرژی، این نیروگاهها سالانه ۳۲ درصد از مصرف کل گاز کشور را به خود اختصاص میدهند.
وی اضافه کرد: بر اساس آخرین آماری که در آمارنامه تفصیلی صنعت برق در سال ۱۳۹۶ منتشر شد، به ازای هر کیلو وات ساعت برق حرارتی حدود ۲۴۱ هزارم متر مکعب گاز، ۱۷ هزارم متر مکعب گازوییل و ۱۳ هزارم لیتر مازوت مصرف میشود. برای محاسبه یارانههای هرکیلووات ساعت برق باید اثر یارانهها را از نرخ سوخت حذف کرد.
«اکنون نرخ سوخت مصرفی گاز طبیعی در نیروگاهها تنها ۶۰۰ ریال به ازای هر مترمکعب محاسبه و به ازای هر لیتر مازوت و گازوئیل تحویلی هم در حدود سه هزار و ۵۰۰ ریال دریافت میشود.»
کارشناس بخش اقتصاد انرژی گفت: به منظور حذف اثر یارانهها بر نرخ سوخت، در خصوص سوختهای مایع میتوان از نرخ پایه (فوب) خلیجفارس استفاده کرد؛ این مقادیر در هنگام تهیه پروژه تعیین نرخ واقعی برق نیروگاههای حرارتی، برابر با ۶۲ سنت بر لیتر برای گازوئیل و ۶۰ سنت بر لیتر برای نفت گاز بوده اما پرسش این است که نرخ اقتصادی گاز را چگونه باید محاسبه کرد.
وی با اعلام اینکه داستان نرخ گاز در ایران داستان پیچیدهای است، اظهارکرد: ما گاز را به مصارف مختلف میرسانیم و هر کدام از آنها میتواند یک معیار باشد برای اینکه ما هزینه فرصت گاز را استفاده کنیم، بهترین روش مطالعه فرصتهای مختلف استفاده از این منبع انرژی اعم از تزریق به چاههای نفت، نرخ صادراتی، نرخ وارداتی، نرخ آن به عنوان خوراک پتروشیمیها و ظرفیت آزاد شده برای امکان صادرات نفت است.
رئیسی اظهار کرد: گاز به عنوان خوراک به بخش پتروشیمی اختصاص مییابد و از آن تولیدات پتروشیمی متنوعی بهدست میآید؛ برای نرخ خوراک پتروشیمی فرمولی وجود دارد که براساس آن نرخ گاز خوراک پتروشیمی بین ۱۰.۷ تا ۱۳ سنت دلار به ازای هر متر مکعب است.
این کارشناس اقتصاد انرژی به بحث صادرات گاز اشاره کرد و گفت: در سالهای اخیر، بیشترین نرخ گاز صادراتی ایران به ترکیه و معادل ۴۹ سنت بوده که البته به علت اعتراضهای اخیر، درصدی از آن کاهش یافته و به حدود ۲۳ سنت رسیده است.
رئیسی یادآور شد: در ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید دولت ملزم است به میزان صرفه جویی در سوخت، مبلغی به سرمایهگذاران در طرح هایی که به کاهش استفاده از سوخت منجر میشود، پرداخت کند که این نرخ در طرح افزایش کارایی موتورخانهها برابر با ۱۳ سنت بوده است.
وی تاکید کرد: میزان صرفهجویی شده سوخت در هر کیلووات ساعت با تبدیل به بشکه نفت میتواند معیار مناسبی برای هزینه فرصت گاز در کشور باشد
به عقیده این کارشناس اقتصاد انرژی، اگر میزان انرژی که امروز در کشور مصرف میشود به بشکه نفت تبدیل شود، عدد قابل توجهی بهدست میآید؛ هر ایرانی سالانه معادل ۱۴ تا ۱۶ بشکه نفت انرژی مصرف میکند که اگر این رقم را در جمعیت ۸۲ میلیونی کشور ضرب کنیم، معادل تولید ۳.۵ بشکه نفت در روز است؛ یعنی تقریباً معادل تولید روزانه نفت در کشور، انرژی مصرف میکنیم.
رئیسی اظهارکرد: البته بخشی از انرژی مورد نیاز کشور از طریق گاز تامین میشود که صادرات آن ساختار مشکلی چون صادرات نفت ندارد و بنابراین هرچه امکان استفاده از گاز بیشتر شود، ظرفیت بیشتری در بخش نفت آزاد میکند یعنی امکان صادرات بیشتر نفت فراهم میشود.
وی در ادامه گفت: سوخت مصرفی برای هرمگاوات ساعت برق در کشور معادل با یک و ۶۵ صدم بشکه نفت است؛ با فرض نرخ هر بشکه نفت برابر ۶۹ دلار ارزش تولید یک مگاوات ساعت برق بر اساس بشکه نفت مصرفی برابر با ۱۱۴ دلار است. با تقسیم این مقدار بر میزان گاز صرفه جویی شده معادل، برای تولید یک مگاوات ساعت برق معادل برابر با ۲۷۱ متر مکعب، هزینه فرصت هر مترمکعب گاز معادل ۴۲ سنت بهدست میآید.
وی توضیح داد: با این اوضاف با فرض احتساب نرخ ۱۳ سنت برای گاز طبیعی و قیمتهای ۶۲ سنت برای هرلیتر گازوئیل و ۶۰ سنت برای هر لیتر مازوت، نرخ سوخت مورد استفاده برای هر کیلووات ساعت برق با حذف یارانهها برابر با ۴۳۲۰ ریال خواهد بود.
این کارشناس انرژی تاکید کرد: نرخ برابری دلار نیز براساس نرخ هفته آخر شهریور ۱۳۹۷(تاریخ تهیه این محاسبات) ۸۶ هزار و ۶۵۸ ریال در نظر گرقته شده است.
رئیسی اظهارکرد: البته برای تعیین هزینه تمام شده واقعی برق نیروگاههای حرارتی دو جزء دیگر را هم باید به این نرخ اضافه کرد که شامل هزینههای سرمایهگذاری اولیه و نگهداری و بهرهبرداری و همچنین هزینههای زیست محیطی است.
به عقیده وی، بر اساس محاسبات انجام شده با توجه به ترکیب نیروگاههای کشور، هزینه سرمایهگذاری و نگهداری و بهرهبرداری برق حرارتی به ازای هر کیلووات ساعت یک هزار و ۵۷۰ ریال و هزینههای زیست محیطی آن یک هزار و ۳۲۰ ریال محاسبه شده است. به این ترتیب هزینه هر یک کیلو وات ساعت برق حرارتی هفت هزار و ۲۱۰ ریال خواهد بود.
بیعدالتی در توزیع یارانه پنهان برق
«جواد نوفرستی» محقق و کارشناس حوزه اقتصاد انرژی نیز در این نشست گفت: برق با هزینههای کلان بیت المال تولید میشود و با کمترین اعداد و ارقام ممکن به صورت نابرابر و ناعادلانه در اختیار مشترکان و افراد قرار میگیرد؛ به بیان شفاف تر افراد به صورت ناعادلانه و نابرابر از یارانه برق بهرهمند میشوند.
نوفرستی ادامه داد: زمانی که ایده کارت انرژی در اسفند ۹۲ ارائه شد، اولویت با انرژی مصرفی بخش خانگی بود؛ در واقع باید گفت که بخش خانگی و غیر مولد، جایی است که انرژی را میسوزاند و به طور عمده هدر میرود.
وی تاکید کرد: خروجی این روش، رفاه و آسایش مردم نیست اما چون در این زمینه طی فرآیند اشتباهی «یارانه پنهان» تعلق میگیرد، مردم هیچگاه ارزش واقعی یک متر مکعب گاز یا یک کیلووات ساعت برق را لمس نمیکنند.
رئیس انجمن جامعه ایمن کشور بیان کرد: ایده آلترین شکل توزیع یارانه ها، در قالب کارت اعتباری یارانه انرژی برابر است، که میتواند به کاملترین شکل ممکن تمام افراد را از یک سطح برابر و عادلانه از یارانه بهرهمند گرداند.
نوفرستی افزود: باور اجتماعی در سطوح تصمیم ساز و تصمیم گیر جامعه به نرخ واقعی یا «ارزش اقتصادی و اجتماعی برق» موضوعی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته و این امر موجب شده هر کیلووات ساعت برق با کمترین نرخ ممکن عرضه شود.
وی در مورد میزان یارانه پنهان به ازای مصرف کیلووات ساعت برق گفت: اگر ارزش هر کیلو وات ساعت برق را چهار هزار ریال در نظر بگیریم، خانواری که ۱۰۰ کیلووات ساعت در ماه برق مصرف میکند از یارانه پنهانی معادل ۳۵۱ هزار ریال در ماه بهرهمند میشود.
این محقق و کارشناس در حوزه اقتصاد انرژی گفت: پرمصرفها چند برابر بیشتر از کم مصرفها و مشترکان زیر الگوی مصرف از یارانه انرژی برخوردارند و این یعنی مشترکان محروم و کم مصرف بدون آنکه مطلع باشند در پرداخت این هزینهها یعنی از جیب آنها به نفع پرمصرف ها، سهیم هستند.
افزایش نرخ برق در ساعتهای اوج مصرف
«ایرج مهر آزما» مشاور مرکز پژوهشهای مجلس نیز در این نشست گفت: برق در ابتدا در ایران خصوصی بود و توسط مالکان نیروگاهها و شهرداریها عرضه میشد. این موضوع تا برنامه سوم توسعه ادامه یافت، ولی در برنامه سوم و بهخصوص چهارم با شکل گیری توانیر و برقهای منطقه ای، برق دولتی شد.
مشاور مرکز پژوهشهای مجلس ادامه داد: در سال آینده به هشت هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی نیاز داریم که یکی از راهحلها افزایش نرخ برق در ساعات اوج مصرف است.
وی افزود: با این کار کسی که در ساعات اوج مصرف برق مصرف میکند، مبلغ بالاتری را خواهد پرداخت و کنتور سه زمانه برای کسانی که مصرف آنها در زمان اوج مصرف بالاست، در نظر گرفته میشود که البته این راهکار تنها برای کوتاه مدت در نظر گرفته شده است.
به گفته وی، همچنین با بهینهسازی میتوان مقداری زیادی از این نیاز را کاهش داد.
فقدان شفافیت نرخ برق، عامل مشکلات صنعت برق
«پگاه پاشا» کارشناس پژوهش سندیکای شرکتهای تولیدکننده برق نیز در این نشست گفت: محاسبه نرخ تمام شده تا زمانی که بهای اجزای تشکیل دهنده هزینه تولید برق شفاف و ثابت نباشند، به راحتی امکانپذیر نیست. برای مثال هزینه سوخت نیروگاهها در سالهای اخیر بسیار متغیر بوده است و این مسئله اثر مستقیم بر هزینه تمام شده تولید برق دارد.
وی در مورد اثر تغییرات بیبرنامه در نرخ سوخت نیروگاهها افزود: از یک طرف به دلیل افزایش بازدهی، خواستار نیروگاههای سیکل ترکیبی در کشور هستیم و از سوی دیگر هزینه سوخت نیروگاهها در شرایط حاضر بسیار اندک و در واقع نزدیک به صفر است.
به گفته وی، با این نرخ، صرفه جویی در سوخت و افزایش راندمان نیروگاه توجیه اقتصادی نخواهد داشت زیرا محاسبه هزینه تمام شده تولید برق با نوع و راندمان نیروگاههای فعال در ارتباط است.
پاشا در خصوص حذف یارانه انرژی گروههای پرمصرف و اختصاص درآمد ناشی از آن به طرحهای بهینهسازی گفت: مبحثی که کمتر در این نشست مورد توجه قرار گرفت، آن است که نیروگاههای تولید برق خصوصی نزدیک به ۶۰ درصد تولید برق کشور را به خود اختصاص دادهاند و رقمی در حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان از دولت طلب دارند در حالی که در تابستان ۹۷ با تمام قدرت برای تامین برق شبکه همکاری کردهاند.
حذف یارانه انرژی، راهحل خاموشیهای پیش رو
در ادامه این نشست، «نگین بهشت کار» عضو کارگروه ترویج انجمن انرژیهای تجدید پذیر گفت: نخستین پیش نیاز برای اینکه بتوانیم نقشه راه مناسبی برای حذف یارانه به سوختهای فسیلی در تولید برق فراهم کنیم، رسیدن به اجماع در این زمینه است.
وی ادامه داد: صنعت برق تنها در صورتی میتواند به وضعیت قابل قبولی برسد که نرخ تمام شده برق واقعی و اقتصادی باشد.
به عقیده این کارشناس بخش انرژی، شیوه کنونی یعنی اختصاص یارانه به سوخت نیروگاهها و برق، هیچگاه امکان سرمایهگذاری اصولی و درستی در انرژیهای تجدید پذیر و یا حتی در نیروگاههای حرارتی ایجاد نخواهد کرد و حتی سبب افزایش راندمان نیروگاهها نیز نخواهد شد.
بهشت کار گفت: در محاسبه و تعیین نرخ کنونی برق، تنها هزینه سرمایهگذاری اولیه و هزینه بهرهبرداری نیروگاهها بدون احتساب نرخ واقعی سوخت و هزینه آلایندگی زیست محیطی در نظر گرفته شده است؛ در صورتی که این دو مورد نیز در نظر گرفته شود، از حاصل جمع این موارد میتوان دریافت که نرخ برق، قیمتی بسیار بالاتر از آن چیزی است که اکنون در نظر گرفته شده است.
وی افزود: متوسط بازدهی نیروگاههای کشور ۳۸ درصد است و راندمان نیروگاههای گازی حتی به زیر ۲۰ درصد نیز میرسد؛ این درحالی است که نیروگاههای سیکل ترکیبی که در دنیا وجود دارند از راندمان بالای ۶۰ درصد برخوردارند.
منبع: ایرنا
ارسال نظر