چگونگی برگزاری نمایشگاه کتاب مشهد در هاله ای از ابهام

نمایشگاه سالانه کتاب در آبان ماه فرصتی برای گردهمایی ناشران و فروشندگان کتاب است تا با بهره گیری از یارانه دولت، تازه‌های نشر کتاب را با قیمت مناسب در اختیار دوستداران آن قرار دهند و همچنین از فرصت بوجود آمده برای فروش محصول خود در بازار کساد کتاب بهره گیرند.

اما به نظر می رسد امسال گرایش به کتاب در شرایط کنونی اقبال عمومی چندانی ندارد.

این در حالی است که برگزاری رویدادی مانند نمایشگاه کتاب می‌توانست "جُنگی" برای آشتی مردم با کتاب و امیدی برای ناشران و کتابفروشان به منظور تداوم کسب و کار خود باشد.

در شرایط کنونی که رشد فناوریهای نوین گرایش مردم به کتاب را تحت تاثیر قرار داده است، برگزاری رویدادی مانند نمایشگاه کتاب می‌توانست عرصه را برای خودنمایی کتاب گشوده و تلنگری برای جامعه به منظور لزوم افزایش سرانه مطالعه در جامعه باشد.

با این اوصاف مسوولان فرهنگی خراسان رضوی هنوز تصمیم قطعی برای چگونگی برگزاری نمایشگاه کتاب اتخاذ نکرده‌اند اما شنیده‌ها و صحبتها حاکی از احتمال برگزاری مجازی آن است که اما و اگرهای بسیاری به همراه دارد.

عدم صرفه اقتصادی نمایشگاه مجازی یا حضوری کتاب

رییس اتحادیه ناشران خراسان رضوی در باره چگونگی برپایی نمایشگاه کتاب امسال به خبرنگار ایرنا گفت: در شرایط کنونی شیوع ویروس کرونا، برگزاری حضوری نمایشگاه کتاب در مشهد به صلاح مردم نیست و گمان نمی‌کنم مسوولان نیز به برگزاری حضوری آن رضایت دهند.

مهدی نصیرزاده افزود: برگزاری سالانه نمایشگاه کتاب در هفته کتاب مانند جشنی برای این ابزار مفید فرهنگی بوده و مردم را ترغیب به خرید و مطالعه کتابهای خوب و آشنایی با تازه‌های نشر می‌کند اما شرایط کنونی که برگزاری حضوری این نمایشگاه طبق روال سالهای گذشته را ناممکن یا محدود می‌کند، می‌تواند تمرینی برای محک زدن فعالیت مجازی ناشران باشد.

وی ادامه داد: وضعیت اقتصادی مردم و گران شدن کتاب نیز باعث حذف شدن این کالای فرهنگی از سبد خرید بیشتر اقشار جامعه شده و نمی‌توان فروش خوبی برای کتاب در نمایشگاه چه به صورت حضوری و چه به صورت مجازی متصور شد.

رییس اتحادیه ناشران خراسان رضوی گفت: با این حال برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب نیز خالی از لطف نیست و ناشران با حضور در این نمایشگاه می‌توانند قابلیتهای خود برای جذب مخاطب در فضای مجازی را به بوته آزمایش بگذارند.

وی افزود: در صورتی که زیرساختهای لازم برای برگزاری مطلوب نمایشگاه مجازی کتاب فراهم شود و کتاب با قیمت مدیریت شده و مناسب در اختیار مشتریان قرار گیرد، می‌تواند شروع خوبی برای حضور مجازی ناشران و فروش مجازی کتاب باشد اما نباید توقع داشت این نحوه برگزاری به اندازه نمایشگاه حضوری کتاب صرفه اقتصادی داشته باشد.

نصیرزاده به شرایط اقتصادی ناشران در ایام شیوع کرونا اشاره کرد و ادامه داد: تیراژ کتاب در این مدت بسیار کاهش یافته، هزینه‌های چاپ و نشر کتاب به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه متاثر از نرخ ارز، افزایش قابل توجهی پیدا کرده و برخی ناشران تولید و نشر تازه‌های کتاب را متوقف کرده‌اند.

وی گفت: اغلب ناشران خراسان رضوی، موسسات بزرگ نیستند و بیشتر آنها افراد حقیقی بوده و به صورت فردی فعالیت دارند.

رییس اتحادیه ناشران خراسان رضوی با اشاره به فعالیت ۴۰۰ ناشر در این استان افزود: در ایام شیوع کرونا، هیچ یک از موسسات انتشارات استان تعطیل نشدند اما فعالیت آنها به شدت کاهش یافت زیرا فروش بسیار در بازار نداشتند.

وی ادامه داد: به طور معمول مردم از نمایشگاه تخصصی کتاب استقبال چندانی ندارند، شاید برگزاری مجازی آن عده بیشتری را برای خرید کتاب و آشنایی با تازه های نشر در فضای غیرواقعی ترغیب کند و پس از پایان برگزاری این رویداد، احصای نقاط قوت و ضعف آن می‌تواند شروع خوبی برای ترغیب مردم به مطالعه کتاب از طریق فضای مجازی باشد.

برگزاری مجازی بهتر از برگزار نشدن نمایشگاه کتاب

رییس اتحادیه صنف فروشندگان کتاب، نوشت افزار و صحاف مشهد نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: به طور قطع نمایشگاه حضوری کتاب بهتر از برگزاری مجازی آن است اما در شرایط کنونی شیوع ویروس کرونا عدم برگزاری حضوری آن به صلاح جامعه می‌باشد.

سید جواد سیدعباسیان افزود: در این شرایط برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب نیز بی ثمر نیست و ۱۰۰ درصد مفید خواهد بود و بهتر از برگزار نشدن آن است، شاید هم فروش خوبی داشته باشد.

وی ادامه داد: اگر مسوولان تصمیم به برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در مشهد گرفته‌اند، اطلاع رسانی آنان بسیار ضعیف است زیرا چند روزی تا هفته کتاب نمانده و هنوز کتابفروشان اطلاعی از این موضوع ندارند.

رییس اتحادیه صنف فروشندگان کتاب، نوشت افزار و صحاف مشهد گفت: آماده شدن کتابفروش برای حضور در نمایشگاه کتاب و آماده کردن اجناس برای عرضه در نمایشگاه، زمان می‌برد و زمان بندی در سال جاری برای برپایی نمایشگاه کتاب به هیچ وجه مناسب نبوده است.

وی افزود: در ایام شیوع کرونا کتابفروشی‌ها ورود زیاد به حوزه مجازی و عرضه الکترونیکی کتاب نداشتند و برگزاری مجازی نمایشگاه می‌تواند نخستین حضور مجازی آنها در عرصه نمایشگاهی باشد لذا موفقیت آنها در این بخش مستلزم تامین زیرساختهای لازم است.

سیدعباسیان با اشاره به وجود ۱۷۰ کتابفروشی دارای پروانه کسب در مشهد ادامه داد: در ۹ ماه گذشته کتابفروشی‌های این شهر شرایط بسیار سختی را تجربه کردند و فروش آنها به حداقل و هزینه هایشان به حداکثر رسید به طوری که ۱۰ تا ۱۲ کتابفروشی در مشهد طی چند ماه گذشته تعطیل شدند.

وی گفت: برگزاری سالانه نمایشگاه کتاب به صنف کتابفروشیها کمک می کرد اما چندان موثر نبود و به طور کلی این صنف با برگزاری نمایشگاه به هر شکل مخالف بوده است.

رییس اتحادیه صنف فروشندگان کتاب، نوشت افزار و صحاف مشهد در تشریح دلیل مخالفت صنف کتابفروشان با نمایشگاه کتاب افزود: به طور معمول صنوف قوی تر وارد نمایشگاه می‌شوند و از فرصت حضور مردم در این مدت بیشترین سود را می‌برند اما صنوف ضعیف تر حقوقشان پایمال شده و علاوه بر اینکه سودی نمی‌برند، در مدت برپایی نمایشگاه، فروش آنها نیز کاهش می‌یابد.

ابهام در برگزاری حضوری یا مجازی نمایشگاه کتاب در مشهد

معاون فرهنگی و امور رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: هنوز برپایی مجازی نمایشگاه کتاب مشهد قطعی نشده است اما در تلاش هستیم که این نمایشگاه را به نحوی در هفته کتاب برگزار کنیم.

افشین تحفه‌گر افزود: با توجه به افزایش روز افزون تعداد بیماران مبتلا به ویروس کرونا و پیش‌بینی کارشناسان به ادامه این شرایط، برگزاری حضوری نمایشگاه کتاب می‌تواند به یکی از کانون‌های شیوع بیماری کووید ۱۹ تبدیل شود، در این شرایط در صورت عدم برگزاری نمایشگاه کتاب، ضرر و زیان ناشران بیش از پیش خواهد شد لذا طبق نظر اکثر کارشناسان و مسوولین، بهترین گزینه برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی و آنلاین است.

وی ادامه داد: طرحی برای برپایی مجازی نمایشگاه کتاب مشهد از سوی این اداره کل تهیه و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال شده است و در انتظار اظهار نظر وزارتخانه در این خصوص هستیم، این طرح امکان استفاده مخاطبین از طریق وب سایت، اپلیکیشن اندروید و اپلیکیشن iOS را فراهم می‌کند.

معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در خصوص روند اجرایی و فرآیند سفارش‌گیری این وب سایت پیش‌بینی کرد برای هر ناشر پروفایل یا به تعبیری یک غرفه فروشگاهی مستقل، در داخل وب سایت ایجاد شود تا هر ناشر بتواند در آن اطلاعات کامل کتاب‌های خود را درج نماید.

وی گفت: اطلاعات سفارشات ثبت شده در سایت از طریق پیامک و پروفایل شخصی به اطلاع ناشران می‌رسد، سپس ناشران کتاب‌های خریداری شده را از طریق کتابفروشی های مشخص در هر شهرستان با پست یا پیک درون شهری برای خریدار ارسال می‌کنند.

تحفه‌گر افزود: هر ناشر دارای آدرس فروشگاه اختصاصی در سایت است که از طریق آن می‌تواند غرفه خود در سایت نمایشگاه را مشاهده و مدیریت کند، همچنین ناشران می‌توانند از این آدرس به عنوان نمایشگاه و فروشگاه آنلاین اختصاصی خود، به صورت دائم استفاده نموده و آن را به مخاطبین خود معرفی نمایند.

وی ادامه داد: امکان درج اطلاعات اولیه انتشارات شامل نام، لوگو، آدرس، سال تاسیس، تعداد کتاب‌ها و سایر توضیحات، امکان درج نامحدود کتاب‌، امکان تعریف کد تخفیف، مشاهده سفارشات ثبت شده از سوی مشتریان و امکان مشاهده آمار بازدید فروشگاه و هر کتاب به همراه نمودار و نیز موارد دیگر از جمله امکانات نمایشگاه مجازی کتاب است که در آن پیش بینی شده است.

معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با اشاره به مزایای نمایشگاه کتاب به صورت آنلاین گفت: کمک به افزایش فروش ناشران، جلوگیری از تجمع افراد و شیوع کرونا، کاهش ترافیک شهری، ترویج فرهنگ خرید آنلاین، ایجاد بستر قابل اطمینان جهت خرید کتاب، حذف هزینه‌های مربوط به برگزاری نمایشگاه و دسترسی آسان و سریع به کتاب‌های تمام ناشران ایران از مزایای برگزاری نمایشگاه در فضای مجازی است، همچنین امکان اطلاع رسانی وانتشار آخرین اخبار و اطلاعات دنیای نشر، ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی نیز آسانتر و برای مخاطب بیشتر مهیاست.

وی افزود: نمایشگاه آنلاین کتاب در جهت بهره‌گیری از تجربیات چند ساله در تعامل با چند هزار فروشگاه و نیز نسخه اولیه وب سایت نمایشگاه آماده شده تا به عنوان اولین بازارگاه آنلاین کتاب ایران، پل ارتباطی بین ناشران و کتاب دوستان باشد.

تحفه‌گر معرفی رویدادهای فرهنگی و نشست‌های تخصصی موجود، برگزاری وبینارهای آنلاین فرهنگی، شب شعر، نقد و بررسی کتاب، همفکری و بررسی مشکلات ناشران در بستر کتابدان، رونمایی‌های رسمی از کتابهای جدید ناشران، کشف خلاءهای محتوایی توسط ناشران از طریق تعامل مستقیم با مخاطبین، پیش فروش کتاب‌های ناشران و فراگیری بیشتر مخاطب را از دیگر فرصتهایی برگزازی نمایشگاه مجازی کتاب دانست.

وی ادامه داد: موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در طرح برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در کشور برنامه‌ریزی کرده اما هنوز نتیجه نهایی آن مشخص نشده است لذا تا این لحظه نمی‌توان به صراحت درباره برگزاری آن اظهارنظر کرد.