نمایش مجلل فقر با سواستفاده از دختران معصوم

علی صوفی پیش‌تر درباره عکس‌های خود در نمایشگاه «پرنسس‌های کوره» گفته بود: «مجموعه‌ای از ۱۵ عکس پرتره رنگی از دخترانی که همراه خانواده در کوره‌های آجرپزی زندگی می‌کنند به نمایش گذاشته‌ام. من می‌خواستم رویاهای این کودکان را به نمایش بگذارم و به همین دلیل با این نمایشگاه پروژه عکاسی برای من به پایان نمی‌رسد. برای گرفتن این عکس‌ها با بچه‌ها صحبت کرده و از آنها پرسیده‌ام بیشتر دوست دارند چگونه باشند و کوشیدم رویاهای این بچه‌ها را عملی کنم.»

هر چند از همان ابتدا هم می‌شد پیش‌بینی کرد به نمایش گذاشتن تصویری دیگرگون از بچه‌های کوره‌های آجرپزی بازتاب چندان خوشایندی نخواهد داشت، انتشار خبر برپایی نمایشگاه در نگارخانه کاما خیلی زود با واکنش‌های گسترده در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شد. بسیاری از کاربران معترض این کار را با هشتگ #کاسبان_فقر نکوهش کردند اما آنچه باعث شد ماجرا سمت و سویی جدی‌تر به خود بگیرد، واکنش تند لیلی گلستان، نگارخانه‌دار سرشناس و عضو انجمن نگارخانه‌داران تهران بود.

گلستان در صفحه شخصی خود نوشت: «واقعاً خجالت‌آور است که یک عکاس برود به کوره‌پزخانه و لباس نو و شیک تن دخترهای فقیر کند و تاج سرشان بگذارد و از آنها عکس بگیرد و یک گالری هم عکس‌ها را به نمایش بگذارد! چه فکر کرده این عکاس و چه فکر کرده این گالری‌دار که با بچه‌های فقیر این بازی زشت را می‌کنند. خجالت بکشید. این همه حماقت و وقاحت را از کجا آورده‌اید؟ این یک تجاوز علنی به روح پاک دخترهای معصوم و بیگناه است. از این همه کثافت حال تهوع به آدم دست می‌دهد.»

با بالا گرفتن انتقادها و اعتراض‌ها، آشکار بود افتتاح نمایشگاه «پرنسس‌های کوره» بدون پیامد نخواهد بود. از این رو، مدیران نگارخانه با اعلام اینکه تمام عکس‌های نمایشگاه پیش از افتتاح به نفع کودکان منطقه کوره‌پزخانه فروخته شده از خیر افتتاح آن گذشتند. هر چند در سخنان مونا خوش‌اقبال، مدیر نگارخانه کاما، یک نکته عجیب هم وجود داشت؛ اینکه چون از پدر و مادر کودکان برای گرفتن عکس اجازه گرفته شده، به نمایش گذاشتن آنها هم بدون مشکل است!

در این میان، معاون فرهنگی اجتماعی شهردار تهران هم در صفحه رسمی خود در توییتر به نقش وزارت ارشاد در تعطیل شدن نمایشگاه عکس «پرنسس‌های کوره» اشاره کرد. محمدرضا جوادی‌یگانه نوشت: «حساس بودن روی سوء استفاده از فقر و سختی مردم امیدوارکننده است و خوشبختانه با همین حساسیت‌ها و اعتراض‌ها برگزاری نمایشگاه عکس پرنسس‌های کوره از سوی وزارت ارشاد لغو شد.» نکته دیگر، سکوت علی صوفی است که عکس‌های نمایشگاه کار اوست.

در ادامه، انجمن صنفی نگارخانه‌داران تهران هم به صحنه آمد و به این ماجرا واکنش نشان داد. در بیانیه انجمن آمده است: «انجمن صنفی نگارخانه‌داران تهران هرگونه بی‌توجهی به شأن و منزلت انسانی شهروندان را محکوم می‌کند و بارها درباره موارد مشابه این گالری کتبی و شفاهی به متولیان امر تذکر داده است. گالری کاما عضو انجمن نگارخانه‌داران تهران نیست و مسئولیت تخلف‌های آن بر عهده نهاد یا نهادهایی است که مجوز فعالیت و فرصت ادامه کار به این گالری داده‌اند.»

شفاف‌سازی مدیر کل هنرهای تجسمی

هر چند برخی وزارت ارشاد را مسئول اصلی پاسخگویی به این ماجرا می‌دانند، ناگفته پیداست معاونت هنری و اداره کل هنرهای تجسمی صرفا به یک نگارخانه مجوز فعالیت می‌دهند و مسئولیت محتوایی نمایشگاه‌ها و آثاری که در آن به نمایش درمی‌آید، با مدیر و مسئول نگارخانه است. بر این اساس، این مدیران کاما هستند که باید درباره اقدام خود برای برپا کردن این نمایشگاه عکس و حاشیه‌های آن پاسخگو باشند. با این حال، مدیر کل هنرهای نمایشی با توضیح خود درباره ماجرا شفاف‌سازی کرد.

هادی مظفری، مدیر کل هنرهای تجسمی معاونت هنری وزارت ارشاد، درباره دلایل لغو نمایشگاه گفت: طبق قانون گالری‌ها موظف‌اند یک هفته پیش از برگزاری نمایشگاه جزئیات آن را به اداره کل هنرهای تجسمی ارائه دهند اما گالری کاما این رویداد را به ما اعلام نکرده بود و طبعاً از برگزاری آن بی‌اطلاع بودیم. به محض این‌که در فضای مجازی تبلیغات نمایشگاه منتشر شد، نگرانی‌هایی به وجود آمد که مبادا به شأن و منزلت کودکان و اقشار آسیب‌پذیر خدشه وارد شود؛ بنابراین به سرعت از مدیران نگارخانه خواستیم جزئیات نمایشگاه را در اختیار ما قرار دهند.

مظفری ادامه داد: با بررسی آثار مشخص شد برداشت‌هایی که در فضای مجازی منتشر شده با عکس‌ها تفاوت‌هایی دارد. کودکانی که در این عکس‌ها دیده می‌شوند کودک کار نیستند بلکه بچه‌هایی هستند که همراه خانواده‌های خود در اطراف کوره‌های آجرپزی زندگی می‌کنند. همچنین لباس‌های فاخر به تن آن‌ها پوشانده نشده بود بلکه تزئینات دست‌ساز و گل‌های خشک یا مصنوعی استفاده کرده‌اند. با این اوصاف به دلیل این که شأن و منزلت انسانی برای همه ما جایگاه ویژه دارد و نمایشگاه می‌توانست موافقان و مخالفان زیادی داشته باشد، از مدیر گالری خواسته شد فعلاً از نمایش آثار خودداری کنند تا جزئیات بیشتر به ما ارائه شود و اگر با شأن و منزلت انسانی منافات نداشته باشد آثار به نمایش درآید.

مدیر کل هنرهای تجسمی معاونت هنری وزارت ارشاد در پایان گفت: هرچند بر اساس آیین‌نامه نظارت بر نگارخانه‌ها و مسئولیت برپایی نمایشگاه‌ها بر عهده مدیر مسئول و مؤسس گالری است، نگارخانه‌داران باید به تأثیر نمایشگاه‌ها بر افکار عمومی هم توجه داشته باشند. در برگزاری یک نمایشگاه تنها اصالت آثار و فروش آن‌ها نباید مورد توجه قرار گیرد، بلکه تأثیر اجتماعی آن‌ها دارای اهمیت دوچندان است.