آفت‌کش‌هایی که فقط آفت نمی‌کشند

 اما ممکن است سمومی که تاریخ انقضا آنها گذشته از چرخه مصرف حذف نشوند.دو سالی است که کشور با پدیده برگشت محصولات کشاورزی صادر شده مواجه است. برگشت فلفل دلمه، کیوی، برنج، هندوانه، کلم و… از سوی کشورهای همسایه به دلیل درصد بالای سموم در این محصولات بوده و کارشناس حوزه سموم و کود عنوان می‌کنند گاهی کشاورز ۳۰۰ کیلو گرم کود استفاده می‌کند که فقط ۲۰ کیلو گرم آن جذب و باقی در خاک رسوب می‌شود. در حوزه سموم هم با همین موضوع رو به رو هستیم و برخی آفت کش‌های استفاده شده برای گیاهان از بین نرفته و در محصولات باقی می‌مانند. این مسئله موجب برگشت محصولات کشاورزی می‌شود. در این باره هر یک از مسئولان و مدیران کشوری ادعایی دارند؛ رئیس سازمان استاندارد عنوان می‌کند، برای استاندارد در هر حوزه‌ای از کالا تا خدمات قانون وجود دارد. استانداردهای هر کشوری، تابع نظامات خاصی است.

گفته می‌شود برگشت محصولات کشاورزی صادراتی  به این دلیل بوده که استاندارد این کشورها با مؤلفه‌های استانداردی ایران متفاوت است. بنابراین تولیدکنندگان باید پیش از صادرات مذاکره کنند و با دریافت نظرات کشورهای دریافت‌کننده، محصولات تولید و صادر کنند.  اما اینکه چرا این محصولات برگشتی در بازار داخل عرضه و به فروش می‌رسند، مهدی اسلام‌پناه اظهار کرده محصولی که در داخل تولید می‌شود با مؤلفه‌های استاندارد ملی بوده و برای مصرف داخل مشکلی ندارد؛ بنابراین ایرادی به این عرضه وارد نیست. نرم استانداردهای ما در بیشینه و کمینه در حوزه نباتات، آفات و سموم با استاندارد کشورهای هدف متفاوت بوده، اما با شاخص‌های داخلی همخوانی دارد.

وی مدعی است، در نظامات تدوین استانداردهای جهان به گونه‌ای عمل می‌شود که دیوار واردات به کشورهای جهان اول با وضع استانداردهای ملی بلند است در مقابل دیوار کشورهای درحال‌توسعه برای صادرات به کشورهای جهان اول کوتاه مانده است. از سوی دیگر برخی از مدیران وزارت جهاد کشاورزی در گلایه مهر به عرضه این محصولات برگشتی در بازار داخل عنوان می‌کنند بعضی از این محصولات مانند فلفل دلمه در سفره خانوار ایرانی جایگاه ویژه‌ای ندارد برعکس مثلاً روسیه مصرف بسیار بالایی دارند. بنابراین مصرف پایین برخی محصولات در کشور اثربخشی سموم را کاهش می‌دهد! این در حالی است که کشورهای اسکاندیناوی سال‌هاست روی تغذیه کودکان خودکار می‌کنند که با تقویت ژن‌ها، نژادی قوی پرورش دهند و نسل آینده افرادی سالم‌تر با بهره هوشی بالاتر باشند؛ اما مدیران متصدی دولتی کشور از اثربخشی پایین سموم به دلیل مصرف پایین در کشور در توجیه این محصولات استدلال می‌آورند.

اگر میزان سموم انواع میوه‌ها و صیفی‌جات محاسبه شود کنار آلودگی‌های زیست‌محیطی، طبیعی است باید در آینده شاهد نژاد ایرانی تضعیف‌شده با حجم بالای ژن‌های معیوب نهفته باشیم.

آفت کش‌هایی در کمین سلامت

شاهپور علایی مقدم، سرپرست برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی درباره وضعیت سموم تولیدی داخل به مهر گفت: در دوران سخت تحریم تولیدات سموم داخل به کمک بخش کشاورزی آمده و فعالان این حوزه نقش اصلی را در تأمین امنیت غذایی کشور داشتند. اما آفت کش‌ها همان طور که از نام آنها پیداست کشنده آفات بوده و اگر پیگیری نشوند برای انسان آسیب زا خواهد بود.

وی اظهار کرد: اینکه عنوان می‌شود آفت کش خارجی بهتر از نوع داخلی است نمی‌تواند فرضیه درستی باشد. بدیهی است وقتی فناوری آفت کش‌ها در اختیار کشورهای صنعتی مانند آلمان، هلند، فرانسه و… که منبع اولیه تولید آفت کشی جهان هستند، باشد بازار جهانی هم در اختیار آنها خواهد بود. سرپرست برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی در ادامه سخنان خود اضافه کرد: برخی عنوان می‌کنند برای اثربخشی آفت کش‌های داخلی باید این سموم در چند نوبت مورد استفاده قرار گیرند در حالی که نوع خارجی فقط با یک بار استفاده جواب می‌دهد. این استدلال‌ها راه به خطا بردن است.

آفت‌کش‌های تقلبی در بازار

علایی مقدم با اشاره به تولیدات تقلبی تصریح کرد: ممکن است برخی آفت‌کش‌های داخلی به شکل زیرپله‌ای از سوی افراد غیرمتخصص تولید و در بازار توزیع شوند. نرخ پایین آنها نرخ‌ها را در بازار می‌شکند و کشاورز را دچار اشتباه می‌کند. سموم از سوی بعضی کشاورزان خریداری می‌شود اما هنگام استفاده متوجه بی‌اثری آن می‌شوند.

وی گفت: در واکنش به این مسئله، کشاورز مبادرت به استفاده دوباره و سه باره کرده که در نهایت انباشت سموم را به همراه دارد در نهایت اینکه مواد مضر در بافت‌های گیاه بالا می‌رود. در نتیجه در مقام مقایسه، کشاورز ایرانی می‌گوید آفت کش‌های خارجی عملکرد بهتری نسبت به داخلی‌ها دارند.

رئیس پیشین سازمان حفظ نباتات کشور در پاسخ به این پرسش که آمار سموم تقلبی در بازار چقدر است، گفت: آمار دقیقی در این باره وجود ندارد. اما ممکن است سمومی که تاریخ انقضا آنها گذشته از چرخه مصرف حذف نشوند و با سایر سموم مخلوط و دوباره در بازار توزیع شوند. به طور قطع فقط با نظارت بیشتر بر این بازار می‌توان از حجم آفت کش‌های تقلبی کاست.

ناظر بازار محصولات کشاورزی کیست؟

علایی مقدم در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه این نظارت بر عهده چه سازمان و نهادی است، گفت: بر اساس قانون، نظارت عالیه باید از سوی سازمان حفظ نباتات اعمال شود. همچنین نظارت میدانی جز مسئولیت‌های قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی است. همچنین نظارت عالیه بر عملکرد سازمان مهندسی کشاورزی نیز بر عهده سازمان حفظ نباتات است.

سخن پایانی

بنا بر این گزارش استدلال‌های مدیران دولتی مبنی بر مصرف محصولات صادراتی برگشتی در بازار داخل توجیه یک عملکرد اشتباه بوده و باید در ادامه دید وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفظ نباتات و سایر نهادهای متولی در استفاده از سموم بی‌خطر و حذف پرخطرها برای سال زراعی آینده برنامه‌های بازنگری شده در استفاده از سموم دارند یا خیر. ادامه روند فعلی هم بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی را به حداقل می‌رساند و هم عرضه این محصولات برگشت شده در شبکه توزیع داخل در آینده به سلامت کودکان و بزرگسالان آسیب‌های جدی می‌زند.