ارزشیابی حرفهای اعضاء انجمن، بستری برای ارتقاء صنفی در نظام روابط‌عمومی
احمد پاکزاد، رئیس کمیته عضویت و ارزشیابی انجمن روابط‌عمومی ایران
مهمترین راهبرد استراتژیک برای جلوگیری از اضمحلال بیش از پیش روابط‌عمومی در کشور، تقویت و ارتقاء توان فعالان روابط‌عمومی به منظور افزایش ظرفیت در نقش آفرینی در سازمان‌ها‌ی متبوع است که نخستین گام در تحقق این امر، پالایش و تدقیق صلاحیت حرفهای فعالان روابط‌عمومی از طریق ارزشیابی توانمندی در ورود به حرفه یا پذیرش مسئولیت به تفکیک حوزه‌ها‌ی عملکری سازمانی است.
اخیراً انجمن روابط‌عمومی ایران به عنوان یک تشکل حرفهای که متعهد به پاسداشت جایگاه روابط‌عمومی در ایران بوده و مکلف است در محدوده اختیارات و مسئولیت‌ها‌ی قانونی خود، اقدامات مقتضی برای رشد و تعالی آن را معمول نماید، در حال اجرای آیین‌نامه‌‌ای است که به واسطه آن، سطح حرفهای اعضاء فعال خود را ارزشیابی کرده و با اعطای گواهینامه به آن دسته از فعالان که از امتیازات لازم برخوردار بوده‌اند، بر صلاحیت حرفهای ایشان تصدیق می‌کند.
در طی چند دهه‌‌ای که از عمر روابط‌عمومی در کشور می‌گذرد، همواره مقوله تعیین جایگاه واقعی برای این نهاد اداری، به عنوان یک عضو مشروع در سازمان‌ها‌ی اداری و اجرایی کشور چه در بخشهای خصوصی و چه در دستگاه‌ها‌ی دولتی و عمومی مورد چالش بوده است و علیرغم گذشت سال‌ها‌ی طولانی از تولد و عمر این دانش در کشور و حتی ایجاد رشته‌ها‌ی دانشگاهی در مقاطع مختلف و تر‌بیت صدها تحصیل کرده این رشته، هنوز نهاد روابط‌عمومی تنواسته جای خود را در سازمان‌ها پیدا کرده و یا تعمیق دهد. بی‌شک این بلاتکلیفی مزمن، معلول عدم وجود فلسفه روشن و مورد وثوق اکثریت فعالان این رشته می‌باشد که بروز چنین شرایطی هم مستقیماٌ به عدم حضور متخصصان واقعی در نهاد روابط‌عمومی بر می‌گردد.
طبیعتاً در دورههای متمادی، جای خالی متخصصان واقعی روابط‌عمومی توسط مجموعه‌ای از افراد غیرمتخصص پر شده است که بنا بر تمایلات و تعلقات خاطری که داشته‌اند، مسیر عملیاتی روابط‌عمومی را از روی ریل اصلی خارج کرده و عملاً به انحراف کشانده‌اند. لذا می‌توان ریشه مشکلاتی را که امروز گریبانگیر روابط‌عمومی شده است، در همین انحراف ناشی از حضور افراد غیرمتخصص در آن یافت. پس برای برگشت از مسیر انحرافی، لازم است متخصصان واقعی به کلیه سطوح روابط‌عمومی بازگردند و آنهایی که امروز هم در حال فعالیت بوده و شاغل در آن هستند، دوباره مورد ارزیابی و پالایش قرار گیرند.
از آنجایی که انجمن روابط‌عمومی ایران، تشکلی شناسنامه‌دار در این صنف تلقی می‌گردد و با توجه به ظرفیت‌ها‌ی قانونی که دارد، می‌تواند در جامعه اعضاء خود به این مهم مبادرت نماید. بدین جهت مقرر گردید که با تنظیم یک آیین‌نامه جامع در وهله نخست، وضعیت کلیه اعضاء انجمن از مسیر مقررات آیین‌نامه عبور داده شده و پس از ارزشیابی، سطوح صلاحیت حرفهای ایشان تدقیق گردد.»
رئیس کمیته عضویت و ارزشیابی انجمن با اشاره به جزییات این آیین‌نامه افزود: «در تنظیم آیین‌نامه سنجش، ارزشیابی و اعطای کارت و گواهی عضویت افراد حقیقی در انجمن روابط‌عمومی ایران تلاش شده از نمونه‌ها‌ی موفق در کشور و تجارب مؤثر در موارد مشابه استفاده گردد تا بتوان از سطح قابل اعتمادی منطبق با شرایط مورد نیاز روابط‌عمومی برای برون رفت از بحران پیش رو دسترسی پیدا نمود. این آیین‌نامه فعلاً شامل افراد حقیقی فعال در روابط‌عمومی می‌گردد. امید است با تکمیل ارزشیابی و تعیین سطوح حرفهای افراد حقیقی، اقدام مشابهی برای افراد حقیقی (سازمان‌ها) هم به مورد اجرا گذارده شود. در خصوص مورد اخیر نیز کمیته عضویت و ارزشیابی همزمان با اجرای آیین‌نامه افراد حقیقی در حال تنظیم مقررات و آیین‌نامه مورد نیاز افراد حقوقی هم می‌باشد.
درحال‌حاضر ارزشیابی فعالان روابط‌عمومی بر روی اعضاء کنونی انجمن متمرکز شده است که شاخص‌ها‌یی همانند مدرک تحصیلی، رشته تحصیلی، سابقه اجرایی، مسئولیت‌ها‌ی شغلی مرتبط و عملکرد اعضاء در تولید دانش اعم از تدوین و نگارش کتب تخصصی، طرح‌ها‌ی پژوهشی و مقالات علمی مرتبط مورد سنجش قرار گرفته و منطبق با جداول امتیازی جمع بندی می‌گردند. جمع امتیازات حاصله از شاخص‌ها‌ی ارزشیابی، منجر به تعیین یکی از پایه‌ها‌ی ۳، ۲، ۱ و ارشد برای عضو ارزیابی شده می‌گردد. بالاترین درجه حرفهای در این آیین‌نامه تحت عنوان الماس روابط‌عمومی ایران تعیین شده که به آن دسته از اعضاء انجمن که بتوانند حداکثر امتیاز را کسب نمایند اعطا می‌گردد. مدت اعتبار گواهینامه‌ها‌ی ۳، ۲ و ۱، سه ساله بوده و مدت اعتبار گواهینامه‌ها‌ی ارشد ۵ ساله می‌باشد. اعتبار نشان الماس نیز به صورت مادام العمر تعیین گردیده است.
براساس مقررات مرجع و با توجه به اینکه اساس کار بر اصالت دانش روابط‌عمومی قرار گرفته، کسب بالاترین امتیاز در هریک از شاخص‌ها‌ی مورد سنجش، منوط به ارتباط مستقیم با روابط‌عمومی دارد، به ویژه این مهم در رشته تحصیلی است که الزاماً کسب بالاترین امتیاز به قید عنوان روابط‌عمومی در مدرک تحصیلی مرتبط است. سایر گرایش‌ها‌ی علوم ارتباطات به عنوان رشته‌ها‌ی مرتبط تعیین شده‌اند که امتیازی کمتر از رشته اصلی برای آنان منظور خواهد شد. از سوی دیگر امتیازات مرتبط با مسئولیت سازمانی که نمایشگر میزان تجربه اعضاء است هم به اشتغال در مسئولیت‌ها‌ی مختلف در روابط‌عمومی تکیه دارد و هرگونه تجربه شغلی خارج از روابط‌عمومی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.
روابط‌عمومی یک نهاد از کل بدنه سازمان تلقی می‌گردد و علی‌القاعده همانند سایر اندام‌ها‌ی سازمان مکلف است در خدمت سازمان و در جهت تحقق اهداف آن بوده و برای تداوم بقاء سازمانش تلاش نماید. از این رو تنوع فعالیتی هر سازمان، آنگونه که با سایر سازمان‌ها متفاوت است، همین تفاوت را در حوزه روابط‌عمومی خود هم ایجاد می‌کند. لذا یک متخصص روابط‌عمومی در یک نهاد دولتی، اساساً با رویکردها، روال‌ها و رویه‌ها‌ی خاص خود روبه‌رو است که قطعاً برای متخصص دیگری که در بخش صنعت مشغول است در تمایز قرار دارد. از این رو در این آیین‌نامه، در کنار تعیین پایه صلاحیت، زمینه کاری حرفهای هم مورد بررسی قرار گرفته و در گواهینامه صادره قید می‌گردد.
با توجه به اینکه افزایش دانش و مهارت‌ها‌ی اجرایی فعالان روابط‌عمومی از اهمیت به سزایی برخوردار است لذا آموزش و انتقال تجارب موفق علمی و کاربردی فعالان به عنوان مهمترین عامل در تمدید یا ارتقاء پایه‌ها منظور نظر قرار گرفته است. براساس مقررات آیین‌نامه ارتقاء پایه‌ها برای پایه‌ها‌ی ۳، ۲ و ۱ مستلزم طی دورههای آموزشی به ترتیب ۱۰۰، ۲۰۰ و ۳۰۰ ساعت می‌باشد که گواهی دوره آموزشی می‌باید مورد تأیید کمیته آموزش انجمن قرار گیرد. از سوی دیگر از آنجایی که برای پایه ارشد، ارتقاء بالاتری وجود ندارد و از طرف دیگر این افراد طبیعتاً از تجربه و دانش بالایی برخوردار می‌باشند، تمدید پایه ارشد مستلزم انتقال تجارب و دانش روابط‌عمومی به سایر اعضاء بوده و مکلف به ارائه آموزش به میزان ۲۰۰ ساعت به عنوان مدرس می‌باشند. هرچند که حضور در کنفرانس‌ها‌ی معتبر علمی هم به عنوان بخشی از این ساعات آموزشی منظور نظر قرار گرفته است.
در عین حال اعضاء دارنده گواهینامه حرفهای در هر پایه می‌توانند به محض آنکه بنا به تغییراتی که در هریک از شاخص‌ها‌ی ارزیابی برای خود به‌وجود آورده اند، همانند ارتقاء شغلی، ارتقاء تحصیلی و یا تولید دانش، درخواست تجدید ارزشیابی خود را به دبیرخانه انجمن ارائه نموده و در صورت کسب امتیاز بالاتر، گواهی نامه جدید برای پایه مکتسبه را دریافت نمایند. به منظور شفافیت موضوع، متن کامل آیین‌نامه از طریق وب سایت انجمن در اختیار همگان قرار دارد و اعضاء انجمن و متقاضیان فعال در روابط‌عمومی می‌توانند با مطالعه کامل و بر اساس خود اظهاری، از وضعیت پایه و زمینه حرفهای خود مطلع شوند.
در شرایط فعلی، نظام مدیریتی کشور در بخشهای خصوصی، دولتی و عمومی به شدت نیازمند حضور متخصصان واقعی روابط‌عمومی است و مجموعه وسیعی از انتظارات وجود دارد که به واسطه غیرتخصصی بودن برخی روابط‌عمومی‌‌ها، وضعیت نامناسبی برای این دانش و تخصص ایجاد کرده است. مسلم است نخستین راهکار بهبود، پالایش سره از ناسره بوده و این ارزشیابی می‌تواند در این مسیر تأثیرات به سزایی را داشته باشد. درحال‌حاضر اهتمام هیأت مدیره انجمن روابط‌عمومی و اعضاء کمیته عضویت و ارزشیابی بر این مهم استوار است و موفقیت آن هم نیازمند استقبال تمامی فعالان متخصص و دلسوزان روابط‌عمومی در اجرای دقیق این آیین‌نامه می‌باشد.
این مطلب ظاهرا ابتدا به صورت یک گفتگوی خبری تنظیم شده است که ناشیانه به یک یادداشت تغییر کرده است.