بیشترین توسعه در زمان کدام دولت ایران اتفاق افتاد؟

یکی از مشکلات اساسی ما ایرانیان در تحلیل وضعیت سیاسی و اجتماعی کشورمان، نیافتن یا در اختیار نداشتن اطلاعات صحیح، دقیق و دارای ارتباط اساسی با مسائل زندگی‌مان است چراکه متأسفانه از طرفی سطح سواد رسانه‌ای ما پایین است و از طرفی دیگر، بسیاری از رسانه‌های فارسی‌زبان، انصاف را رعایت نمی‌کنند.

به هر روی در این یادداشت تلاش شده به طور منصفانه و با استناد به آمارهای رسمی و قابل اثبات «سازمان ملل متحد» و «بانک جهانی» نقش هشت دولت اخیر کشورمان در توسعۀ انسانی و شکاف طبقاتی بررسی شود.

رشد شاخص توسعۀ انسانی

شاخص توسعۀ انسانی هر کشور به زبان عامیانه به معنای میزان پیشرفته‌بودن آن کشور است که خصوصاً ملاک‌های «سلامت و بهداشت»، «رفاه اجتماعی» و «آموزش و پرورش» در آن مد نظر بوده است. این شاخص، عددی بین صفر تا یک با دقت یک‌هزارم واحد است که پایان هر سال میلادی برای سال قبل از آن، توسط سازمان ملل متحد منتشر می‌شود.

با توجه به اینکه اطلاعات مربوط به شاخص توسعۀ انسانی در سطح جهان از سال ۱۹۹۰ میلادی موجود است بنابراین به ناچار تنها می‌توانیم هشت دولت اخیر کشورمان را با این شاخص بسنجیم.

اما این شاخص در هشت دولت اخیر ما چقدر رشد کرده است؟ (اعداد این قسمت برای فهم ساده‌تر در مقیاس یک هزارم واحد آمده است.)

دولت پنجم (دولت اول هاشمی) بدون در نظر گرفتن سال اول‌اش که اطلاعات آن در سازمان ملل موجود نیست ۴۲+ واحد رشد داشته است. دولت ششم (دولت دوم هاشمی) ۳۳+ واحد رشد داشته است. یعنی دو دولت هاشمی، مجموعاً ۷۵+ واحد در شاخص توسعۀ انسانی رشد داشته است.

دولت هفتم (دولت اول خاتمی) ۲۵+ واحد و دولت هشتم (دولت دوم خاتمی) ۱۸+ واحد در این شاخص رشد داشته است. یعنی دو دولت خاتمی، مجموعاً ۴۳+ واحد در رشد شاخص توسعه در کشورمان تأثیرگذار بوده است.

دولت نهم (دولت اول احمدی‌نژاد) ۵۱+ واحد در رشد شاخص توسعۀ انسانی کشورمان نقش داشته است و دولت دهم (دولت دوم احمدی‌نژاد) ۳۷+ واحد. یعنی دو دولت احمدی‌نژاد مجموعاً ۸۸+ واحد در رشد شاخص توسعۀ انسانی کشورمان نقش داشته است.

دولت یازدهم (دولت اول روحانی) ۱۶+ واحد روی شاخص اثر گذاشته و دولت دوازدهم (دولت دوم روحانی) فقط در دو سال اول‌اش [که فعلاً فقط آمارهای آن منتشر شده است] برای نخستین بار اثر منفی روش شاخص گذاشته به طوری که ۴- واحد بر شاخص توسعۀ انسانی کشورمان اثر گذاشته است. یعنی شش سالِ اولِ دو دولت روحانی، ۱۲+ واحد روش شاخص توسعه اثرگذار بوده است.

بنابراین بهترین دولت در توسعۀ زندگی ایرانیان، دولت نهم (دولت اول احمدی‌نژاد) بوده که به تنهایی ۵۱+ واحد، روی شاخص توسعۀ انسانی ایران اثر گذاشته است و در بین رؤسای جمهور نیز باز احمدی‌نژاد با تأثیر ۸۸+ واحدی که برای کشورمان به ارمغان آورده است صدرنشین است، پس از آن هاشمی با ۷۵+ واحد قرار دارد، سپس خاتمی با ۴۳+ واحد و نهایتاً روحانی است که تا سال ۲۰۱۹ میلادی ۱۲+ واحد اثر گذاشته گرچه با توجه به روند نزولی شاخص در همان دو سال ابتدایی دولت دوم روحانی و تداوم همان وضعیت تاکنون، بعید نیست که با آمدن آمار سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ که تا اواخر سال ۲۰۲۲ میلادی منتشر می‌شوند، تأثیر روحانی بر شاخص توسعۀ کشورمان یک رقمی برآورد شود!

تغییر فاصلۀ طبقاتی

بهترین شاخص برای اندازه‌گیری فاصلۀ طبقاتی، شاخص جینی است که نشان‌دهندۀ میزان توزیع ثروت در جامعه است.

این شاخص نیز، عددی بین صفر تا یک با دقت یک‌هزارم واحد است به طوری که هرچقدر عدد این شاخص بیشتر باشد یعنی فاصله یا شکاف طبقانی بیشتر است و هرچقدر آن عدد کمتر باشد یعنی شکاف طبقاتی کمتر است.

ضمناً با توجه به اینکه کامل‌ترین اطلاعات مربوط به شاخص جینی در اختیار بانک جهانی است، اطلاعات زیر بر مبنای اطلاعات بانک جهانی است که البته این اطلاعات هم محدود به بازۀ زمانی ۱۹۹۰ میلادی (دولت اول هاشمی) به بعد است. (اعداد این قسمت برای فهم آسان‌تر با ضریب صد قرار گرفته‌اند.)

تأثیر دو دولت هاشمی بر تغییر شاخص جینی ۰.۵+ بوده است یعنی به مقدار نیم‌درصد، شکاف طبقاتی زیاد شده است.

تأثیر دو دولت خاتمی روی شاخص جینی ۰.۵- بوده است یعنی به مقدار نیم‌درصد، شکاف طبقاتی کم شده است.

تأثیر دو دولت احمدی‌نژاد روی شاخص جینی ۶.۲- بوده است یعنی بیش از شش‌درصد، شکاف طبقاتی کم شده است.

و اما فقط تأثیر دولت اول روحانی روی شاخص جینی [که تاکنون فقط اطلاعات همان منتشر شده است]، ۳.۴+ بوده است! یعنی فقط در دولت اول روحانی حدود سه‌ونیم‌درصد، شکاف طبقاتی زیاد شده است...

بنابراین دو دولت احمدی‌نژاد بهترین عملکرد را در توزیع ثروت داشته‌اند سپس دو دولت خاتمی و هاشمی هستند که در این زمینه تقریباً خنثی بوده‌اند و دولت روحانی هم فقط در همان چهار سال اول (که ظاهراً اوضاع خوب هم بود)، متأسفانه به میزان قابل توجهی فاصلۀ طبقاتی را زیاد کرده است.