ایران فرصت‌های تجاری رااز دست می‌دهد
سیدجلال ابراهیمی-فعال تجاری
دولت سیزدهم از ابتدای آغاز به کار خود، برنامه‌های متعددی را با هدف رشد صادرات غیرنفتی تدوین کرد. تدوین هدف دستیابی به ۷۵ میلیارد دلار تجارت غیرنفتی و مثبت شدن میزان تراز تجاری کشور، از نمونه‌های توجه دولت به فعالیت‌های تجاری است. حتی در نقشه‌راه نیز به مسئله رشد صادرات غیرنفتی توجه شده و قرار بود تا انتهای امسال، تغییرات شگرفی را در آمار تجارت ایران شاهد باشیم، اما آمار میزان تجارت غیرنفتی انجام‌شده طی ۸ ماه نخست امسال نشان می‌دهد، آن‌طور که بایدوشاید، در راستای تحقق اهداف عنوان‌شده حرکت نکرده‌ایم. آمار منتشرشده از سوی سازمان گمرک نشان می‌دهد نه‌تنها تراز تجاری کشور در این مدت منفی بوده، بلکه اقلام صادرشده تحت‌عنوان صادرات غیرنفتی، بیشتر مواد خام پتروشیمی و مواد معدنی بوده‌اند، هرچند صادرات محصولات کشاورزی در این مدت کاهش داشته، اما همچنان این کالاها در فهرست اقلام مهم صادراتی ایران به‌شمار می‌روند، همچنین بخش دیگری از اطلاعات موجود نشان می‌دهد که مهم‌ترین شرکای تجاری ایران کشورهای همسایه و بخش زیادی از صادرات، به این مقاصد بوده است، بنابراین نه‌تنها کالاهای مناسبی برای صادرات در دست نداشتیم، بلکه مقاصد متنوع و متعدد صادراتی نیز نداشتیم. در چنین شرایطی انتظار نمی‌رود، اهداف عنوان‌شده در برنامه‌هایی مانند نقشه‌راه، تحقق یابند و تجارت احوال خوبی داشته باشد.
به‌طورکلی، ایران طی سال‌های گذشته فرصت‌های زیادی را برای توسعه تجارت خود نه‌تنها با کشورهای منطقه بلکه با تمامی کشورهای جهان از دست داد. دلیل اصلی این از دست رفتن ظرفیت‌ها را می‌توان نبود رویکرد صحیح به تجارت کلان، تدوین برنامه‌های نامناسب، بی‌توجهی به اهمیت توازن در صادرات و واردات و در نهایت اتخاذ تصمیمات اشتباه مکرر عنوان کرد. بدیهی است که فعالیت‌های بازرگانی، نیازمند تهیه بسترها و فراهم کردن تمامی الزامات اقتصادی هستند که ایران در این موضوع ناموفق عمل کرده است. در غیاب ایران و زمانی که مشغول از دست دادن فرصت‌های تجارت بین‌المللی بودیم، کشورهای دیگری مانند ترکیه، وارد میدان شده و توانستند با تولید و عرضه کالاهای باکیفیت و دارای مزیت رقابتی، سهم زیادی از بازار کشورهای همسایه را در دست خود بگیرند. ترکیه از سال‌های قبل توانست با برنامه‌ریزی صحیح و انجام اقدامات جدی در عرصه تجارت، وارد بسیاری از بازارهای صادراتی شده و خود را به‌عنوان یک کشور قدرتمند و باثبات تامین‌کننده به سایر کشورها معرفی کند. ترکیه ابتدا به کشورهای حوزه CIS ورود و پس از تثبیت خود در بازار این کشورها، تلاش کرد تا هدف‌های صادراتی خود را گسترش بخشد. امروزه ترکیه توانسته وارد بازار کشورهای آسیای شرقی شده و با تجار بزرگ جهانی مانند چین، به معامله بپردازد. تمامی این موفقیت‌ها در حالی است که ایران می‌توانست جای ترکیه باشد و از مزیت‌های تجارت آزاد با جهان بهره‌برداری کند؛ متاسفانه وجود مسائلی همچون ضعف‌های مدیریتی، خلأهای تجهیزات مربوط به حمل‌ونقل، کمبود تولیدات صادرات‌محور و بی‌توجهی به فرصت‌های تجاری سبب شده تا صادرات غیرنفتی ایران به صادرات مواد خام و معدنی محدود شود. موفقیت تجاری حاصل برنامه‌ریزی، تلاش و تدوین راهبردهای کارآمد بوده و بدون تدوین و اجرایی کردن دستورالعمل‌های کارآمد نمی‌توان وارد بازارهای صادراتی شد.
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، توسعه تجارت به ابزارها و لوازم متعددی نیاز دارد. از مهم‌ترین نیازهای فعلی تجارت ایران می‌توان به قدرتمندسازی حمل‌ونقل لجستیکی و سیستم ترانزیتی کشور تاکید کرد. از سویی دیگر، برای صادرات، تولید محصولات صادرات‌محور از نیازهای اساسی است. امروزه بخشی از کالاهای صادراتی ایران را محصولات کشاورزی و دامی تشکیل می‌دهند، هرچند در تجارت این کالاها نیز موفق نیستیم، چرا که بیشتر به‌دلیل مشکلات قانونی، ضعف‌های لجستیکی و سایر نقص‌های این‌چنینی پشت مرز کشورها مانده و فاسد می‌شوند، بنابراین ایران باید با فراهم کردن زیرساخت‌های فنی موردنیاز و به‌روز جهانی و همچنین برنامه‌ریزی مناسب و کاربردی، به اصلاح ساختارهای صادراتی خود توجه کند. تنها در این صورت می‌تواند در دستیابی به اهداف عنوان‌شده در نقشه‌راه یا سایر برنامه‌های خود موفق عمل کند.
ارسال نظر