مشکلات ادامه‌دار امنیت غذایی در جهان

به‌طورکلی، هر نوع تنش سیاسی در عرصه‌های جهانی، بر شاخص‌های اقتصادی کشورها تاثیرگذار است و بسیاری از بخش‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. هرچه تنش پیش‌آمده بزرگ‌تر باشد، اقتصاد کشورها بیشتر تحت تاثیر جنگ و آثار بعدی آن دچار نوسان خواهد شد.

یکی از مهم‌ترین اتفاقات یک سال اخیر در بعد جهانی، شکل‌گیری جنگ جدی میان روسیه و اوکراین بود.

با توجه به قواعد بازی در وابستگی اقتصاد و سیاست به یکدیگر، جنگ روسیه و اوکراین، باعث شکل‌گیری بحران‌های تورمی جدی در بخش کشاورزی و سوخت در بسیاری کشورها شد. برخی معتقدند بحران سوخت شکل‌گرفته برای کشورهای اروپایی، مهم‌ترین آسیب اقتصادی این جنگ است، اما کمبود گندم، غلات و دانه‌های روغنی در تمامی کشورهای جهان، مشکل بزرگ‌تری است، چرا که در بازار جهانی، روسیه و اوکراین نقش پررنگی در تامین گندم، جو، غلات و دانه‌های روغنی دارند و بالغ بر ۳۰ درصد گندم و ۷۰ درصد دانه‌های روغنی در جهان، توسط 2 کشور روسیه و اوکراین تامین می‌شوند. از این‌رو در بسیاری از کشورهای جهان شاهد تورم در بخش مواد غذایی و گندم بودیم که به‌عنوان نخستین پیامد اقتصادی جنگ روسیه و اوکراین نمایان شد.

 با شکل‌گیری بحران سیاسی میان روسیه و اوکراین، نرخ تمام محصولات غذایی استراتژیک در جهان بالا رفت و انتظار می‌رود این افزایش قیمت در بازارهای جهانی ادامه‌دار باشد؛ چرا که زمین‌های زراعی هر 2 کشور به‌ویژه روسیه در پی جنگ تا حدودی تخریب شده و حتی اگر اکنون این غائله خاتمه یابد، زمانی طول می‌کشد تا دوباره شرایط کشاورزی به حالت قبل بازگردد. بنابراین افزایش قیمت‌ها به‌دلیل کمبود موادغذایی استراتژیک در جهان ادامه دارد و در ادامه، باید کشورها برای مقابله با این شرایط راهکار مناسبی داشته باشند.

ایران نیز به‌عنوان کشوری که بخشی از غلات خود را از روسیه و اوکراین وارد می‌کرد، باید سیاست‌های مناسبی را در این‌باره اتخاذ کند. در این بین کشت دیم یکی از راهکارهایی است که کشورهای دارای کشت دیم و کشاورزی مانند ایران  می‌توانند برای خروج از این بحران به‌کار گیرند. با توجه به موارد یادشده توجه به خودکفایی در بحث کشاورزی و اقلام استراتژیک از مهم‌ترین الزاماتی است که باید مدنظر دولت‌ها قرار گرفته و با جدیت دنبال شود. چنانچه یکی از برنامه‌های ایران در چند سال اخیر، رسیدن به خودکفایی در تولید گندم بوده که در یک دهه گذشته با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته این شرایط تجربه شده است. با این‌ّهمه به‌دلیل فراهم نبودن شرایط کشاورزی و مشکلات ناشی از تامین آب، گاهی بخشی از نیاز داخلی کشور از محل واردات تامین می‌شود. این در حالی است که کاهش میزان واردات اقلام استراتژیک و حرکت به‌سمت خودکفایی در تولید این نوع محصولات، تثبیت بازارهای داخلی و جلوگیری از افزایش قیمت‌ها را به‌دنبال خواهد داشت.

به علاوه اینکه ایران به‌دلیل دارا بودن شرایط مناسب برای تولید گندم، می‌تواند با اجرایی کردن راهکارهای صحیح و اصولی، تولید گندم را افزایش دهد. یکی از راهکارهایی که نهادهای دولتی در چند مدت اخیر برای بهبود شرایط تامین گندم کشور در دستور کار خود قرار داده‌اند، طرح کشت قراردادی است. براساس این طرح، نهاده‌های کشاورزی در اختیار گندمکاران قرار گرفته و مشکلات کشاورزان تا حدی برطرف شده است. در نتیجه طرح مذکور نیروی محرکی برای بخش مهمی از کشاورزان است و می‌تواند نقش اساسی در توسعه تولید گندم کشور داشته باشد. علاوه بر آن، طرح جهش تولید در دیمزارها نیز از دیگر طرح‌های وزارت جهاد کشاورزی است که با همکاری ستاد اجرایی فرمان امام اجرایی می‌شود. اگر طرح‌های مذکور به‌شیوه‌ای مناسب اجرایی شوند، می‌توان از اراضی دیمی کشور، نهایت استفاده را برد. در این صورت میزان ظرفیت و تولید محصول زمین‌ها افزایش پیدا کرده و در نهایت به بهبود وضعیت کشاورزی کشور و خودکفایی خواهیم رسید.

با توجه به اهمیت امنیت غذایی برای شهروندان از سوی تمام دولت‌های جهان، موضوع خودکفایی در تولید اقلام استراتژیک، همواره از مهم‌ترین مواردی است که می‌تواند ثبات اقتصادی کشورها را فراهم کند. موضوعی که باید در اولویت‌های سیاست‌گذاری دولت‌های ایران نیز قرار گیرد.