باید تجدیدنظر کنیم

اگر کسی پیگیر اخبار و اطلاعات معدنی کشور باشد، به‌خوبی می‌داند که ما از نظر تامین ماشین‌آلات معدنی واقعا در تنگنا هستیم و صنعت معدن ما تا حد زیادی از این مسئله آسیب می‌بیند و متضرر می‌شو، بنابراین به‌نظر می‌رسد که یکی از بهترین راهکارها برای حل مشکل این است که ماشین‌آلات معدنی خود را از پیشرفته‌ترین کشورها در این زمینه تامین کنیم.

البته در حال‌ حاضر بحث تحریم‌ها مانع بزرگی در این مسیر است. سیاست‌های داخلی کشور هم در این زمینه گره بر گره می‌افزاید. به‌عبارت دیگر، باوجود اینکه ما در زمینه تامین ماشین‌آلات به‌طورکامل وابسته هستیم، اما باز هم واردات تا حد زیادی ممنوع است که مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند. پیش از انقلاب، کشور شوروی در معادن ایران فعالیت زیادی داشت و سبک اکتشافی خاصی را پایه‌گذاری کرده بود که هنوز هم برای اکتشاف زغال‌سنگ و بعضی دیگر از مینرال‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد. این همکاری‌ها در زمینه‌های مختلفی جریان داشته است. به‌عنوان مثال، در زمینه فعالیت‌های اکتشافی یا همان‌طور که می‌دانیم راه‌اندازی و تامین تجهیزات ذوب‌آهن اصفهان. البته طرح اولیه این بود که تجهیزات کارخانه ذوب‌آهن از آلمان خریداری و وارد شود که این کار هم انجام شد، اما کشتی حامل تجهیزات غرق شد و محموله به ایران نرسید، به این ترتیب ایران به روسیه روی آورد و صنعت ذوب‌آهن را که در هر کشوری جزو صنایع زیربنایی به‌شمار می‌رود، شوروی سابق در ایران راه‌اندازی کرد و علاوه بر این، در مراحل مختلف ساخت نیروگاه اتمی بوشهر هم با ایران همکاری داشته است. با گذشت زمان، این فعالیت‌ها کم و کمتر شد. بعد از تفکیک شوروی و جدا شدن جمهوری‌ها، افتی در این زمینه ایجاد شد. به‌شکل دقیق، همین اتفاق درباره یوگسلاوی سابق هم تکرار شد. این کشور که زمانی در زمینه اکتشاف در ایران و کشورهای دیگر بسیار فعال بود و از صاحبان دانش زمین‌شناسی و اکتشافات به‌شمار می‌رفت، بعد از تغییرات سیاسی و چندپاره شدن، عظمت قبلی و نقشی را که در عرصه بین‌المللی داشت، از دست داد. همزمان، کشورهای غربی به‌سرعت رشد کردند و به‌ویژه از دهه ۸۰ میلادی، روند رشد سریعی داشتند و به توسعه قابل‌توجهی دست یافتند و به این ترتیب، توانستند نقش موثرتری را در زمینه صنعت و معدن در دنیا ایفا کنند. در حال‌ حاضر شاهد هستیم که ماشین‌آلات پیشرفته و عظیم‌الجثه‌ای که در معادن روباز به‌کار می‌روند یا تجهیزات پیشرفته‌ای مانند جامبودریل‌ها و ابزارهای دیگری که برای اکتشاف، استخراج و فرآوری ساخته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند، همه مربوط به امریکای‌شمالی یا کشورهایی مانند آلمان و ژاپن هستند. کشور ما بعد از انقلاب، درگیر جنگ شد و با سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریتی زمان جنگ اداره شد،اما بعد از آن و در دوران سازندگی، فعالیت اقتصادی و صنعتی روند رو به رشدی گرفت. در دوره‌هایی که تحریم‌ها تا به این اندازه سختگیرانه نبود، اتفاقات خوبی در زمینه صنعت و معدن رخ داد که آثارش هنوز هم به‌چشم می‌خورد. در صنعت مس و آهن، پیشرفت‌های قابل‌توجهی به‌وجود آمد و هنوز هم از نتایج آن دوران بهره می‌بریم،اما بعد از آن، جریانات سیاسی به‌سمت و سویی دیگر رفت و دوباره گسستی در زمینه همکاری‌های معدنی ایجاد شد و بسیاری از شرکت‌هایی که در ایران فعال بودند، کشور ما را ترک کردند. در مجموع، از اواسط دهه ۸۰ شمسی به این طرف، به‌واسطه همکاری نکردن با کشورهای پیشرفته، بسیار متضرر شده‌ایم. کشور ما، هرچند از نظر سخت‌افزاری فاصله زیادی با دنیا دارد و از صادرکنندگان فناوری در زمینه اکتشاف و استخراج مواد معدنی به‌شمار نمی‌رود، اما از نظر تئوری، پیشرفت زیادی داشته ‌است و دانش‌آموختگان و پژوهشگران این حوزه در سال‌های اخیر، دانش را توسعه داده‌اند و در حال ‌حاضر ما نیازمند تکنولوژی، ماشین‌آلات و ابزار هستیم، نه دانشی که مربوط به این علوم و فنون باشد. هرچند بسیاری از اتفاقات و تعاملات در عرصه اقتصادی در گرو سیاست‌های کلی کشورها است و این روابط تعیین‌کننده اصلی تعاملات و همکاری‌ها است. اگر سیاست‌های کلی، بازدارنده‌ باشد، در پایین‌دست هیچ کاری نمی‌توان کرد و به‌طبع به آن نتیجه‌ای که می‌خواهیم، نمی‌رسیم. در نتیجه، اینها بحث کلان و مربوط به سیاست‌های کلی کشور است که باید تصمیم‌گیران و صاحب‌نظران سیاسی درباره آن اظهارنظر کنند، اما در مجموع باید در برخی روش‌ها تجدیدنظر کنیم، چون به هر حال دنیا مسیر پیشرفت را با سرعت طی می‌کند و پیوستن به این قطار پرشتاب با تعامل سازنده محقق می‌شود و هرگونه اخلال در این مسیر یا تعامل غیرسازنده، می‌تواند به ضرر کشورهایی باشد که نیازمند فناوری‌های نوین هستند.