جایگاه تحصیلات مهندسی در جوامع معدنی

کمابیش همه ما در دوره‌های مختلف با این سوال روبه‌رو شده‌ایم که علم بهتر است یا ثروت؟در بسیاری از مواقع باوجود اینکه همه می‌دانیم در حال ‌حاضر ثروت بسیار بااهمیت‌تر از علم است، اما سعی می‌کنیم خودمان را قانع کنیم و به فرزندان‌مان بیاموزیم که علم بهتر است. شاید مهم‌ترین توجیهی که در این مورد به‌کار می‌بریم، این باشد که علم اگر در جای درست استفاده شود، می‌تواند به‌وجود‌آورنده ثروت باشد، اما تغییرات اخیری که در نظام امتیازدهی گواهی صلاحیت فنی ـ مالی ایجاد شده، بیانگر این است که قطعا ثروت بهتر از علم است یا حداقل این‌گونه برآورد می‌شود که ثروت در رشته معدن بسیار مهم‌تر از علم است.طی سال‌های اخیر باتوجه به رونق بخش معدن و تمایل بخش خصوصی برای ورود به چرخه معدن با نظر به ارزش‌افزوده مناسب، وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان معدن کمی بهبود یافته، اما آیا جایگاه مالی و ارزشی آنها هم در نظر گرفته شده است؟

یکی از معضلاتی که همواره فارغ‌التحصیلان معدن نگران آن هستند، دوره‌ای بودن این پروژه‌ها و نبود امنیت شغلی است.معدن از آن دسته مشاغلی است که بیش از نیمی از کارکنان آن عموما غیرمعدنی هستند و فارغ‌التحصیلان این رشته سهمی کمتر از ۵۰ درصد در مشاغل ایجادشده در معدن دارند، با این حال، از نظر درآمد و حقوقی، جایگاه بالایی برای فارغ‌التحصیلان این رشته که متخصصان این بخش هستند، در نظر گرفته نشده است.

براساس آمارهای موجود، به‌طورمتوسط بیش از ۴۰ درصد از بیکاران کشور تحصیلات عالی دارند، همچنین نرخ مشارکت اقتصادی افراد دارای تحصیلات عالی از ۶۸.۹ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۴۸ درصد در سال ۱۳۹۰ کاهش یافته است.این آمار در بخش معدن باتوجه به روند رو به رشد فارغ‌التحصیلان رشته معدن با تحصیلات عالی (فوق‌لیسانس و دکتری) طی سال‌های اخیر، کمی نگران‌کننده‌تر است.باتوجه به اینکه بسیاری از معادن ایران کوچک هستند یا به روش‌های سنتی کار می‌کنند، عموما امر پژوهش در این بخش کمتر دیده می‌شود، از این‌رو بسیاری از مشاغل معدنی موردنیاز معادن نیز به تحصیلاتی در حد لیسانس یا حتی فوق‌دیپلم نیاز دارند.

 ۲ سوال اساسی در این زمینه وجود دارد که شاید نیاز به بررسی سازمان‌هایی مانند آمار و وزارت صمت دارد:

۱- آیا رشته معدن و اشتغال در این معادنی که عموما روزمره و سنتی کار می‌کنند، نیاز به تحصیلات عالی دارند؟

۲- آیا بهتر نیست دوباره کاردانی رشته معدن ایجاد شود، به‌جای افزایش فارغ‌التحصیلان با تحصیلات عالی؟

۳- آیا سرفصل‌های دروس معدن، ارتباط مناسبی با مشاغل موجود در معادن دارند؟