ضعف‌های زیرساختی بنادر هنوز پابرجاست
مسعود دانشمند-فعال بازرگانی
وجود مزیت‌های متعدد استراتژیک دریایی به دلیل قرارگیری ایران در موقعیت جغرافیایی مهم و ارزشمند، بر هیچ‌کس پوشیده نیست. برخی افراد معتقدند طی سال‌های اخیر توسعه پیشرفت‌های فنی و تجهیزاتی مناسبی برای بنادر ایران به‌ویژه بندرهای جنوبی کشور رخ داد که مسئله‌ای قابل توجه است. در ابتدا باید گفت ایران در زمینه دریا و اقتصاد دریامحور نه‌تنها نسبت به کشورها منطقه بلکه نسبت به‌تمامی کشورهای جهان عقب بوده و دلیل اصلی این موضوع از نبود رویکرد صحیح نسبت به این مسئله سرچشمه می‌گیرد. ایران در زمینه اقتصاد دریامحور به‌ویژه تجارت دریایی ضعف‌های زیادی داشته و طی ادوار گذشته، اقدامات مناسبی برای بهبود شرایط انجام نشده است. بنابراین حتی اگر بپذیریم که پیشرفت‌های فنی رخ داده، هنوز سایر مشکلات و موانع برای فعالیت بندرهای ایران وجود دارد.
با این حال، نکته قابل تامل اینجاست که هنوز در بحث زیرساخت و تکنولوژی‌های بندری، ضعف‌های جدی داریم. تا به امروز آن‌طور که باید، توجهی زیادی به تجهیز بنادر نشده و تنها رویکرد افزایش تعداد بندر در نگاه سیاست‌گذاران وجود داشت. همین موضوع باعث شده تا شاهد شکل‌گیری بنادر بدون تجهیزات لازم و تاسیسات کافی باشیم و در نهایت نتوانیم به شیوه‌ای مطلوب از خطوط ساحلی خود در امور تجاری استفاده کنیم. بنابراین معتقدم که هنوز پیشرفت‌های تجهیزاتی برای خطوط بندری و ساحلی ایران رخ نداده و با نظر افرادی که توسعه‌های فنی بنادر کشور را مطلوب توصیف می‌کنند، مخالفم. اگر به نسبت تعداد بنادر ایران نسبت به بنادر فعال در امور تجاری نگاهی بیاندازیم، با ارقام ناامیدکننده‌ای مواجه خواهیم شد. با وجود دارا بودن تعداد زیادی بندر در شمال و جنوب، تنها تعداد انگشت‌شماری بندر در معاملات و تبادلات تجارت خارجی ایران و امور ترانزیت نقش دارند. مابقی بدون تجهیزات و بدون توسعه رها شده‌اند. تنها با آسفالت‌کردن خط ساحل، بندر شکل نگرفته و باید زیرساخت‌های مناسب و مربوط به آن را تهیه کرد. یک منطقه زمانی تبدیل به بندر می‌شود که تمام تاسیسات و نیازمندی‌های لازم اعم از تامین پسکرانه، ایجاد انبار، مسیرهای حمل‌ونقل و سایر موارد این‌چنینی فراهم شود. همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، ایران در بحث حمل‌ونقل دریایی بسیار از کشورهای دیگر عقب بوده و دلیل اصلی آن عدم سرمایه‌گذاری مفید و موثر در این بحث است. بنادری که طی سال‌های اخیر ساخته شده‌اند، فاقد پسکرانه لازم بودند. به بیانی دیگر فعالیت‌های مربوط به پشتیبانی، تأمین، رساندن کالاهای صادراتی به بندرگاه و پخش و جذب کالاهای وارداتی از بنادر با مشکلی جدی مواجه بود. بدون وجود چنین پشتیبانی مهمی، بندرها نمی‌توانند بهره‌وری مناسب داشته باشند و بدیهی است که شاهد حجم بالای تجارت دریایی در کشور نباشیم. اغلب بندرهای فعلی در ایران، فاقد پسکرانه مناسب و لازم بوده و از این رو ورود و خروج کالا از این بنادر با محدودیت‌های زیادی همراه است. نمونه بارز این موضوع، بندر چابهار است که با ظرفیت اسمی جابه‌جایی حدود ۱۰ میلیون تن در سال تعریف شده اما تنها ۲ میلیون تن کالا در سال در این بندر جابه‌جا می‌شود. بنابراین می‌توان گفت همچنان ضعف‌های تجهیزاتی و لجستیکی، از موانع جدی فعالیت بنادر بوده و نمی‌توان روی خوشی نسبت به این مسئله نشان داد. منظور از تجهیزات، تنها محدوده‌های بندری نیست. تکمیل حمل‌ونقل ریلی که بارها را با سرعت بیشتری تخلیه و یا بارگیری شوند. اغلب بنادر کشور بسترهای لازم برای جابه‌جایی کالاها در سطح کلان و با سرعت بالا را نداشته و این اتفاق باعث شده تنها تعداد محدودی از بندرها در چرخه تجارت داخلی و خارجی قرار گیرند. در نتیجه حجم بار در بندری مانند بندر امام‌خمینی و بندرعباس افزایش یافته و سرعت آزادسازی کالاها کند می‌شود. به‌طور کلی ضعف تجهیزاتی، لجستیکی و پشتیبانی باعث شده تا اغلب بنادر ایران نتوانند از ظرفیت‌های خود به نحو احسن استفاده کنند و این موانع هنوز پابرجا هستند.
ارسال نظر