از اطلس معدن چه می‌دانیم؟
امین صفری ـ کارشناس و فعال معدنی
درحال‌حاضر اطلس زمین‌شناسی در کشور وجود دارد که در آن نقشه‌ها و اطلاعات زمین‌شناسی گردآوری شده است. برای مثال، نقشه یک‌پانصدهزار به کتاب جامعی تبدیل شده و با کیفیت مناسب در اختیار عموم قرار گرفته است. اما هنوز مجموعه‌ای با عنوان اطلس معادن نداریم. آنچه درحال‌حاضر در اختیار فعالان حوزه معدن قرار دارد، سامانه کاداستر است که در آن شرایط هر محدوده‌ای به شکل مدون روزآمد شده و مشخص است که کدام محدوده‌ها ثبت شده‌اند و هریک از نظر گواهی کشف، پروانه اکتشاف یا مزایده و... در چه شرایطی قرار دارند. البته لازم است که اطلاعات موجود در سامانه دقیق‌تر و کامل‌تر شود و لایه‌های اطلاعاتی بیشتری را در بر گیرد. شنیده می‌شود که برای تهیه اطلس معادن کشور، اقداماتی در برخی استان‌ها انجام شده است، اما چنان‌که گفته شد، هنوز چیزی با عنوان اطلس معدنی در کشور نداریم. تهیه اطلس زمین‌شناسی برعهده سازمان زمین‌شناسی است. البته همان‌طور که اشاره شد، چند سال پیش اطلسی با مقیاس یک‌پانصدهزارم با کمک نهادهای گوناگون جمع‌آوری و در سازمان زمین‌شناسی تجمیع شد و به چاپ رسید. اما تهیه اطلس معادن کشور باید به‌صورت مجموعه‌ای باشد که اطلاعات کاملی در این حوزه در اختیار دارد و بر این اساس، روشن است که معاونت معدنی وزارت صمت باید این نقش را ایفا کند. به‌نظرمن، لازم است که معاونت معدنی هر استان، اطلس معادن آن استان را چاپ کند تا روشن شود هر نقطه از کشور از چه ظرفیتی برخوردار است و لایه‌های اطلاعاتی بیشتری از آنچه در کاداستر موجود است، جمع‌آوری کند و در اختیار فعالان حوزه معدن بگذارد. برای مثال مشخص شود هر معدنی چقدر ذخیره دارد، عیارش چقدر است، نقشه‌های معادن و محدوده‌های اطراف آن و جانمایی کارخانه‌ها و دامپ‌های باطله و...مشخص شود و به این ترتیب، اطلاعات چنین اطلسی از آنچه در سامانه کاداستر موجود است، بیشتر خواهد شد، به‌ویژه درباره ذخایر و انواع آن از جمله سولفیدی، اکسیدی و.... پس اگر لایه‌های بیشتری از اطلاعات استان به استان تهیه شود و آن را در مجموعه‌ای تحت‌عنوان اطلس منتشر کنند یا در سایتی در دسترس عموم قرار دهند، اقدام بسیار مثبتی خواهد بود و هم برای تصمیم‌گیری دقیق و درست نهادهای ذی‌ربط موثر است، هم به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که بدانند چه معادنی در کشور هست و هم برای مصرف‌کنندگان مواد و محصولات معدنی کارگشا است، اما درحال‌حاضر چنین مجموعه کاملی را در اختیار نداریم و این اطلاعات در دسترس عموم نیست. خلاصه کلام اینکه، تفاوت کاداستر و اطلس این است که اطلس حاوی نقشه‌های تخصصی از موضوع موردنظر است. به‌عنوان مثال، معدن یا زمین‌شناسی و شامل لایه‌های اطلاعاتی دقیق و کامل درباره موضوع موردنظر است، اما کاداستر تنها وضعیت فعلی محدوده‌ها را نشان می‌دهد و اینکه هر محدوده به نام کیست و در چه مرحله‌ای از ثبت است. پس تهیه اطلس زمین‌شناسی برعهده سازمان زمین‌شناسی و اطلس معادن برعهده معاونت معدنی وزارتخانه یا سازمان‌های صمت استان‌ها است و تفاوت آن با آمایش سرزمین این است که در آمایش سرزمین، اطلاعات جامعی از تمام شرایط مناطق گوناگون از مزیت‌ها و محدودیت‌ها گرفته تا شرایط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و... وجود دارد و تهیه آن برعهده سازمان برنامه و بودجه است که تمام دیتاها را در اختیار دارد و از توان اقتصادی لازم برای تهیه آن برخوردار است. تا جایی که می‌دانم پیش از این، شاید چیزی در حدود ۵۰ یا ۶۰ سال پیش هم مطالعات آمایشی انجام شده و اطلاعات آن موجود است. امروزه با استفاده از پهپاد، سرعت نقشه‌برداری چندبرابر می‌شود. البته نقشه‌برداری پهپادی، تنها توپوگرافی منطقه را انجام می‌دهد و عوارض زمین را مشخص می‌کند، اما اطلاعات زمین‌شناسی و ژئوفیزیک منطقه را به‌دست نمی‌دهد. به‌عبارت ساده‌تر، نقشه‌برداری پهپادی، پستی و بلندی‌های زمین را نشان می‌دهد. بدیهی است که این روش و درحال‌حاضر در بسیاری از شرکت‌ها از این روش نقشه‌برداری استفاده می‌شود که کمکی به سطح اولیه کار زمین‌شناسی است، اما بعد از این مرحله باید کار ژئوفیزیک انجام شود و لایه‌های زمین‌شناسی موردبررسی قرار گیرد و نقشه‌های زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی به‌دست آید. البته به‌تازگی با پهپاد می‌شود ژئوفیزیک پهپادی انجام داد که به این ترتیب، سرعت کار نسبت به ژئوفیزیک‌های زمینی افزایش پیدا می‌کند و درحال‌حاضر چند شرکت در کشور با وارد کردن امکانات و تجهیزات موردنیاز آن توانایی انجام این کار را دارند. روش ژئوفیزیک هلیکوپتری یا هوایی هم وجود دارد که تنها سازمان زمین‌شناسی و سازمان انرژی اتمی مجوز انجام آن را دارند و باید گفت ما در این حوزه هم خیلی عقب هستیم، زیرا هزینه بسیار بالایی دارد. بنابراین به‌نظر می‌رسد که باید هرچه سریع‌تر برای جبران عقب‌ماندگی در این زمینه، تصمیمات جدی اتخاذ شود. ژئوفیزیکی که امروزه وجود دارد، در اختیار سازمان انرژی اتمی است که چیزی حدود ۵۰ یا ۶۰ سال از عمر آن می‌گذرد. در آن زمان روس‌ها خطوط را با فاصله ۷.۵ کیلومتر به ۷.۵ کیلومتر برداشت کردند و امروزه همان برای کل کشور به‌عنوان بیس استفاده می‌شود. البته بعدها سازمان زمین‌شناسی یا سازمان انرژی اتمی براساس نیاز به‌صورت منطقه به منطقه، ژئوفیزیک را با فاصله خطوط کمتر در بخش‌‌هایی انجام دادند، اما این اطلاعات در اختیار همین ۲ سازمان است. سازمان انرژی اتمی این اطلاعات را به‌صورت محرمانه نگه می‌دارد و دسترسی به آن امکان‌پذیر نیست. اما براساس نیاز، می‌توان اطلاعاتی را که سازمان زمین‌شناسی در اختیار داشته دارد، خریداری کرد، اما این اطلاعات در اختیار عموم مردم قرار ندارد. بنابراین یکی از ملزوماتی که در زمینه اکتشاف به‌شدت جای آن خالی است، ژئوفیزیک هوایی در کل کشور با فواصل کمتر، پرواز با ارتفاع پایین‌تر و دقت اطلاعات بیشتر است که باید از سوی این سازمان‌ها انجام شود و برای تکمیل اطلاعات زمین‌شناسی یا اکتشاف در اختیار عموم قرار گیرد. / روزنامه صمت
ارسال نظر