ادب مرد به از دولت اوست

ادب در فرهنگ لغت به معنای تادیب، تنبیه، ادبیات، فرهنگ، پاس، رعایت، متانت، نزاکت، آیین، رسم، روش، نهاد، دانش، معرفت و روش پسندیده آمده است. ادب همچنین به مجموعه دانستنی‌هایی گفته می‌شود که انسان را از خطا و لغزش بازمی‌دارند. ادب در نگاه بسیاری از فلاسفه و دانشمندان به جمعی از علومی گفته می‌شود که با استفاده از عقل و تفکر انسان را در برخوردها مصون از ناهنجاری‌ها نگاه می‌دارند و موجب عزت او می‌شوند.

اما در بیشتر تعاریف، ادب بیشتر به اخلاق و رفتار پسندیده و مطابق با هنجار گفته می‌شود و اکثریت آن را اخلاق دانسته و آن را به‌معنای تمرین دادن نفس و حسن اخلاق شمرده و بزرگان آن را راهنمای مردم به‌سوی کار پسندیده و بازدارنده ازکار زشت می‌دانند و در فرهنگ دینی، حفظ و حد و اندازه هرچیزی را ادب گویند. شعر (ادب مرد به ز دولت اوست) از مکتبی شیرازی، شاعر قرن نهم که بخشی از منظومه لیلی و مجنون اوست، سال‌هاست که به‌عنوان یک ضرب‌المثل در بین عامه و خواص جامعه می‌چرخد و بیان می‌شود. شعر کامل این‌گونه است: «بی‌ادب را به زر مگو که نکوست/ ادب مرد به ز دولت اوست».

شاعر خیلی ساده می‌گوید: فرد بی‌ادبی که به شما پول می‌دهد را نیکو معرفی نکنید و بیان حقیقت از پول مهم‌تر است. اما شعر در طول چند قرن به ماهیتی کامل‌تر تبدیل شده که بیشتر مفهوم تربیتی برای دولتمردان پیدا کرده و می‌گوید زبان گفت‌وگو و ادب از خدمت کردن هم مهم‌تر است.

در روایات، بهترین ارثی را که برای فرزندان می‌توان به‌جای گذاشت، ادب، معرفی کرده‌اند.

امام علی (ع) می‌فرمایند: «بخشش و تفضل هیچ پدری به فرزندش بهتر از عطیه ادب و تربیت پسندیده نیست». یکی از نکاتی که در روایات، درباره ادب دیده می‌شود، ارتباط ادب با کمال انسانی است؛ اینکه هر قدر ادب افزوده شود، شخصیت آدمی نیز بالاتر می‌رود.

مولا علی (ع) می‌فرمایند: «ای مومن، علم و ادب ارزش وجود توست، در تحصیل علم کوشش نما، چه به هر مقداری که بر دانش و ادبت افزوده شود، قدر و نرخ تو افزایش می‌یابد». بزرگی و شرافت خانوادگی وقتی تکمیل می‌شود که همراه با ادب باشد.

مرحوم علامه طباطبایی می‌فرمایند: ادب اعم است از ادب نسبت به خدا و ادب نسبت به مردم، ادب فردی رعایت آداب عبودیت و بندگی در پیشگاه احدیت و ادب اجتماعی رعایت آداب معاشرت با مردم است، هر کس با ادب همراه باشد، سرانجام مودب به آداب الهی هم می‌شود.

امام علی علیه‌السلام درباره پیشوایان هم می‌فرمایند: «هر که خود را پیشوای مردم نمود، باید پیش از ادب کردن و آراستن دیگری به زبان، خود را به روش و اعمال و رفتار و ادب آراسته سازد، فراگیری ادب در درجه اول باید از خود انسان شروع شود و حال کسی که خود را ادب کرد، می‌تواند ادب‌کننده دیگری باشد».

ادبیات دانشمندان، علما، وعاظ، نویسندگان، دانشگاهیان، روزنامه‌نگاران، هنرمندان، سیاستمداران و به‌ویژه کسانی که در جامعه سیاسی، مسئولیتی را در دولت و حکومت برعهده می‌گیرند، باید فاخر و در شأن فرهنگ کشور و دین و مذهب و آیین ما باشد. این افراد نباید از کلمات عامیانه و ضرب‌المثل‌های کوچه و بازاری در سخنرانی‌های رسمی استفاده کنند، چراکه نسل جوان الگوبرداری می‌کند و مایه استهزای عامه و جهان می‌شود و این در شأن ایران بزرگ نیست، به‌همین‌دلیل است که مردم می‌گویند ادب مرد به ز دولت اوست.

از امام هادی ع نقل شده است: «ادب باری گران است. هرکه این بار را به‌دوش کشید، سرانجام بدان دست خواهد یافت».

در طول تاریخ، کشور ایران، فرهنگ ایرانی و نسل آریایی به‌عنوان فرهنگ برتر و انسان‌هایی صلح‌جو و باادب به تاریخ معرفی شده‌اند، ایرانی مسلمان به‌خاطر فرهنگ و دین و مذهب خود، نباید این ویژگی‌ها را خدشه‌دار کند.

 استفاده از زبان بی‌ادبی و تهمت زدن به افراد و فحاشی کردن در جامعه سیاسی امروز، موضوعی ساده، روزمره و فراگیر شده است. به‌طوری‌که مقام معظم رهبری هم تذکر دادند: حفظ ادب اسلامی در سخن گفتن بسیار مهم است که متاسفانه امروز با گسترش فضای مجازی، به‌تدریج این ادب دارد کمرنگ می‌شود، بدزبانی و بدگویی باید از جامعه جمع شود، مکتب ائمه از این چیزها مبرا است، در اظهارات، قول به‌غیرعلم، غیبت، تهمت، بدگویی و بدزبانی نباید باشد.

این‌گونه صحبت کردن‌ها در شأن و برازنده کشور و ملت ما نیست و از این‌رو باید دقت لازم را داشته باشیم. در کشورهای دیگر، کمتر پیش می‌آید که مسئولان سیاسی با این لحن ادبیات عامیانه سخن بگویند و زمانی که آنها این‌گونه رفتارها را در کشور ما می‌بینند و می‌شنوند، تبدیل به طنز درباره ایرانیان می‌شود.

رهبر معظم انقلاب در سخنرانی چند روز قبل خود هم با تاکید بر ضرورت حاکم بودن اخلاق در رقابت‌های انتخاباتی بین نامزدها، به‌صراحت فرمودند: بدگویی، تهمت‌زنی و لجن‌پراکنی کمکی به پیشرفت کارها نمی‌کند و به آبروی ملی هم لطمه می‌زند، صحنه انتخابات، صحنه عزت، حماسه و رقابت برای خدمت است، نه میدان کشمکش برای تصاحب قدرت؛ بنابراین کسانی که وارد رقابت‌های انتخاباتی می‌شوند، رعایت اخلاق را وظیفه خود بدانند.