معدنکاری سبز به سبک چین

کشور ما اگرچه از نظر ذخایر معدنی جزو ۱۵ کشور معدنی جهان به‌حساب می‌آید، اما از بعد بهره‌برداری از معادن عملکرد قابل‌قبولی ندارد و هنوز نتوانسته وارد باشگاه کشورهای معدنی جهان شود.

عوامل متعددی مانند اعمال و پایداری تحریم‌های بین‌المللی در طول دهه‌های گذشته، توجه بیش‌ازحد به نفت و چینش اقتصاد کشور براساس اقتصاد نفتی و تک‌قطبی، بی‌توجهی به فرهنگ‌سازی، فقدان ارتباط اصولی و مداوم بهره‌برداران و فعالان داخلی با شرکت‌های معدنی بزرگ جهان، نبود امکان واردات تجهیزات و ماشین‌آلات به‌روز و در راستای آن، بکارگیری فناوری‌های نسل دوم و سوم به‌جای نسل چهارم در حوزه معدن و صنایع معدنی شرایط کشور ما را به‌گونه‌ای پیش برده است که در حال ‌حاضر با معادن پرشماری روبه‌رو هستیم که به‌روش سنتی بهره‌برداری می‌شود. بااین‌حال، باتوجه به تاسیس و راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان در داخل کشور در حوزه‌های مختلف، اکتشاف، استخراج و فرآوری، امکان انجام معدنکاری سبز یا دوستدار محیط‌زیست در کشور تاحدودی میسر شده، البته دستیابی به این مهم و عملیاتی کردن آن، نیازمند تدوین استراتژی انجام معدنکاری سبز مطابق با شرایط و استانداردها است.

تغییر روش از معدنکاری سنتی به معدنکاری سبز نیازمند توسعه مقررات و شیوه‌های بهینه برای دستیابی به اهداف موردنظر است و باید از تحقیقات و فناوری‌ها برای صرفه‌جویی در هزینه و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی استفاده کنیم. به‌طورکلی می‌توان برای بکارگیری معدنکاری سبز در ایران از تجارب کشورهای پیشرو مانند استرالیا، نروژ و چین استفاده کرد.

به‌عنوان‌مثال در کشور چین ساختار زیر برای تبدیل معدنکاری سنتی به معدنکاری سبز تدوین‌ شده و در حال‌ حاضر روی ۶۶۱ معدن در حال پیاده‌سازی است. روند این ساختار را می‌توان در چند مرحله زیر خلاصه کرد:

اول، تعطیلی معادن غیرقانونی. بهره‌برداری غیرقانونی از معادن باید به‌عنوان بخشی از راه‌حل معدنکاری، آگاهانه موردتوجه قرار گیرد. منظور از معادن غیرقانونی در چین معادنی هستند که فاقد استانداردهای زیست‌محیطی، حقوق بشر و کیفیت باشند. زمینه استخراج غیرقانونی معادن براساس مکان و فرهنگ در کشورهای مختلف متفاوت است، اما به‌طورکلی اگر نهاد نظارتی بین‌المللی فعالیت معدنی را عملیاتی تشخیص دهند، فعالیت آن با رعایت استانداردهای جدید زیست‌محیطی قانونی خواهد بود. در غیر این صورت، آنها باید بسته و طبق طرح مصوب، بازسازی شوند. دوم، انتخاب فرآیندهای معدنی دوستدار محیط‌زیست. چین برای دستیابی به معدنکاری سبز، در کنار شاخص‌های فنی و اقتصادی انتخاب روش استخراج، شاخص دیگری باعنوان انتخاب روش معدنکاری سازگار با محیط‌زیست و اکوسیستم منطقه را مدنظر قرار داده است که براساس آن، مناسب‌ترین روش، انتخاب و عملیاتی می‌شود. سوم، ارزیابی مجدد عیار حد معادن. ساده‌ترین راه برای بهبود بهره‌وری در معدن و کاهش باطله‌های معدنی، کاهش عیار حد معدن است، بنابراین یکی از سیاست‌های حرکت به‌سمت معدنکاری سبز در کشور چین، ارزیابی مجدد این عیارها در هر معدن است که می‌تواند به‌میزان قابل‌توجهی باطله‌های معدنی را کاهش دهد. و در نهایت بکارگیری فناوری‌های جدید در مسیر معدنکاری سبز است. برخی از این فناوری‌ها عبارتند از: تکنیک‌های استخراج مواد معدنی از دامپ‌ها و پدهای باطله، تکنیک‌های کنترل و سرکوب گردوغبار، فناوری ذخیره‌سازی باطله غیرقابل‌نفوذ، انتخاب موتورهای تهویه و دیزل مطلوب و امثال آن. علاوه بر این، سیاست‌گذاری‌هایی مانند «برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری روی تحقیق و توسعه فناوری‌های معدنکاری سبز» و «پاکسازی سایت‌های معدنی تعطیل‌شده» در حال انجام است. به‌طورکلی براساس تجارب به‌دست‌آمده از کشور چین، هزینه‌های تبدیل روش‌های سنتی به فناوری‌های معدنکاری را می‌توان به شرح زیر برشمرد: تعطیلی معادن غیرقانونی که شامل هزینه‌های نظارتی بهره‌برداری از معادن است، هزینه انتخاب فرآیندهای معدنی سازگار با محیط‌زیست، ارزیابی مجدد عیار حد معادن، پیاده‌سازی فناوری‌های نوین معدنکاری سبز و تحقیق و توسعه و پاکسازی سایت تعطیل‌شده معدن. فناوری‌های نوین می‌توانند تاثیرات متعددی بر عملیات معدنی از جمله ایمنی و بهره‌وری، حفاظت از محیط‌زیست و فرصت‌های فعالیت عملیات برای بانوان داشته باشند. در واقع، شرایط کار ایمن‌تر از طریق بهبود ارتباطات زیرزمینی، اتوماسیون، حمل‌ونقل پیچیده‌تر مواد معدنی و فلزی و اقدامات واکنش اضطراری با ادغام فناوری در پروژه‌های معدنی حاصل می‌شود. پیشرفت‌های تکنولوژیکی در استخراج معادن نیز باعث بهره‌وری بیشتر عملیات می‌شود. علاوه بر این، نوآوری همچنین از طریق بهبود تلاش‌های مدیریت پسماند، کمک می‌کند تا باطله‌ها با کارآیی بیشتری فرآوری شوند. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی تامین انرژی پایدار را برای بخش معدن را تضمین می‌کند، همچنین بهره‌گیری از فناوری در معدن به کاهش خطر و افزایش ایمنی کار برای زنان در این بخش کمک می‌کند و می‌توان امیدوار بود به لطف فناوری شاهد کاهش شکاف جنسیتی در زمینه اشتغال باشیم.