تاثیرات حذف ارز دولتی از کالاهای اساسی
کالاهای حذف شده از سبد دریافت ارز ارزان، خرج سفره‌های مردم را چقدر افزایش دادند؟ گزارش نیمه نخست امسال مرکز آمار نشان می‌دهد که تغییرات شاخص نرخ مصرف‌کننده در این مدت ۱۰/۶ درصد بوده است.
گسترش‌‌نیوز: گروهی اعتقاد داشتند حذف ۴۲۰۰ هزینه سفره مردم را به شدت افزایش می‌دهد. اما آمارها نشان می‌دهد که در نیمه نخست امسال از ۶ خوراکی که در لیست حذفی‌ها قرار گرفتند، نیمی از آنها کمتر از ۵ درصد افزایش نرخ داشتند و افزایش نرخ دو کالا در سطح تغییرات شاخص کل بود. تنها کالایی که بیش از میانگین رشد نرخ داشته چای خارجی بوده است. این کالا در پایان نیمه نخست نسبت به ابتدای سال تورم ۷۰ درصدی را ثبت کرده است. نکته قابل تامل درخصوص تورم نرخ چای این است که نرخ ارز تخصیصی به چای ۲۰۰ درصد افزایش پیدا کرده اما تغییر نرخ آن در سطح ۷۰ درصد بوده است. بنابراین این شکاف نیز می‌تواند شاهدی از کم‌اثری تخصیص دلار ۴۲۰۰ باشد. به همین دلیل بسیاری از کارشناسان معتقدند که اختصاص ارز ارزان بیش از اینکه به کاهش هزینه سفره‌های مردم کمک کند، ظرفیت افزایش رانت و فربه کردن دلالان را ایجاد کرده است. بنابراین باید سیاست‌های حمایتی به‌گونه‌ای انجام شود که با دقت بیشتری به هدف اصابت کند و رانت نصیب عده‌ای خاص نشود.
بررسی تورم نیمه نخست امسال در گروه‌های خوراکی نشان می‌دهد که حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از خوراکی‌ها اثری روی افزایش نرخ آنها نداشته است. از ابتدای سال چهار گروه گوشت قرمز، کره، حبوبات و چای از لیست دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شده‌اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد ۶ ماهه قیمت‌های این گروه‌ها کمتر از رشد متوسط قیمت‌ها (تورم) در ۶ ماه نخست امسال بوده است. از سوی دیگر اگرچه در ۶ ماهه نخست امسال در برخی از گروه‌های خوراکی مانند روغن مایع و شکر افزایش نرخ در حد ۷/ ۷ درصد و ۴/ ۱ درصد بوده، اما تغییرات قیمتی آنها در یک سال منتهی به شهریور ماه امسال ۳۴ درصد و ۷/ ۵۰ درصد است. بنابراین این کالاها که هنوز در دایره ارز بگیران ۴۲۰۰ تومانی قرار دارند، افزایش نرخ قابل‌توجهی را در یک سال اخیر ثبت کرده‌اند. این دو موضوع نشان می‌دهد که حذف یا تخصیص ارز ترجیحی هدف تورمی سیاست‌گذار را برآورده نکرده است.
بالاترین رشد قیمتی در ۶ ماه
بررسی آمارهای منتشرشده توسط مرکز آمار کشور نشان می‌دهد که در ۶ ماه نخست امسال از میان ۲۴ قلم خوراکی منتشرشده، ۱۷ قلم بالای یک درصد تورم مثبت داشته‌اند. از سوی دیگر ۶ گروه نیز تورم‌های منفی ثبت کرده‌اند. روند ۶ ماهه تورم خوراکی‌ها نشان می‌دهد که در میان ۱۷ خوراکی با تورم بیشتر از یک درصد، پرتقال محصول داخل بیشترین افزایش نرخ را داشته است. البته این افزایش به‌دلیل اینکه پرتقال در شهریور ماه میوه نوبرانه محسوب می‌شود، قابل‌توجیه است. تورم این میوه در شهریور ماه به نسبت اسفند ماه سال گذشته حدود ۳/ ۱۰۹ درصد بوده است. اما دومین خوراکی با تورم بالا، چای خارجی بسته‌ای بوده است. آمارها نشان می‌دهد که چای خارجی در مدت شش ماه حدود ۲/ ۷۱ درصد رشد نرخ داشته است. یعنی از حدود ۳۲ هزار تومان در اسفند ماه سال گذشته به حدود ۵۵ هزار تومان در شهریور ماه امسال رسیده است.
برنج ایرانی نیز از دیگر اقلامی بوده است که در نیمه نخست امسال از رشد قیمتی قابل‌توجهی برخوردار بوده است. آمارها نشان می‌دهد که هرکیلو برنج ایرانی از حدود ۱۶ هزار و ۶۰۰ تومان در اسفند ماه سال گذشته به نرخ ۲۳ هزار و ۲۰۰ هزار تومان در شهریور ماه امسال رسیده که رشدی در حدود ۴۰ درصد را ثبت کرده است. این درحالی است که نرخ برنج خارجی درجه یک در مدت مذکور تغییری نکرده است. البته یکی از اقلامی که به آن ارز ۴۲۰۰ تومانی تعلق می‌گیرد، برنج خارجی است که به‌نظر می‌رسد اختصاص این ارز در کنترل نرخ این کالای خارجی موثر بوده است. رشد نقطه به نقطه نرخ برنج خارجی نیز در مدت یک سال حدود ۹/ ۷ درصد بوده که از تورم نقطه به نقطه کل کمتر است. در میان گروه سبزی‌های تازه نیز بیشترین افزایش نرخ به سیب‌زمینی تعلق داشته است. آمارها نشان می‌دهد که در مدت ۶ ماه نرخ سیب‌زمینی رشد حدود ۷/ ۳۲ درصدی را تجربه کرده است. رشد نقطه به‌نقطه این محصول حدود ۱۰۱ درصد بوده است. یعنی در مدت یک سال نرخ هر کیلو سیب‌زمینی حدود دو برابر شده است. البته فصل پاییز زمان برداشت سیب‌زمینی بوده و افزایش عرضه این محصول احتمالا باعث کاهش نرخ آن خواهد شد.
گرانی غیرمنتظره در لبنیات
در نیمه نخست امسال، گروه لبنیات شاهد افزایش نرخ قابل‌توجهی بوده است. نرخ شیر پاستوریزه در مدت مذکور هزار تومان افزایش داشته که رشد آن حدود ۱/ ۲۲ درصد است. این افزایش تقریبا در نرخ ماست پاستوریزه نیز قابل مشاهده است. در مدت ۶ ماه، پنیر ایرانی نیز حدود ۱۸ درصد افزایش نرخ را تجربه کرده است. این افزایش در حالی رخ داده است که به خوراک دام ارز ۴۲۰۰ تومانی تعلق می‌گیرد. برخی از شرکت‌های لبنیاتی دلیل افزایش نرخ خود را بهره‌گیری از فناوری‌های بهتر برای افزایش ماندگاری شیر اعلام کرده‌اند. اما به‌نظر می‌رسد این افزایش در مقایسه با تورم ۶ ماهه که حدود ۱۰ درصد بوده است چندان قابل‌توجیه نیست.
اخراجی‌ها از لیست ارز ارزان
بررسی رشد قیمتی در نیمه نخست امسال نشان می‌دهد که در گروه گوشت قرمز، گوشت گوسفند ۵ درصد و گوشت گاو و گوساله، ۸/ ۲ درصد افزایش نرخ داشته است. این درحالی است که رشد نقطه به‌نقطه نرخ این دو خوراکی به ترتیب ۵/ ۷۹ درصد و ۵/ ۶۷ درصد بوده است. از سوی دیگر از ابتدای امسال وارد‌کنندگان گوشت گوسفند، گاو و گوساله از ارز ۴۲۰۰ تومانی برخوردار نبوده‌اند. بنابراین این آمار نشان می‌دهد که حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی اثر چندانی بر افزایش نرخ گروه گوشت قرمز نداشته است. البته افزایش عرضه محصولات داخلی نیز می‌تواند بر تعادل بازار گوشت قرمز موثر باشد.
گروه حبوبات که شامل لوبیا چیتی و عدس است در مدت ۶ ماه تورم دو رقمی داشته است. آمارهای مرکز آمار کشور نشان می‌دهد که در نیمه نخست امسال نرخ هر کیلو لوبیا چیتی ۵/ ۱۵ درصد رشد داشته است. براساس این آمار نرخ هر کیلو لوبیا چیتی در اسفند ماه حدود ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است که در شهریور ماه به حدود ۱۶ هزار و ۷۰۰ تومان رسیده است. در این گروه نرخ عدس نیز تقریبا شرایط مشابهی داشته است. نرخ هر کیلو عدس در مدت ۶ ماه حدود هزار تومان افزایش داشته که رشدی حدود ۲/ ۱۲ درصدی را رقم زده است. البته براساس اخبار منتشرشده، از ابتدای امسال گروه حبوبات نیز از گرفتن ارز ۴۲۰۰ محروم شدند. البته آمارها نشان می‌دهد که نرخ لوبیا چیتی و عدس در مدت یک‌سال منتهی به شهریور ماه به ترتیب حدود ۳۱ درصد و ۱۹ درصد افزایش نرخ را تجربه کرده است. کره نیز از دیگر حذفیات لیست ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد قیمتی این کالا در نیمه امسال ۶/ ۱ درصد بوده که به نسبت رشد متوسط سطح عمومی قیمت‌ها در مدت ۶ ماه کمتر بوده است.
دیابت در گروه قندی‌ها
گروه قند و شکر نیز در نیمه نخست امسال افزایش نرخ داشته است. در این گروه، هر کیلو قند از نرخ ۶هزار و ۸۰۰ تومان از اسفند ماه سال گذشته به حدود ۷ هزار و ۶۰۰ تومان در شهریور ماه رسیده است. این افزایش نرخ در حدود ۴/ ۱۱ درصد بوده است. رشد قیمتی قند در مدت یک سال منتهی به شهریور نیز حدود ۴/ ۵۵ درصد بوده است. البته در مورد شکر وضعیت فرق می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که در مدت ۶ ماه نخست امسال، نرخ هر کیلو شکر حدود ۴/ ۱ درصد رشد داشته است. شکر از اقلامی است که در لیست دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی قرار دارد. با این وجود نرخ شکر از شهریور سال گذشته تا شهریور امسال حدود ۷/ ۵۰ درصد رشد کرده است. روغن مایع نیز همچنان از ارز ۴۲۰۰ تومانی بهره‌مند می‌شود، در حالی که تورم ۶ ماهه این کالا ۷/ ۷ درصد و تورم سالانه آن بیش از ۳۰ درصد بوده است. به‌نظر می‌رسد اختصاص ارز ترجیحی اثر چندانی بر کنترل نرخ این دو کالا نداشته است.
کاهش نرخ گوجه، افزایش نرخ رب!
رب گوجه‌فرنگی از کالاهایی است که نرخ آن تحت‌تاثیر عوامل مختلفی است. مواد اولیه آن که گوجه‌فرنگی است در مدت شش ماه ۵/ ۴۴ درصد کاهش نرخ داشته است، اما این عامل تاثیر زیادی روی نرخ رب گوجه‌فرنگی نداشته است. چون عواملی مانند نرخ نیروی کار، انرژی به‌کار رفته در تولید کالا، فناوری، حمل‌ونقل و... بر تعیین نرخ این کالا موثر است. آمارها نشان می‌دهد که در مدت ۶ ماه نخست امسال، نرخ هر قوطی یک کیلویی رب گوجه‌فرنگی، ۲/ ۱۱ درصد رشد داشته است. رشد نرخ این کالا در مدت یک‌سال منتهی به شهریور ماه حدود ۹/ ۱۳۴ درصد بوده است. اگرچه نرخ گوجه‌فرنگی کاهش داشته و نرخ انرژی و دستمزد نیروی کار زیر ۲۰ درصد رشد داشته، اما گروه کنسروسازان معتقدند که ملزوماتی مانند قوطی، درب آسان بازشو، کارتن و شیرینگ با افزایش نرخ مواجه بوده و این عوامل سبب افزایش نرخ رب گوجه‌فرنگی شده است.
بعد از گوجه‌فرنگی که در شش ماه نخست امسال بیشترین کاهش نرخ را تجربه کرده، پیاز رتبه دوم را دارد. نرخ هر کیلو پیاز در اسفند سال گذشته، ۴ هزار و ۵۰۰ تومان بوده که در شهریورماه امسال به نرخ ۲هزار و ۹۰۰ تومان کاهش پیدا کرده است. این کاهش نرخ در حدود ۳/ ۳۷ درصد بوده است. خیار کالای دیگری است که با کاهش نرخ مواجه بوده است. این کالا در شش ماه ابتدایی سال حدود ۲۸ درصد از نرخ خود را از دست داده است. مرغ و تخم‌مرغ نیز کاهش قیمتی در حدود ۷ درصد را در مدت مذکور تجربه کرده است.
به‌طور کل آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد که کاهش قیمت‌ها که در گروه میوه‌ها و سبزیجات رخ داده دلیل فصلی داشته و به علت افزایش عرضه این محصولات بوده است. افزایش نرخ برخی کالاها مانند چای به‌دلیل حذف آنها از لیست دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده است. اما کالاهایی مانند گوشت قرمز و کره پس از حذف از لیست ارز ارزان رشد قیمتی چندانی را تجربه نکرده‌اند. در این میان، رشد قیمتی برخی از کالاها مانند رب گوجه‌فرنگی و برنج ایرانی نیز چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
منبع: دنیای اقتصاد
ارسال نظر