آیا ارز دیجیتال جایگزین پول می شود؟

برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید تعریف پول را بدانیم. پول به نوعی یک توافق اجتماعی برای با ارزش شدن یک فلز، کاغذ یاهرچیز دیگری است.

آدام اسمیت اقتصاددان مشهور بریتانیایی در کتاب «ثروت ملل» چند ویژگی برای پول می‌شمارد:

• توانمندی ذخیره‌سازی ارزش داشته باشد و بتوان با آن قدرت خرید را از یک زمان به آینده منتقل کرد.

• ابزار مبادله باشد و بتوان به وسیله آن کالا و خدمات خرید.

• معیاری برای اندازه‌گیری و شمارش باشد و بتوان به وسیله آن ارزش کالا، خدمات، پس‌انداز و سایر دارایی‌ها را اندازه‌گیری کرد.

حال با این تعریف، به بررسی اینکه آیا رمزارزها می‌توانند پول باشند، خواهیم پرداخت. پاسخ بلند این است که رمزارزها برای یک عده خاص در دنیا و یک جامعه خاص، به‌عنوان پول و حتی رقیب پول سنتی فعلی مورد قبول هستند. جواب کوتاه اما این است که «در جایگزینی فعلا موفق نبوده‌اند.»

 ذخیره ارزش نه‌ چندان پرقدرت

ارزهای دیجیتال یا رمزارز ها، در کوتاه مدت ارزش‌آفرینی خاصی ندارند. در واقع رمزارزها به‌دلیل نوسانات بالایی که دارند، در کوتاه‌مدت قابل‌اعتماد نیستند. فرض کنید اگر شما فروردین ماه امسال ۱۰ هزار دلار پول لازم داشتید و سال گذشته به‌صورت بیت‌کوینی وام دریافت می‌کردید، فروردین ۵هزار دلار ضرر می‎کردید، اما درحال‌حاضر با قیمت فعلی بیت‌کوین ۶هزار دلار سود! درواقع این یک لاتاری کامل بوده و یک مکانیزم اقتصادی پایدار نیست. این درحالی است که بیت‌کوین تقریبا یکی از پایدارترین ارزهای موجود است. به‌صورت کلی، نوسان بازار رمز ارزها درحال‌حاضر ۲۵ برابر بازار بورس امریکا است.

نکته دیگری که وجود دارد، عرضه ثابت بیت‌کوین به میزان ۲۱ میلیون عدد ممکن است مشکلاتی از جنس اقتصاد کلان به‌وجود بیاورد. این عرضه ثابت ممکن است بر تورم منفی تاثیر بگذارد. درواقع در بلندمدت، اگر این نوع ارزها مورد استفاده همگان قرار بگیرند، ممکن است بعد از اتمام عرضه اثر تورمی منفی بر روی قیمت کالا، خدمات و دستمزد داشته باشد. این عدم توانایی پول در عرضه دوباره، اقتصاد را در پاسخ به تقاضا ناتوان کرده و نوسان بیشتری در قیمت‌ها حاصل خواهد شد.

 ابزار مبادله نه‌چندان کارآ

نکته مهمی که درباره رمزارزها وجود دارد، این است که مشخص نیست چه زمانی می‌توانند به ابزار کامل مبادله تبدیل شوند. درحال‌حاضر، غالب فروشگاه‌های دنیا بیت‌کوین یا رمزارز دیگری را به‌عنوان ابزار پرداخت قبول نمی‌کنند. حتی برخی از دولت‌ها مانند ایران، چین و روسیه رمزارزها را به‌عنوان ابزار پرداخت به‌طور کلی ممنوع اعلام کرده‌اند. اما در طرف مقابل در کشورهایی مانند امریکا خرده‌فروش‌هایی وجود دارند که رمزارز می‌پذیرند. یکی از مشکلات اساسی کسانی که علاقه‌مند به پذیرش رمزارزها به‌عنوان ابزار پرداخت هستند، کند بودن ذاتی تراکنش‌های رمزارزها است. به‌عنوان مثال، بیت‌کوین در هر ثانیه ۷ تراکنش ثبت می‌کند؛ درحالی که سیستم‌های پرداخت الکترونیکی مانند ویزا هر ثانیه بیش از ۶۵ هزار تراکنش ثبت می‌کنند.

نکته بعدی صف زمانی است که باید برای تایید تراکنش‌ها در رمزارزها صرف شود. همچنین، کارمزدی که در رمزارزی مانند بیت‌کوین وجود دارد نیز یکی دیگر از چالش‌ها است. به‌خصوص زمانی که عرضه بیت‌کوین تمام شود، صرف اقتصادی ماینر ها روی کارمزد بوده و احتمال افزایش کارمزدها به بیش از حد ساختارهای مرکزی وجود دارد.

 واحد شمارش غیرکارآ

با توجه به اینکه رمزارزها در ذخیره‌سازی ارزش و مبادله فعلا ناکارآمد هستند، طبیعی است که واحد شمارش کارآیی هم نباشند. فروشندگانی که بیت‌کوین و سایر رمزارزها را به‌عنوان ابزار پرداخت قبول می‌کنند، معمولا به‌صورت دقیقه‌ای یا ساعتی قیمت‌های خود را با توجه به نرخ ریال و دلار به‌روزرسانی می‌کنند. همچنین کسب‌وکاری در دنیا وجود ندارد که حساب خود را به‌صورت رمزارزی نزد بانک‌ها نگه دارد، بنابراین در زمینه واحد شمارش رمزارزها تقریبا غیرکارآ عمل کرده‌اند. با تمامی این تفاصیل، می‌توان گفت رمزارزها هنوز به‌عنوان پول شناخته نمی‌شوند و با توجه به ناکارآمدی که درحال‌حاضر دارند، در آینده میان‌مدت هم نمی‌توانند جایگزین پول شوند. اما اینها دلیلی بر بی‌ارزش بودن آنها نمی‌شود. حتی برعکس، درحال‌حاضر ارزهای دیجیتالی که در بازار وجود دارند، به‌عنوان «دارایی» می‌توانند در کنار سایر ارزها نقش بازی کنند. به همین دلیل، واژه «رمزدارایی» یا «دارایی‌های مجازی» به‌تازگی در این بازار مطرح شده‌اند. همچنین، ویژگی‌های طراحی فنی و اقتصادی که بیت‌کوین و به‌طور کلی فناوری دفتر کلی توزیع‌شده به ارمغان آورده است، بسترهای لازم برای افزایش کارآیی پول فعلی را به‌وجود آورده است. در واقع، ویژگی‌های طراحی رمزارزها می‌تواند به بانک‌های مرکزی در طراحی پولی کارآتر از پول فعلی کمک بزرگی کند. به‌طورکلی، چیزی که به اسم رمزارز درحال‌حاضر وجود دارد، در بهترین حالت یک نوع دارایی برای سرمایه‌گذاری است و به دلیل ویژگی‌های طراحی آن، ارزشمند است؛ اما اینکه همین چیز موجود جایگزین پول در آینده باشد، جای شک دارد.