فروشگاه‌های زنجیره‌ای؛ تهدید یا فرصتی طلایی برای بازار خرده فروشی؟

بحث امروز و دیروز نیست، از زمان شکل گرفتن اولین فروشگاه‌های زنجیره‌ای، خرده فروشی‌های محلی همیشه نسبت به فعالیت این نوع فروشگاه و آسیب‌های آن‌ها برای اشتغال خود اعتراض داشتند. به باور خرده فروشان و مغازه‌های کوچک محلی فروشگاه‌های زنجیره‌ای با پشتوانه مالی و امکانات گسترده خود سطح از خدمات را ارائه می‌دهند که یک فروشگاه ۲۰ یا حتی ۵۰ متری توان رقابت با آن‌ها را ندارد.

اما آیا واقعا این چنین است و فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حالی نابودی بازار خرده فروشان محلی هستند؟ بر اساس آمار موجود سهم فروشگاه‌های زنجیره‌ای از بازار خرده فروشی چیزی در حدود ۱۵ درصد است. سهم بازار فروش اینترنتی و آنلاین خرده فروشی نیز حدود چهار تا پنج درصد از کل بازار خرده فروشی‌ است. این یعنی در بدبینانه‌ترین حالت ۸۰ درصد بازار خرده فروشی هم‌چنان در اختیار کسب‌وکارهای سنتی است.

این در حالی است که سهم زنجیره خرده فروشی مدرن در کشورهای تازه توسعه‌یافته و نیمه توسعه‌یافته حدود ۵۴ درصد و در کشورهای توسعه‌یافته ۸۲ درصد است. این یعنی خرده‌ فروشان مدرن برای رسیدن به سهمی معقول از بازار به رشدی حداقل دو برابری نیاز دارند.

رشد خُرده فروشی مُدرن مسیر ناگزیر

واقعیت این است رفتن به سمت بازارهای مُدرن در این روزها گریز ناپذیر به نظر می‌رسد و گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای و فروشگاه‌های آنلاین نیز بخشی از این مسیر است. اما آیا طی این مسیر الزاما به معنی نابودی خرده‌فروشی‌های محلی یا نابودن شدن اشتغال است؟

روزگاری فروختن نفت در خیابان‌ها مرسوم بود، اما حالا گاز به خانه‌های می‌آید، آیا این به معنی نابودی اشتغال است؟ در یک معنا یک حوزه شغلی از بین رفته است ولی واقعیت این است که مشاغل جدیدی نیز ایجاد شده است. آن چنان که این روزها در ایران فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حال کسب سهمی بیشتری از بازار هستند، در آمریکا فروشگاه‌های آنلاین در حال کسب سهم دپارتمان استورها از بازار هستند. تنها بر اساس یک پیش بینی تعداد دپارتمان استورهای آمریکا از بیش از ۶۰۰۰ واحد در سال ۲۰۲۰ به چیزی نزدیک به ۴۶۰۰ واحد در سال ۲۰۲۵ می‌رسد.

حالا که پیشرفت مسیر ناگزیر است، چطور می‌توان از عدم نابودی شغل و خرده‌فروشی‌های محل با رشد فروشگاه‌های زنجیره‌ای سخن گفت؟ یکی از راه‌های کمک به خرده فروشی‌های محلی اعطای نمایندگی به خرده فروشان محلی است. در این مدل فروشگاه زنجیره‌ای به جای تاسیس یک شعبه جدید به فروشنده محلی کمک می‌کند با توسعه کسب و کار خود رشد و به جای از دست دادن شغل، اشتغال‌زایی کند.

از جمله فروشگاه‌هایی که در این روزها فرانچایز یا نمایندگی اعطا می‌کنند می‌توان به فروشگاه‌های زنجیره‌ای فامیلی، هفت و افق کوروش اشاره کرد. در این میان افق کوروش با اعطای بیش از ۱۲۰۰ نمایندگی از بین ۲۸۰۰ شعبه خود پیشتاز واگذاری امتیاز فروشگاه و مشارکت با خرده فروشان محلی است. این در حالی است که افق کوروش با ادامه روند واگذاری نمایندگی می‌خواهد تعداد شعب خود را تا آخر سال به ۳۵۰۰ شعبه برساند.

اما چرا اعطای نمایندگی اتفاق مثبتی است؟ برای نمونه به تجربه افق کوروش نگاهی بکنیم. این فروشگاه با اعطای یک وام ۸۰۰ میلیون تومانی به تجهیز فروشگاه کمک می‌کند و امکان گسترش کسب‌وکار از یک فروشگاه ۲۰ تا ۵۰ متری به فروشگاهی با بیش از ۲۰۰ متر مساحت را ممکن می‌کند. همین مسئله باعث نیاز به نیروی جدید و ایجاد شغل نیز می‌شود.

در کنار این نمایندگی یک فروشگاه زنجیره‌ای را داشتن باعث تامین قطعی کالاهای مورد نیاز با بهترین قیمت ممکن می‌شود. این یعنی فروشگاه زنجیره‌ای در بسیاری از موارد می‌تواند باعث رشد خرده فروشان محلی شود؛ نه نابودی آن‌ها.

فروشگاه‌های زنجیره‌ای درست مثل نسل بعد از خود یعنی فروشگاه‌های آنلاین یک فرصت هستند و در صورت استفاده درست از آن‌ها می‌توان به اشتغال روزافزون و توسعه کسب‌وکارها امید داشت.