دولت فکری به حال کارگران فاقد بیمه کند؟

اگرچه طبق ماده یک قانون کار، کلیه کارفرمایان، کارگران، کارگاه‌ها و مؤسسات تولیدی، صنعتی، خدماتی و کشاورزی تحت پوشش قانون کار قرار دارند و بر اساس ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلف شده اند که مطابق با قانون تأمین اجتماعی، نسبت به بیمه کردن کارگران واحد خود اقدام کنند، اما یکی از معضلات اصلی بازار کار ایران، شانه خالی کردن کارفرمایان از بیمه کردن کارگران است.

این در حالیست که بند الف ماده ۴ قانون تأمین اجتماعی می‌گوید کلیه افرادی که به هر عنوان در مقابل دریافت مزد یا حقوق کار می‌کنند، مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند. بنابراین هر کارگری (که مشمول قانون تأمین اجتماعی باشد) حق دارد از اولین روز اشتغال به کار تحت پوشش بیمه قرار بگیرد؛ اما با این حال شاهد فرار برخی از کارفرمایان از بیمه کردن کارکنان خود هستیم.

کارفرمایان معمولاً به دلایلی همچون کسب منافع مالی بیشتر، پرداخت حقوق کم و همچنین عدم پرداخت سنوات و عیدی کارگران، به موضوع بیمه توجهی نمی‌کنند؛ اما مساله حائز اهمیت این است که شاید برای یک شخص کارفرما، عدم بیمه شدن کارگران سودده باشد، اما این موضوع برای قشر کارگر عواقب خوشی ندارد زیرا نه تنها موضوع بازنشستگی کارگران را با مشکل مواجه می‌کند بلکه در شناسایی این افراد نیز در زمانی که حوادث مترقبه و غیرمترقبه ای رخ می‌دهد، وقفه ایجاد می‌کند.

کارگران فاقد بیمه، به کجا مراجعه کنند؟

در آخرین نمونه، می‌توان به واریز بیمه بیکاری به کارگران بیکار شده ناشی از شیوع ویروس کرونا اشاره کرد؛ دولت در این طرح اعلام کرد که ۵ هزار میلیارد تومان برای بیمه بیکاری ناشی از شیوع کرونا در نظر گرفته است؛ یعنی تمامی این مبلغ ۵ هزار میلیارد تومان صرفاً به کارگران بیمه شده تعلق می‌گیرد و مابقی کارگران در این بسته حمایتی دولت جایی ندارند، این در حالیست که طبق اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده بود ۶ میلیون نفر از شیوع ویروس کرونا آسیب دیده‌اند که ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر دارای بیمه و ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر هم فاقد بیمه هستند.

البته نباید موضوع حمایت از کارگران فاقد بیمه را با کسب و کارهای فاقد کد بیمه اشتباه گرفت؛ چندی پیش دولت برای حمایت از بنگاه‌های فاقد بیمه برنامه‌ای را تدوین کرد و مقرر شد به خوداشتغال ها همچون دستفروش ها، کارگاه‌های فاقد رابطه کارفرما-کارکنی و … وام پرداخت کند که در این راستا یک میلیون و ۵۰۰ هزار بنگاه شناسایی شد.

بنابراین حتی اگر این کسب و کارها را نیز در دسته بندی کارگران فاقد بیمه قرار دهیم، باز هم کارگران زیادی هستند که به دلیل عدم احصای شغل، از هر گونه حمایتی دور مانده اند.

این موضوع با انتقادات فراوانی از سوی فعالان کارگری مواجه شده است، چراکه کارگران فاقد بیمه از هیچ گونه حمایت بیمه‌ای همچون دریافت بیمه بیکاری در دوران بیکاری برخوردار نیستند و این در حالیست که تبعات کرونا بیشتر این اقشار را که اغلب نیز از قشر ضعیف جامعه هستند، متوجه خود ساخته است.

در این رابطه می‌توان به کارگرانی اشاره کرد که تحت عنوان کارگران زیرپله و شاغل در واحدهای خرد و کوچک شناخته می‌شوند که عمدتاً از حداقل‌های قانون کار و بیمه و حقوق مصوب شورای عالی کار محرومند. در این کارگاه‌ها چهار تا پنج نفر کارگر مشغول کارند و کارفرما نه تنها مالیات و عوارض نمی‌دهد بلکه از بیمه نیروهای خود خودداری می‌کند؛ از این رو در صورت بیکار شدن این کارگران به دلیل شیوع ویروس کرونا، مشمول هیچ حمایتی نیستند.

دولت باید برای حمایت از کارگران فاقد صندوق بیمه بیکاری تدبیری بیاندیشد

در این راستا، اکبر شوکت رئیس انجمن صنفی کارگران ساختمانی می‌گوید: انتظار می‌رفت در این شرایط کرونایی، دولت فکری به حال کارگران بیکار شده فاقد بیمه کند، اما هنوز اتفاقی در این حوزه نیفتاده است.

وی ادامه می‌دهد: این در حالیست که دولت حتی می‌تواند یک مبلغ کوچکی از صندوق توسعه ملی برای این کار اختصاص دهد که رقم زیادی هم نخواهد شد. حتی از آن مبلغ ۵ هزار میلیارد تومانی که برای صندوق بیمه بیکاری اختصاص داده شد، دولت می‌توانست یک پنجم را به کارگران بیکار شده‌ای که فاقد صندوق بیمه بیکاری هستند، همچون کارگران ساختمانی اختصاص دهد زیرا این افراد هم جزو جامعه کارگری هستند.

 قطعاً آمار کارگران فاقد بیمه بیشتر از اعدادی است که توسط نهادهای دولتی و رسمی اعلام می‌شود به گونه‌ای که طبق آمار غیررسمی ۳.۵ میلیون کارگر فاقد بیمه در کشور در حال فعالیت هستند. این وضعیت به قدری غیرقابل قبول است که حتی سال گذشته، کارشناسان برای شفاف سازی این موضوع، راه‌اندازی یک سامانه ملی توسط وزارت کار و فراخوان سازمان تأمین اجتماعی در مراجعه کارگران فاقد بیمه را جهت شناسایی و بیمه این دسته از کارگران الزامی عنوان می‌کردند؛ اما به هر حال هنوز اتفاقی در حوزه نیفتاده است و انتظار می‌رود، دولت حتی به بهانه کرونا هم که شده، اقدامی برای شناسایی کارگران فاقد بیمه که بعضاً زیر یک میلیون تومان نیز دستمزد می‌گیرند، انجام دهد.