حال و روز ناخوش فرش دستباف ایرانی

 فرحناز رافع رئیس مرکز ملی فرش ایران از افزایش چشمگیر نزدیک به چهار برابری در تولید فرش دستباف در نیمه اول امسال نسبت به آمارها و برآوردهای سال گذشته خبر داد. در این زمینه عبدالله بهرامی مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف شهری و عشایری ایران تماس گرفت و این مسئله را جویا شد که وی پاسخ داد: تولید زمانی اضافه می‌شود که هم فروش داخلی و هم صادرات فرش دستباف باشد، چون اگر تولیدکننده از محل فروش یا صادرات درآمدی نداشته باشد، نمی‌تواند مواد اولیه برای تولید فرش تهیه کند.

بهرامی با بیان اینکه فرش دستباف حدود ۱۵درصد به مصرف داخل می‌رسد و ۸۵ درصد آن صادر می‌شود، افزود: متأسفانه صادرات فرش که زمانی در دهه هفتاد شمسی به سالی یک تا ۱.۲ میلیارد دلار می‌رسید و حتی در سال‌های تحریم به طور میانگین سالانه ۳۰۰ میلیون دلار فرش دستباف صادر می‌شد، اما متأسفانه پارسال فقط ۷۲ میلیون دلار فرش صادر شد. در چهار ماه اول امسال فقط ۱۵ میلیون دلار از محل صادرات فرش دستباف نصیب کشور ما شده است که در بالاترین برآورد پیش‌بینی می‌شود تا آخر امسال حداکثر ۵۰ میلیون دلار از محل صادرات فرش دستباف عاید کشور شود.

وی گفت: روند صادرات به شدت کاهش یافته که در کنار تحریم‌های امریکا برای فرش ایرانی متأسفانه عملکرد و تحریم‌های داخلی هم مانند مصوبه بانک مرکزی مبنی بر تعهد پیمان‌سپاری صادرکنندگان فرش باعث ضربه وارد شدن به صادرات فرش دستباف شده است.

به گفته وی، طبق مصوبه بانک مرکزی و شورای اقتصاد صادرکنندگان باید تعهد بدهند ارز ناشی از صادرات فرش را در سامانه نیمایی ارائه کرده و به دولت تحویل دهند. در حالیکه صادرات فرش دستباف ایران اغلب به صورت امانی انجام می‌شود و این فرش از کشوری به کشوری دیگر و یا از شهری به شهری دیگر می‌رود و ابتدا یک رقم علی‌الحساب برای فرش از تجار می‌گیرند و بعد از ۴-۵ ماه نرخ واقعی فرش را دریافت می‌کنند. بنابراین ارزی که هنوز به حساب صادرکننده نیامده را چگونه می‌تواند در سامانه نیما پیمان‌سپاری کند.

مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف شهری و عشایری ایران با بیان اینکه ۳۰ درصد فرش دستباف ایرانی به امریکا صادر می‌شد، گفت: متأسفانه به خاطر تحریم‌های خصمانه امریکا امکان صادرات فرش دستباف به این کشور وجود ندارد. برای سایر کشورها هم تجار جرأت نمی‌کنند صادر کنند چون ارز حاصل از صادرات دیر به دست‌شان می‌رسد، در حالی که باید سریعاً آن را در سامانه نیما آن را پیمان‌سپاری کنند.

به گفته بهرامی از طرفی نرخ مواد اولیه تولید فرش بین ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش یافته و نرخ هر کیلو نخ ابریشم حدود ۱.۷تا ۱.۸ میلیون تومان شده است و بافنده‌ها چگونه می‌توانند این مواد اولیه را بدون داشتن پول تهیه کنند.

وی این را هم گفت: در کشور حدود ۱۷۴۰ شرکت تعاونی فرش دستباف وجود دارد، در حالی که ۶۰درصد از اعضای این شرکت‌های تعاونی در یکسال گذشته بیکار بوده‌اند و کارگاه‌های آنها تعطیل شده است. کرونا هم در کنار تحریم‌ها اضافه شد و کارگاه‌های قالیبافی کم رونق شدند. به گونه‌ای که بین ۵۰ تا ۶۰ درصد از کارگاه‌های قالیبافی تعطیل شده‌اند چون فروشی ندارند و وقتی فروش نداشته باشند، نمی‌توانند مواد اولیه تهیه کنند. بنابراین ادعایی اینکه گفته شده تولید فرش دستباف چهار برابر شده نادرست است، چون مرکز ملی فرش ۲۰ سال متولی فرش دستباف کشور است، اما هنوز بانک اطلاعاتی از کارگاه‌های قالیبافی و بافنده‌ها در اختیار ندارد و برنامه‌ای برای رونق این صنعت هنر ایرانی که سابقه ۳ هزار ساله دارد وجود ندارد.

مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف شهری و عشایری ایران در مورد بیمه کارگران قالیباف گفت: متأسفانه به دلیل عدم تأمین بودجه پوشش بیمه‌ای قالیبافان درست نشده است، گرچه طبق قانون از سال ۸۸ تا ۹۳ حدود ۴۵۰ هزار قالیباف بیمه شدند اما از آن سال به بعد به علت عدم تأمین بودجه بیمه ۲۵۰ هزار نفر قالیباف قطع شد و الان فقط ۲۳۰ هزار بافنده فرش در کشور تحت پوشش بیمه قرار دارد.

بهرامی گفت: نمایشگاه فرش دستباف که به عنوان بزرگترین نمایشگاه بود قرار بود ۲۸ مرداد برگزار شود که به خاطر بیماری کرونا برگزار نشد و بنابراین بازار فرش دستباف همچنان در رکورد به سر می‌برد نه صادراتی می‌شود و نه فروش داخلی قابل توجهی وجود دارد. بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که تولید فرش چند برابر شده است.