چرا ریزش قیمت دلار شروع نمی‌شود؟

سؤالی که این روزها ذهن مردم و تحلیلگران بازار ارز را به خود مشغول کرده این است که چرا با وجود خبرهای مثبت سیاسی و اقتصادی و از جمله آزاد شدن دلارهای بلوکه شده ایران قیمت دلار کاهش پیدا نمی‌کند؟ این درحالی است که انتظار کاهش قیمت در جامعه وجود داشته و به نظر غیرمنطقی هم نیست.

در هفته ها اخیر، هم ایران به تلاش‌هایش ادامه داده و هم آمریکا اقداماتی در راستای بازگشت به برجام انجام داده است. این کشور برای حضور در نشست گروه ۱+۵ و ایران به منظور بحث درباره مسیر دیپلماسی برنامه هسته‌ای اعلام آمادگی کرد. همچنین، در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد به طور رسمی ادعای گذشته خود مبنی بر اعمال تحریم‌های این شورا علیه ایران را پس گرفت و در سومین اقدام محدودیت‌های اعمال شده بر دیپلمات‌های ایرانی برای سفر به نیویورک را لغو کرد.

آمریکا در اقدامی تازه، اجازه آزادسازی بخشی از دلارهای بلوکه شده ایران در کره جنوبی و احتمالاً در هند، ژاپن و عراق را داده است.

بنابراین، در نتیجه اقدامات آمریکا در راستای بازگشت به برجام و با تلاش‌های دولت، اراده سیاسی لازم در کشورهایی که پول‌های ایران را بلوکه کرده‌اند برای آزادسازی آن به وجود آمده است.

بر اساس گزارش‌ها قرار بر این است که کره جنوبی در مرحله اول یک میلیارد دلار از پول‌های ایران آزاد کند.

این اولین سیگنال و خبر مثبت برای بازار ارز و کاهش قیمت‌ها نیست و آخرین خبر هم نخواهد بود. اما سؤال این است که چرا با وجود زنجیره خبرهای مثبت در روزها و هفته‌های اخیر قیمت دلار کاهش پیدا نمی‌کند. این انتظار کاهشی نه تنها در جامعه بلکه در میان خود دولتمردان نیز وجود دارد.

حجت الاسلام «حسن روحانی» در جریان بررسی لایحه بودجه که کمیسیون تلفیق نرخ ارز را ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته بود از این قیمت انتقاد کرد و از دلار زیر ۱۵ هزار تومان سخن گفت.

این حرف‌ها و انتظارات از بنیان و منطق اقتصادی برخوردار است. خبرهای مربوط به هموارتر شدن مسیر فروش نفت، ورود دلارهای نفتی به کشور و آزادسازی دلارهای بلوکه شده از منطقی اقتصادی می‌گویند که باید منجر به کاهش نرخ ارز شود. اما در عمل و برخلاف چشم‌انداز امیدبخش رفع تحریم‌ها و وقوع گشایش‌های اقتصادی، تاکنون عده‌ای با هدف سوداگری و از طریق ایجاد جو منفی در بازار از کاهش بیشتر قیمت دلار جلوگیری کرده‌اند.

علت سیاه‌نمایی درباره طلب از کره جنوبی برای چیست؟

واقعیت این است که آنچه در بازار شاهد آن هستیم مقاومت دلالان بزرگ ارزی و نه خود بازار در مقابل کاهش قیمت دلار است. جای تعجب است که برخی از اعضای اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی نیز خواسته یا ناخواسته به این روند دامن می‌زنند.

پس از آنکه زمزمه‌های آزادسازی دلارهای ایران در کره جنوبی در هفته گذشته خبرساز شد و حتی در روزهای پایانی هفته، کاهش نسبی قیمت دلار را در پی داشت عده‌ای برای خنثی‌سازی اثرات مثبت این خبر از یک طرف سعی کردند که اعلام هفت میلیون دلار دارایی بلوکه شده ایران در کره جنوبی را زیر سؤال ببرند و از طرف دیگر تلاش کردند تا به جامعه القاء کنند که قرار نیست دلاری وارد کشور شود و به جای آن کالاهای غیر ضروری از کره جنوبی خریداری خواهد شد.

این درحالی است که «حسین تنهایی»، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و کره جنوبی روز شنبه گفته است: «کالاهای مورد رایزنی ایران در ازای بدهی کره جنوبی مربوط به اقلامی است که کشور به آن نیاز دارد و کالاهای غیر درخواستی دریافت نمی شود.»

اولاً نگاهی به میزان صادرات و واردات ایران و کره جنوبی نشان خواهد داد که رقم ۷ میلیارد دلار عددی غیر منطقی نیست و این احتمال که دلارهای بلوکه شده آنطور که منتقدان می‌گوید بسیار بیشتر از این عدد باشد خیلی کم است.

 ایران در سال ۱۳۹۲ کمی بیش از ۹۱۶ میلیون دلار به کره جنوبی صادرات داشته و بیش از ۴ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از این کشور کالا وارد کرده است. میزان صادرات ایران به کره جنوبی بعد از چهار سال (در ۱۳۹۶) حضور دولت تدبیر و امید به بیش از ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار افزایش یافت. در این زمان میزان واردات از این کشور حدود ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار رسید. در این سال تراز تجاری ایران و کره جنوبی به نفع ایران مثبت شد.

بعد از اعمال تحریم‌ها سطح روابط دو کشور بسیار کاهش پیدا کرد.آخرین آمار موجود نشان می‌دهد که میزان صادرات به کره جنوبی ۲۸۷ میلیون دلار و میزان واردات نیز به ۷۸۱ میلیون دلار کاهش یافته است.

اگر آن سال استثنایی که تراز تجاری ایران با کره جنوبی مثبت شد را در نظر نگیریم در تمام سال‌ها همواره واردات ایران از کره بیشتر از صادرات به این کشور بوده و هیچگاه میزان صادرات ما هم به ۵ میلیارد نرسیده است.

نکته دیگر اینکه هرچند بیشترین صادرات ایران به این کشور نفت و مشتقات نفتی بوده اما بخش قابل توجهی از صادرات مربوط به بخش خصوصی است و آنها به پول‌هایشان رسیده‌اند.

مهمتر از همه اینکه با توجه به اینکه دلارهای بلوکه شده مربوط به دوران پس از خروج آمریکا از برجام است به نظر نمی رسد که بیش از ۷ میلیارد دلار بوده باشد. قبل از آن ایران به طور مرتب مطالبات خود از کره جنوبی را یا نقدی و یا به صورت کالا وصول می‌کرد.

علاوه بر همه اینها، رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی در خصوص میزان بدهی این کشور به ایران اظهار داشت: بر اساس اعلام بانک مرکزی، کل بدهی این کشور به ایران هفت میلیارد دلار است و اسناد دیگری که نشان دهنده بیشتر بودن این مبلغ باشد، وجود ندارد.

بنابراین وقتی این موارد را کنار هم قرار می‌دهیم به این نتیجه می‌رسیم که کم اهمیت جلوه دادن تلاش‌های دولت در آزادسازی دلارهای بلوکه شده و زیر سؤال بردن رقم ۷ میلیارد دلار بیشتر در راستای منافع گروه‌های خاص و از جمله دلالان بازار ارز است و نه مردم ایران.

شاید به همین خاطر است که رئیس کل بانک مرکزی بارها بر این موضوع تأکید کرده و از فعالین سیاسی خواسته است که رقابت‌های حزبی و جناحی خود را به تلاش‌های بانک مرکزی برای بهبود شرایط اقتصاد و استفاده از فرصت‌های بین المللی برای خنثی سازی و کاهش تحریم و تقویت ارزش پول ملی وصل نکنند.