بررسی حجم اقتصاد ایران تا پایان پاییز ۹۹

رشد اقتصادی پاییز امسال مثبت ۰.۸ درصد به ثبت رسید، این رشد اولین رشد مثبت فصلی در چند فصل گذشته اقتصاد ایران است.رشد اقتصادی بدون نفت نیز در پاییز ۰.۲ درصد است ،از همین رو بسیاری علت عمده ی رشد ۰.۸ را افزایش فروش نفت می دانند.این موضوع را میتوان متأثر از انتخاب نامزد دموکرات در آمریکا دانست ،چراکه با انتخاب شدن بایدن در انتخابات تا حدودی از فشار بر روی گلوگاه های اقتصادی ایران کاسته شد و کشور توانست در صادرات نفت آسوده تر عمل کند. البته به رغم رشد مثبت در فصل سوم سال جاری ،هنوز هم رشد اقتصادی ۹ ماهه ی امسال منفی ۱.۲ درصد است.

تولید ناخالص داخلی ؛قدرت اقتصادی

اولین شاخصی که در اقتصاد هر اقتصاددان یا حتی هر فردی با آن مواجه می شود، یقینا رشد اقتصادی است.رشد اقتصادی برای هر جامعه و هر اقتصادی بسیار دارای اهمیت است چراکه رشد اقتصادی بیانگر قدرت و پتانسیل یک کشور و اقتصاد آن است. شاخص رشد اقتصادی برای کشور های در حال توسعه به این علت که در ابتدای مسیر هستند ، نسبت به کشور های پیشرفته از اهمیت بالاتری بر خوردار است. از همین رو این شاخص برای کشور ما که در میان کشور های در حال توسعه قرار دارد بسیار حائز اهمیت است.

حفظ رشد اقتصادی مثبت برای یک بازه ی بلند مدت، به بالا رفتن حجم یک اقتصاد منجر خواهد شد.در جهان کنونی که اقتصاد نقش اصلی را در مناسبات سیاسی و بین المللی ایفا می کند ،بالا بودن حجم یک اقتصاد یقینا قدرت چانه زنی کشور ها را در مناسبات بین المللی بسیار افزایش خواهد داد.

اقتصاد ایران؛تجربه ای از رشدی پر از نوسان

اقتصاد ایران در چند دهه گذشته در نرخ رشد اقتصادی نوسانات زیادی را تجربه کرده است.بسیاری این نوسانات در رشد را متأثر از اثر پذیری بالای اقتصاد ایران از مسائل بین المللی و خارج میدانند، این امر را میتوان به سبب نقش پر رنگ نفت در اقتصاد ایران دانست. این موضوع که نفت چرا به این اندازه اقتصاد ایران را تحت تأثیر خود دارد بسیار حائز اهمیت است.

بازار جهانی قیمت گذاری نفت بسیار مکانیزم پیچیده ای دارد، به بیان دیگر کوچکترین تغییر در نظام بین المللی میتواند قیت نفت را به حرکت وادار کند.همچنین تحریم هایی که علیه جامعه و اقتصاد ایران وضع میشود میتواند شاهرگ اقتصاد ایران یعنی نفت را دچار مشکلاتی کند. از همین رو رشد اقتصاد ایران در سالیان گذشته بسیار پر نوسان و تأثیر پذیر از بیرون بوده است، البته این امر لزوما به معنی همسو بودن روند رشد اقتصاد ایران با روند رشد اقتصاد جهانی یا کشور های با اهمیت در چرخه ی اقتصاد بین الملل نیست.

چرایی نوسان رشد اقتصادی در چند دهه ی گذشته

اقتصاد ایران در طول ۵ دهه ی گذشته رشد پر نوسانی را داشته است ،این امر در حالیست که در دهه ی ۴۰ اقتصاد ایران دوران با ثباتی را در رشد اقتصادی تجربه کرده است.اقتصاددانان تا حد زیادی این موضوع را جدا از دلایل خارجی، ناشی از این می دانند که از شروع دهه ی ۵۰ رشد بهره وری در اقتصاد ایران متوقف شد و رشد بیشتر متکی به مهیا کردن عوامل تولید مانند مواد خام یا ماشین آلات و غیره بوده است.

از سوی دیگر نیز رشد اقتصاد کشور به شدت در طول چند دهه ی گذشته متکی به نفت بوده است و هر زمان که کشور با مشکل فروش نفت مواجه شود ،اقتصاد هم از ثبات خارج خواهد شد.از آنجایی که در آینده نقش منابع در رشد اقتصادی کشور ها کم رنگ خواهد شد ، لازم است هرچه سریع تر در ساختار اقتصادی ایران تجدید نظر جدی صورت گیرد.

روند نزولی اقتصاد ایران در ۷ فصل گذشته

همانگونه که گفته شد ایران در طول سالیان گذشته روندی با ثبات را در رشد اقتصادی تجربه نکرده است.در طول چند سال اخیر یا به طور دقیق تر پس از خروج آمریکا از برجام اقتصاد کشور با چالش های جدی مواجه شد و رشد اقتصادی در چند سال اخیر منفی بوده است.به بیان دیگر از سال ۹۶ به بعد حجم اقتصاد ایران به طور پیوسته در حال کوچک تر شدن است.

در ادامه ی روند رشد منفی در سال ۹۷ ، در بهار سال ۹۸ رشد اقتصادی منفی ۹.۲ درصد به ثبت رسید.در فصل بعدی نیز این روند نزولی ادامه پیدا کرده و در تابستان ۹۸ اقتصاد ایران با رشد اقصادی ۹.۷ درصد مواجه شد و پایین ترین رشد فصلی را در چند سال اخیر به ثبت رساند.از پاییز سال گذشته از منفی شدن رشد اقتصادی کاسته شد ،به بیان دیگر اقتصاد ایران کوچک تر می شد اما این رشد منفی نسبت به فصول قبلی در اعداد پایین تری قرار داشت.

البته رشد اقتصادی بدون نفت در ۷ فصل گذشته در نسبت با رشد اقتصادی با احنساب نفت، از نوسان پایین تری برخوردار بوده است.این پدیده بیانگر این است که اقتصاد ایران به شدت تحت تأثیر نفت بوده و زمانی که کشور با مشکل فروش نفت رو به رو می شود ،از حجم اقتصاد به شدت کاسته خواهد شد.

رشد اقتصادی در ۹ ماه ابتدایی سال ۹۹

با وجود روند مثبتی که پس از تابستان سال گذشته صورت گرفت ،اما هنوز هم رشد اقتصادی ۹ ماهه سال جاری منفی است.در ۹ ماه ابتدایی سال ۹۹ اقتصاد ایران نسبت به مدت زمان مشابه سال قبلی خود منفی ۱.۲ درصد بوده است.تولید ناخالص داخلی ایران در پایان ۹ ماهه سال گذشته حدود ۵۲۹ هزار میلیارد تومان بوده که این رقم در پایان آذر ۹۹ در حدود ۵۲۳ هزار میلیارد تومان به ثبت رسیده است.به بیان دیگر حجم حقیقی اقتصاد ایران در طول این بازه بالغ بر ۶ هزار میلیارد تومان کوچک تر شده است.

بیشترین سهم در میان بخش های اقتصادی از حجم اقتصاد ایران متعلق به بخش خدمات با بیش از ۵۰ درصد است.پس از خدمات جایگاه دوم متعلق به صنعت و نفت و گاز است.در جایگاه آخر نیز بخش سایر معادن قرار دارد.لازم به ذکر است که در ۹ ماهه ی نخست امسال به غیر از بخش خدمات و نفت سایر بخش ها رشد مثبتی داشته اند ،اما به این دلیل که وزن بخش نفت و خدمات در تولید ناخالص داخلی اقتصاد ایران سنگین است ،منفی بودن رشد این دو بخش کل رشد اقتصادی را منفی کرده است.

رشد اقتصادی مثبت پس از چندین فصل

اقتصاد ایران در پاییز امسال پس از چندین فصل رشد اقتصادی مثبت را روی خویش دید. در پاییز سال جاری رشد اقتصادی مثبت ۰.۸ درصدی برای پاییز امسال به ثبت رسید.علت اصلی مثبت شدن رشد در پاییز را می توان متأثر از افزایش فروش نفت در پاییز امسال دانست ،چراکه رشد اقتصادی بدون نفت در پاییز امسال با ۰.۲ درصد پایین تر از رشد با احتساب نفت بوده است.

برای جویا شدن علت این موضوع می توان به انتخابات ایالات متحده رجوع کرد ،چراکه پس از انتخاب شدن نامزد دموکرات در ۱۳ آبان ماه گمانه زنی ها بر این است از فشار بر گلوگاه های اقتصادی ایران کم شده و به همین سبب فروش نفت نیز افزایش یافته است.

بیشترین و کمترین رشد اقتصادی بخش ها در پاییز

در میان بخش های اصلی اقتصاد ایران بیشترین رشد در فصل پاییز با ۸.۵ درصد به بخش ساختمان تعلق دارد.در جایگاه بعدی نیز کشاورزی با رشد ۵.۵ درصدی در پاییز قرار دارد.تنها بخشی که در پاییز امسال رشد منفی را تجربه کرده است ،بخش خدمات با منفی ۱.۸ درصد است.یکی از زیر شاخه های بخش خدمات ،بخش سایر خدمات عمومی ،اجتماعی و شخصی در پاییز امسال رشد منفی ۵۶.۹ درصدی را به ثبت رسانده است.

اینکه در فصل پاییز بر خلاف بخش های دیگر هنوز هم بخش خدمات رشد منفی دارد ،تا حدودی زیادی به اپیدمی کرونا مربوط می شود.بر این اساس ظاهرا کرونا هنوز هم به مهم ترین بخش اقتصاد ایران ضربه ی خود را وارد می کند.