به این دلیل مرغ و روغن گران شد!

تشکیل صف‌های طویل خرید مرغ، باعث بروز نگرانی‌های جدی در ارتباط با کمبود کالاهای اساسی دیگر در کشور شده است. پیش از این و در روزهای پایانی سال نیز، صف‌های مشابه برای خرید روغن و دیگر کالاهای اساسی شکل گرفت که تداوم این وضعیت احتمالا باعث تغییر جو روانی موجود در بازار و تخلیه شوک‌های هیجانی اقتصادی به بازار سایر کالاهای مشابه است. گسترش نیوز جهت بررسی روندهای حاکم بر شرایط فعلی بازار در کشور، به گفت‌وگو با مرتضی عزتی، استاد دانشگاه و اقتصاددان پرداخته است. این استاد دانشگاه مداخله‌های دولتی را عامل بروز این مشکل در کشور می‌داند.

پرسش تکراری: مقصر اصلی گرانی‌ها کیست؟

این اقتصاددان در پاسخ به پرسشی مبنی بر چرایی شکل‌گیری صف‌های طولانی مرغ در کشور، اظهار داشت: دولت را باید به عنوان مقصر اصلی این وضعیت قلمداد کنیم. اصولا نهاد بازار، نهادی است که کمبودها و مازادهایش را خودش به شکل اتوماتیک تامین می‌کند اما در صورت مداخله دولت و نهادهای غیراقتصادی، این نظم خودانگیخته بهم خواهد خورد. منظورم از نهادهای غیراقتصادی هر نهادی غیر از بازار و بخش خصوصی است که با انگیز کسب سود در عرصه معاملات روزمره حضور دارد. ممکن است نام یک نهاد، وزارتخانه‌ای با شرح وظایف اقتصادی باشد اما همین نهاد هم غیراقتصادی محسوب می‌شود زیرا انگیزه کسب سود ندارد و اگر هم داشته باشد منجر به شکل‌گیری فساد اقتصاد می‌شود.

سودجویی نجات بخش است!

وی افزود: مرغ و روغن و هر کالای اساسی یا حتی لوکسی که در بازار به هر میزان عرضه می‌شود، تابع یک فرآیند کسب سود دوطرفه است و در برخی از اوقات در جهان و در عموم اوقات در ایران، دولت‌ها با افزایش قیمت یک کالا یا تغییر در یک متغیر، برای اجرای نقش قهرمان به صحنه وارد می‌شوند و در تمامی موارد هم شکست می‌خورند و این خود نهاد بازار است که در نهایت مسئله را سامان خواهد داد. به شما اطمینان می‌دهم که حتی بروز همین کمبود هم ریشه در اقدامات پیشین دولت دارد. حتما به خاطر دارید که دولت برای نهاده‌های دام و طیور و بعد هم حتی برای واردات مرغ ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی تخصیص می‌داد؟ ریشه وضع فعلی را باید در همین اقدام دولت ارزیابی کنید.

همین موضوع به شکل عینی در ارتباط با مسئله روغن و لبنیات و قند و شکر نیز رخ داد. دولت در ارتباط با نهاده‌های مرتبط با تولید این محصولات هم اقدام مشابهی را به خرج داد و حالا که در تنگنای ارزی قرار گرفته است و دیگر نمی‌تواند برای واردات این اقلام تامین اعتبار کند، تولیدکنندگان این کالاها دچار بروز مشکلات جدی شده‌اند و نتیجه این مداخله پیشین را در افزایش قیمت مرغ، لبنیات و روغن مشاهده می‌کنید.

خطر سرایت جو روانی به دیگر بازارها

مرتضی عزتی در ادامه یادآور شد: دولت باید یک اقدام فوری در این زمینه داشته باشد و آن هم اعلام عدم دخالت در این زمینه است. تشکیل قرارگاه مرغ و قرارگاه ساماندهی به بازار یک فکاهی است! مکانیسم کسب سود که قبلا اشاره کردم در این شرایط به شدت نجات بخش است. یعنی ما با اعتماد به این ویژگی طبیعی انسانی می‌توانیم مشکلات ناشی از کمبود کالاهای اساسی و هر چیز دیگری را در بازار رفع کنیم. به طور مثال با افزایش قیمت روغن، که ناشی از پارامترهای مختلف نظیر تورم (با ریشه دولت) است، عده‌ای اقدام به انبار کردن روغن برای حفظ دارایی‌های خود بکنند.

این اقتصاددان در پایان متذکر شد: طبیعی است که در این شرایط پیش آمده، عده‌ای به انگیزه کسب سود از افزایش قیمت این کالا اقدام به واردات یا تولید این کالا بکنند و با این اقدام در نهایت قیمت متعادل خواهد شد و این یک چرخه است که باعث افزایش سود کشاورز، تولیدکننده، واردکننده و مصرف‌کننده نهایی خواهد شد. در رابطه با مرغ و لبنیات و هر کالای دیگری هم این موضوع صادق است. به نظرم هنوز فرصت هست و دولت تا پیش از بدتر شدن این شرایط باید از مداخلات جدی‌تر در بازار بپرهیزد. در غیر این صورت جو روانی ناشی از بی‌ثباتی پیش امده به سایر بازارها نیز تسری خواهد یافت.