در دوره صعودی بورس چه سهامی بخریم؟

بعد از عبور از دوران تیره و تار اصلاحی اخیر شاهد بازگشت رونق و تعادل به معاملات بازار سرمایه هستیم. درحال‌حاضر یکی از پرتکرارترین سوالاتی که در فضای مجازی پرسیده می‌شود این است که حال که شرایط بازار مساعد گردیده است و شاهد قد کشیدن شاخص کل هستیم، بهتر است در کدام صنایع سرمایه‌گذاری کنیم تا از رشد بازار جا نمانیم. یکی از روش‌های متداول که می‌توان برای پاسخ به این سوال مهم متوصل شد، تحلیل داده‌های گذشته‌نگر و بررسی عملکرد صنایع مختلف در دوره‌های مشابه صعودی و سیکل‌های صعودی شاخص است.

مفهوم ضریب بتا

اگر بخواهیم مفهوم ضریب بتا را یه شکلی ساده تعریف کنیم، بتا میزان ریسکی است که سرمایه‌گذار با خرید اوراق بهادار یا سهام نسبت به یک معیار خاص مانند شاخص کل که بیان‌کننده کلیت بازار است، متحمل می‌شود. البته خود مفهوم ریسک در این تعریف دو وجه سیستماتیک و غیرسیستماتیک دارد. ریسک سیستماتیک به آن ریسکی گفته می‌شود که مستقل از یک سهم یا صنعت خاص بر کلیت بازار تاثیر می‌گذارد. از این دست ریسک‌ها می‌توان به تغییر پارامتر‌های کلان اقتصادی همچون نرخ بهره و یا جنگ و تحولات سیاسی، اجتماعی اشاره کرد. ضریب بتا را می‌توان به عنوان معیاری که ریسک سیستماتیکی که یک دارایی واحد مانند صنعت یا سهم به عنوان بخشی از کلیت بازار دارد، در نظر گرفت. به عبارتی دیگر ضریب بتا همبستگی و همسویی یک سهم نسبت به کل بازار را می‌سنجد.

تفسیر ضریب بتا

از نظر محاسباتی بتای یک سهم یا صنعت برابر با شیب معادله رگرسیون خطی بازده دارایی نسبت به بازدهی و عملکرد کلیت بازار در همان بازه است. فلذا برای محاسبه آن می‌بایست کوواریانس بین بازدهی عملکرد یا بازدهی دارایی پایه و بازار را تقسیم بر واریانس بازار کرد. در اینجا ما بازار را در قالب شاخص کل بورس در نظر گرفته‌ایم.

صنعت یا سهمی که ضریب بتای آن برابر یک باشد، نشانگر آن است که تغییرات نرخ آن دقیقا مشابه شاخص هدف است. یعنی با کاهش یا افزایش بازار به هر میزان سهم یا صنعت هم دقیقا به همان میزان کاهش یا افزایش پیدا می‌کند.

صنعت یا سهمی که ضریب بتای آن بزرگتر از یک باشد، بدان معناست که تغییرات نرخ آن نه تنها همسو با بازار است بلکه در برخی موارد بیش از بازار است. سهام و یا صنایعی که در این دسته قرار می‌گیرند، در دوره‌هایی که بازار رشد می‌کند بیش از بازار رشد می‌کنند و در دوره‌هایی که بازار روند نزولی پیدا می‌کند، بیش از بازار اصلاح می‌کنند. به اصطلاح گرایشی تهاجمی نسبت به بازار دارند.

سهم یا صنعتی که ضریب بتایی کوچکتر از یک و بزرگتر از صفر دارند، تحت عنوان دارایی تدافعی شناسایی می‌شوند. این دسته از سهام یا صنایع نواسانات و تغییراتی همسو با بازار دارند اما به میزانی کمتر. به طور مثال اگر در دوره هدف بازار ۱۰۰ درصد رشد پیدا کند، این گروه رشدی کمتر از این عدد را نصیب سهام‌داران خود می‌کند. در دوره‌های اصلاحی هم عکس این اتفاق رخ می‌دهد.

سهم یا صنعتی که ضریب بتا آنها صفر است، مطلقا هیچ همبستگی و همسویی با جهت بازار ندارند و با نوسانات بازار تغییر نمی‌کنند.

سهم یا صنایعی که ضریب بتای آنها کوچکتر از صفر و منفی است، معمولا در خلاف جهت بازار حرکت می‌کنند. به عبارتی زمانی که شاخص کل مثبت است، آنها اصلاح می‌کنند و زمانی که کلیت بازار منفی است، رشد پیدا می‌کنند.

با توجه به موارد بالا سهامی که ضریب بتای بزرگتری دارند در دوره‌هایی که بازار گارد صعودی دارد و رشد می‌کند، ظرفیت و اهرم بالاتری دارند و از آن طرف ریسک بالاتری را متوجه سرمایه‌گذاران خود می‌نمایند.

وضعیت بتای صنایع در دوره رونق گذشته

آخرین سیکل صعودی بازار به بازه زمانی ۲۹/۱۱/۱۳۹۷ تا ۲۰/۰۵/۱۳۹۹ برمی‌گردد. در طی این دوره شاخص کل بورس اوراق بهادار رشد ۱۲۴۳ درصدی را تجربه کرد. حال اگر معتقد باشیم که سیکل صعودی بعدی شاخص شروع شده است، صنایع پیشرو و پسرو این دوران می‌تواند کمک شایانی در انتخاب صنعت هدف جهت سرمایه‌گذاری ما بکند.

نمودار بلند مدت شاخص کل

در این دوره صنایع فنی مهندسی، کانه‌ها فلزی، فلزات اساسی، تامین آب و برق، چندرشته‌ای صنعتی، حمل‌ونقل و شیمیایی‎ها را می‌توان پیشران‌های بازار در نظر گرفت که به ترتیب بالاترین ضرایب بتای بازار را به خود اختصاص دادند. همانطور که ذکر شد، این صنایع نوساناتی همسو و بعضا پرشتاب‌تری نسبت به سایر صنایع با شاخص کل داشتند.

در سمت مقابل صنعت دستگاه‌های برقی با بتای منفی که در این دوران داشت، واگرایی محسوسی با شاخص کل داشت. صنایع منسوجات، محصولات چرمی، فرآورده‌های نفتی و کاغذی هم لقب تدافعی‌ترین گروه‌های صنعتی را نصیب خود کردند.