امکان کشف قیمت کالاهای اساسی در بورس / قیمت دلار نجومی شد!

شبکه توزیع کالاهای مصرفی مردم ایران، از دیرباز شکل سنتی خود را حفظ کرده است و هرگز شبکه توزیع این کالاها، تن به بازارهای مدرن نداده است. از این رو بسیاری از کارشناسان بر این باورند که شبکه توزیع کالا در اقتصاد ایران، برپایه دلالی و سفته‌بازی تثبیت شده است و تغییر این شبکه با ابزارهای مدرن‌تر، کاری بسیار طاقت‌فرسا و دشوار خواهد بود. با این حال دولت از ابزار و اختیارات اقتصادی و سیاسی کافی برای اعمال این تغییرات برخوردار است. 

کالاهای مصرفی مردم ایران، همچنان با محوریت بازارهای سنتی تامین می‌شود و فروشگاه‌های زنجیره‌ای سهم قابل توجهی در زنجیره تامین کالاهای مصرفی مردم ندارند.

با این حال سهم این فروشگاه‌های زنجیره‌ای از بورس به عنوان بازاری با قابلیت‌های تامین مالی و توزیع گسترده، بسیار قابل توجه‌تر است. بهمن آرمان، اقتصاددان و استاد دانشگاه که در ابتدای دهه هفتاد نیز سابقه ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار را در کارنامه داشت، به الزامات توجه بیشتر دولت و بخش خصوصی به بورس، به مثابه ابزار اساسی کشف قیمت کالاهای اساسی پرداخت. مشروح این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید:

دولت اراده و توان مبارزه با مافیا را ندارد

این اقتصاددان در پاسخ به پرسشی درباره امکان یا امتناع کشف قیمت کالاهای اساسی در بورس، اظهار داشت: دولت در ایران، مخالفت اساسی با شبکه توزیع کالای سنتی ندارد و تمایل به توزیع کالای کوپنی در گذشته و حال، نشان می‌دهد که مشکل چندانی با این شبکه توزیع ندارند و حداکثر واکنش‌شان به تغییرات قیمت‌های کالاها، رویکردهای تعزیراتی یا تخصیص یارانه ارزی برای واردات و توزیع کالاهای اساسی در همین شبکه توزیع سنتی است.

گردو از دلار هم جلو زد!

وی ضمن برشمردن مشکلات این شبکه، یادآور شد: کالاهای مختلفی وجود دارد که نباید متاثر از شوک‌های ارزی اخیر باشند یا دستکم باید تاثیری مطابق با نوسانات قیمت دلار می‌داشتند. مثلا خشکبار، اعم از گردو و پسته و بادام و خرما از سال قبل برداشت شده و در انبارها هستند اما جهش قیمتی این کالاها بسیار بیشتر از جهش نرخ ارز بوده است. راهکارهای پیش روی دولت نیز متعدد نیست که بتواند در این میان دست به انتخاب بزند. وقتی شبکه مافیایی توزیع در اختیار دلالان است، اراده سیاسی کافی از جانب دولت برای مقابله با این شبکه وجود ندارد. با این حال کاری که عموم کشورهای پیشرفته جهان از ژاپن تا آمریکا و کانادا و برزیل و هند کردند، می‌تواند الگوی عمل مناسبی برای ما نیز باشد و آن، سپردن تعیین کف و سقف قیمتی کالاها به بورس اوراق بهادار است.

به عقب بازنمی گردیم

رئیس پیشین سازمان بورس در ادامه با بیان برخی از تبعات به کارگیری ایده کوپن یا کالابرگ الکترونیکی، متذکر شد: این طرح یک‌سری جنبه‌های روانی ناخوشایند دارد و یکسری تبعات اقتصادی مفسده‌برانگیز دیگر هم دارد! بکارگیری کوپن، به معنای جیره‌بندی کالاهای اساسی است و مردم در این زمینه دچار نگرانی‌های اساسی خواهند شد. ضمنا این رویکرد که مربوط به شرایط جنگی بود، باعث تزریق اضطراب به بخش‌های وسیعی از آحاد جامعه خواهد شد. باید یادآور شوم که در دوران جنگ نیز، همین طرح کوپنی کردن کالاهای اساسی، باعث بروز مفاسد بسیاری در کشور شد که در دهه‌های بعد خودش را در همین شبکه مافیایی توزیع کالا نشان داد.

تصمیمات دولت باید شفاف باشد

بهمن آرمان در پایان خاطرنشان ساخت: ما نمی‌توانیم بدون توجه به دستاوردهای ناشی از انباشت تجربه جهانی، کشور را در اتاق‌های دربسته اداره کنیم، بلکه امروز مدیریت در اتاق‌های شفاف شیشه‌ای صورت می‌پذیرد و افراد مختلف از اصناف و اقشار گوناگون، به خوبی در یک فضای مملو از اطلاعات و تحلیل‌های مربوط به تصمیم‌گیری‌های انجام شده، می‌دانند که از این تصمیمات دولتی منتفع می‌شوند یا این تصمیمات برای‌شان ضرر و زیان به ارمغان می‌آورد.