چرا فولاد سقوط کرد؟

صنعت فولاد بر اساس مزیتی چون وجود سنگ‌آهن در کشور ایجاد شده است و بر این اساس ظرفیت‌‌‌های بسیار بالایی در آن شکل گرفته است.

حلقه مفقوده صنعت فولاد

بنابراین در چشم‌‌‌انداز سال ۱۴۰۴ تولید ۵۵ میلیون تن فولاد برنامه‌‌‌ریزی شده است که برای رسیدن به چنین ظرفیتی باید ۱۶۵ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج کرد. با توجه به چنین ترسیمی در زمینه سنگ‌آهن باید سالانه ۲۰‌‌‌ میلیون تن استخراج جدید داشته باشیم تا بتوانیم به چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز مورد نظر دست پیدا کنیم. هم‌‌‌اکنون نیز ظرفیت فولاد کشور به حدود ۴۰ میلیون تن رسیده است و این درحالی است که معادن سنگ‌آهن کنونی در کشور متعلق به دهه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ است که امروز عمق آنها رو به پایان است. باید این موضوع را در نظر گرفت که عمق قطعی سنگ‌آهن در کشور حدود ۵/ ۳ میلیارد تن است که با توجه به این مصرف روند سالانه، عمر این ذخایر بدون شک بین ۱۵ تا ۲۰ سال دیگر به پایان خواهد رسید.

با توجه به چنین شرایطی در زنجیره فولاد، اولویت نخست سرمایه‌گذاری باید بر معادن جدید باشد که البته باید این موضوع را در نظر گرفت که سرمایه‌گذاری در زمینه سنگ معادن جدید نیاز به زمان و هزینه بالا دارد. از سوی دیگر باید به این موضوع توجه کرد که روی معادن خارج از کشور سرمایه‌گذاری نشده و سرمایه‌گذاری لازم نیز برای واردات سنگ‌آهن انجام نگرفته است؛ زیرا واردات مواد اولیه همچون سنگ‌آهن به زیرساخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی مانند بنادر، کشتی، امکانات تخلیه و بارگیری، ریل و جاده نیاز دارد و این در حالی است که بیشتر واحدهای صنایع فولاد کشور به غیر از تعداد محدودی که در کنار دریا هستند، بیشتر در مرکز ایران ساخته شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. از این رو برای واردات سنگ‌آهن و انتقال آن به مرکز ایران به زیرساخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اساسی نیازمند هستیم و کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فولادسازی در ایران قادر به واردات سنگ‌آهن یا قراضه در مقیاس بالا نیستند. اگر کارخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود را در کنار دریا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساختیم می‌توانستیم از استرالیا سنگ‌آهن وارد کرده، البته برنامه تولید ۱۰‌‌‌میلیون تن فولاد در چابهار و ۱۰‌‌‌میلیون تن در بندرعباس را داریم که این واحدهای فولادسازی برای صادرات در نظر گرفته شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که مواد اولیه خود را می‌توانند وارد کنند.

همان‌‌‌‌‌‌‌‌‌گونه که عنوان شد برای تولید ۵۵‌‌‌ میلیون تن فولاد به ۱۶۵‌‌‌میلیون تن سنگ‌آهن نیازمند هستیم و زمانی که نخستین حلقه زنجیره فولاد با مشکل روبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌رو باشد، بدون شک سایر حلقه‌‌‌ها نیز با مشکل تامین مواد اولیه خود روبه‌‌‌رو خواهند بود و کل زنجیره فولاد را گرفتار خواهد کرد. از همین‌‌‌رو با توجه به ذخایر قطعی سنگ‌آهن موجود در کشور، عمر صنعت فولاد تا ۲۰ سال دیگر دوام نخواهد آورد، چراکه به ازای هر واحد فولادی که در کشور ایجاد شده، اکتشاف جدیدی انجام نگرفته است.

برای نجات صنعت فولاد در کشور نیازمند یک نگاه فراسرزمینی هستیم، زیرا اکتشافات کار ساده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نیست و برای رسیدن به معدن جدید از کشف تا بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌برداری یک دهه لازم است و این روند نیاز به سرمایه‌گذاری، ایجاد زیرساخت و امکانات، جاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی و تامین انرژی دارد. کشف معادن جدید نیاز به دانش فنی و فناوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌های روز دارد. البته ممکن است که در ایران ذخایر کم‌‌‌عیار بسیاری وجود داشته باشد که با توجه به عیار پایین آن نیاز به سرمایه‌گذاری بالا داشته باشند، زیرا استخراج سنگ‌آهن با عیار زیر ۲۵‌‌‌درصد دیگر مقرون به‌‌‌صرفه نخواهد بود؛ بنابراین باید با یک نگاه فراسرزمینی معادنی در خارج از کشور را شناسایی کنیم و از هم‌‌‌اکنون روی آنها سرمایه‌گذاری کنیم.