ETF به زبان ساده

این روزها بحث عرضه سهام شرکت‌های دولتی در بورس داغ است. گفته می‌شود هر ایرانی می تواند با ۲۰ درصد تخفیف سهام‌دار باشد و برای این منظور کافی است تا زمان تعیین شده، از طریق یکی از درگاه‌های حضوری و غیرحضوری اعلام شده، تا سقف دو میلیون تومان برای خرید سهم‌ها اقدام کند. اما اینکه این عرضه که در قالب صندوق‌های ETF صورت می‌گیرد دقیقا چیست، متقاضیان چه چیزی را چگونه و چرا می‌خرند، پرسش‌هایی است که این گزارش به آن ها پاسخ خواهد داد.

گسترش نیوز، وزارت امور اقتصادی و دارایی چندی پیش طی اطلاعیه‌ای فراخوان واگذاری (شماره ۱) پذیره ‌نویسی واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق سرمایه‌ گذاری قابل معامله (ETF) "واسطه‌گری مالی یکم" را منتشر کرد. در این اطلاعیه آمده بود که وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق این واگذاری، به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران، باقیمانده سهام خود در بانک های ملت، تجارت و صادرات ایران و بیمه ‌های البرز و اتکایی امین را واگذار خواهد کرد.

به طور کلی قرار است ۱۶ هزار ۵۰۰ میلیارد تومان باقیمانده سهام دولت در سه بانک و دو شرکت بیمه ای مذکور در قالب یک صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس (ETF) با عنوان«واسطه گری مالی یکم» عرضه شود.

برای پذیره‌نویسی چه باید کرد؟

همچنین در اطلاعیه شماره ۲ این وزارت‌خانه آمده است که بانک های ملی، سپه، مسکن، کشاورزی، رفاه کارگران، ملت، تجارت، صادرات و قرض الحسنه مهر ایران، پارسیان و پاسارگاد به عنوان بانک های منتخب از تاریخ ۱۴ تا ۳۱ اردیبهشت ماه، آماده پذیره نویسی متقاضیان خریداری واحدهای سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) هستند. در واقع متقاضیان می‌توانند به صورت غیر حضوری و با مراجعه به درگاه‌ بانک‌های مذکور نسبت به پذیره‌نویسی اقدام کنند.

همه از تخفیف برخوردارند؟

ویژگی بارز این واگذاری، بهره ‌مندی کلیه ایرانیان از تخفیف ۲۰ درصدی است. سقف سرمایه گذاری هر شخص حقیقی (هر کد ملی) ۲۰ میلیون ریال (دو میلیون تومان) تعیین شده است. پذیره‌ نویسی برای هر فرد دارای کد ملی امکان‌پذیر است و محدودیت سنی برای متقاضیان وجود ندارد.

پذیره ‌نویسی واحدهای این صندوق برای اشخاص دارای کد معاملاتی (کد بورسی) از طریق کارگزاری‌های بورس و سامانه‌های آنلاین معاملاتی و درگاه ‌های غیرحضوری و حضوری بانک‌ های منتخب و برای اشخاص فاقد کد بورسی، از طریق درگاه ‌های غیرحضوری و حضوری بانک ‌های منتخب انجام می شود. شروع پذیره‌ نویسی از ۱۴ اردیبهشت و پایان پذیره ‌نویسی ۳۱ اردیبهشت خواهد بود.

متقاضیان باید توجه داشته باشند که داشتن کد بورسی برای پذیره ‌نویسی الزامی نیست. متقاضیان برای انجام معامله این واحدها که از دو ماه بعد از تخصیص امکان‌ پذیر است، می‌ توانند به تدریج طی ماه های آینده و در فرصت مناسب نسبت به ثبت نام در سامانه سجام و دریافت کد بورسی مطابق رویه ‌های شرکت سپرده ‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه اقدام کنند.

سهم دولت در هرکدام از بانک‌ها و بیمه‌ها چقدر است؟

سهم باقی مانده دولت که اکنون درحال عرضه است، در بیمه البرز با نماد البرز ۱۷ درصد، در بیمه اتکایی امین با نماد اتکام ۱۱.۴۴ درصد و در هرکدام از بانک‌های صادرات با نماد وبصادر، ملت با نماد وبملت و تجارت با نماد وتجارت نیز ۱۷ درصد است.

ریسک صندوق چقدر است؟

باید به این نکته توجه داشت که همه سهم‌های مذکور در یک صندوق قرار می‌گیرند و متقاضی سهم صندوق را خریداری می‌کند. بر این اساس فرد در پنج سهم شریک است. هر یونیت واحد ۱۰ هزار تومان است و ۵۰۰ تومان هم برای بازارگردانی در نظر گرفته شده است.

اینکه پنج سهم در یک سبد قرار می‌گیرد باعث می‌شود ریسک صندوق کاهش پیدا کند، زیرا ممکن است یک سهم نزولی اما سهم دیگر صعودی باشد.

مدیریت صندوق چه می‌شود؟

مدیریت صندوق تا یک سال و نیم با دولت است و پس از آن به مردم واگذار می‌شود. درواقع عده‌ای سهام مردم را می‌خرند و یک درصد ظرفیت هیات مدیره را تشکیل می‌دهند.

پاسخ به ۲۲ پرسش درمورد واگذاری صندوق واسطه گری یکم/ احتمال اعمال تخفیف بیشتر برای اقشار محروم بر اساس اعلام وزارت اقتصاد،‌ در حالی که پس از گذشت ۲ ماه، امکان معامله کل واحدهای صندوق واسطه گری یکم مهیا می‏‌شود، امکان اعمال تخفیف بیشتر برای برخی اقشار مثل عشایر بعد از اطلاعی رسانی دولت و وزارت اقتصاد، درخصوص پذیره نویسی صندوق واسطه‏ گری مالی یکم، سوالات و ابهامات مختلفی در این حوزه ایجاد شده است. ‌اهم سوالات مطروحه درخصوص صندوق واسطه‏ گری مالی یکم (ETF) عبارتند از:

سوال (۱): چرا فرآیند عرضه واحدها به ‏صورت بلوکی نبوده و در قالب (ETF) درنظر گرفته شده است؟ پاسخ: دولت می‏توانست به راحتی سهام خود در سه بانک و دو شرکت بیمه را از طریق بورس به فروش رساند؛ لیکن عرضه سهام به‏صورت ETF، با هدف مردمی کردن اقتصاد (افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه) و انتفاع عامه مردم(حتی افرادی که تاکنون در بازار سرمایه فعال نبوده اند) از رشد بازار سرمایه صورت گرفته است.

سوال (۲): باتوجه به این‏که صندوق‏های سرمایه‏ گذاری قابل معامله در بورس (ETF) سه صندوق (واسطه‏ گری مالی، خودروسازی و صنایع فلزی و صنایع پالایش نفت و پتروشیمی) هستند، آیا فردی که با کد ملی (یا کد بورسی) خود در صندوق اول (واسطه ‏گری مالی یکم) تا سقف ۲ میلیون تومان پذیره ‏نویسی می‏کند، امکان پذیره‏ نویسی در سایر صندوق‏ها را دارد یا خیر؟ پاسخ: بله، منعی برای پذیره ‏نویسی در سایر صندوق‏ها وجود ندارد؛ لیکن تخفیف درنظرگرفته ‏شده فقط برای یک صندوق اعمال می‏شود. (فعلاً چنین تصمیمی اتخاذ شده و بستگی به میزان استقبال مردم از صندوق واسطه گری مالی یکم دارد.)

سوال (۳): مدت انجام پذیره ‏نویسی صندوق واسطه‏ گری مالی یکم تا چه روزی ادامه دارد ؟ پاسخ: شروع پذیره ‏نویسی از بامداد روز یکشنبه مورخ ۱۴/۲/۱۳۹۹ لغایت ساعت ۲۴ روز چهارشنبه مورخ ۳۱/۲/۱۳۹۹ انجام می شود.

سوال (۴): پذیره ‏نویسی واحدهای صندوق از چه طرقی قابل انجام است؟ پاسخ: پذیره ‏نویسی واحدهای این صندوق از طریق کارگزاری‏های بورس، سامانه‏‌های آنلاین معاملاتی و درگاه‏های غیرحضوری و حضوری (شعب) بانک‏های منتخب صورت می‏پذیرد. درگاه‏های غیرحضوری و حضوری بانک‏های منتخب به‏ منظور پذیره ‏نویسی واحدهای صندوق سرمایه‏‌گذاری "واسطه‌گری مالی یکم" تاکنون به شرح زیر است:

درصورت افزایش درگاه‏های غیرحضوری مندرج در جدول فوق توسط بانک‏ها یا اضافه‏ شدن بانک‏های دیگری به لیست بانک‏های منتخب جهت انجام فرآیند پذیره‎نویسی، مراتب ازطریق روابط عمومی وزارت امور اقتصادی و دارایی اطلاع ‏رسانی خواهد شد. در هر حال اکیداً توصیه می‏شود به منظور جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، پذیره‏ نویسی از طریق درگاه‏های غیرحضوری بانک‎ها صورت پذیرد.

سوال (۵): نماد صندوق جهت پذیره ‏نویسی از طریق کارگزاری‏ها چیست؟ پاسخ: نماد صندوق "دارا یکم" است که افراد دارای کد بورسی می‏توانند در روزهای کاری از ساعت ۱۴:۰۰ لغایت ۱۶:۰۰ اقدام به خرید نمایند.

سوال (۶): کف و سقف مبلغ پذیره ‏نویسی برای هر فرد چقدر است؟ پاسخ: حداقل مبلغ پذیره ‏نویسی برای هر یک از اشخاص حقیقی ایرانی دارای کد ملی ۱۰ هزار تومان و حداکثر مبلغ پذیره ‏نویسی معادل ۲ میلیون تومان می‏باشد. (مضربی از ۱۰ هزار تومان)

سوال (۷): آیا امکان پذیره ‏نویسی بیش از یک بار و در چند مرحله وجود دارد؟ پاسخ: بله، انجام پذیره ‏نویسی به میزان کمتر از ۲ میلیون تومان و در چند مرحله برای هر کد ملی بلامانع است؛ مشروط بر این‏که مجموع پذیره ‏نویسی‏های انجام شده برای هر کد ملی، بیشتر از سقف ۲ میلیون تومان نباشد. درصورت عدم رعایت سقف ۲ میلیون تومان برای هر کد ملی، برگشت وجوه واریزی متقاضیان در طی مدت پذیره ‏نویسی توسط بانک‏های منتخب ممنوع می‏باشد.

سوال (۸): اشخاص حقوقی چگونه و تا چه سقفی می‏توانند پذیره ‏نویسی نمایند؟ پاسخ: پذیره ‏نویسی واحدهای سرمایه گذاری موضوع این دستورالعمل صرفاً شامل اشخاص حقیقی ایرانی بوده و اشخاص حقوقی نمی‏توانند در پذیره ‏نویسی شرکت نمایند و استفاده از حساب آن‏ها برای پرداخت وجوه امکان‏پذیر نیست.

سوال (۹): آیا امکان پذیره‌‏نویسی برای ایرانیان مقیم خارج از کشور وجود دارد؟ پاسخ: بله امکان پذیره ‏نویسی برای هر فرد ایرانی دارای کد ملی بدون وجود محدودیت سنی وجود دارد.

سوال (۱۰): باتوجه به این‏که انجام معاملات واحدها از ۲ ماه به بعد از تخصیص امکان‏پذیر است، مبنای محاسبه ۲ ماه، چه تاریخی است؟ پاسخ: شروع پذیره‏ نویسی از بامداد روز یکشنبه مورخ ۱۴/۲/۱۳۹۹ لغایت ساعت ۲۴ روز چهارشنبه مورخ ۳۱/۲/۱۳۹۹ بوده؛ لذا مبنای محاسبه دو ماه، تاریخ پایان پذیره ‏نویسی (۳۱/۲/۱۳۹۹) خواهد بود.

سوال (۱۱): پس از گذشت ۲ ماه، امکان معامله کل واحدها مهیا می‏شود یا درصدی از واحدها؟ پاسخ: کل واحدها.

سوال (۱۲): درصورت مشارکت بیشتر مردم، طبیعتاً تعداد یونیت کمتری به هر شخص تخصیص داده می‏شود و بخشی از وجوه می‏بایست به حساب مشتریان واریز گردد. چه زمانی می‏توان به‏ طور دقیق تعداد یونیت‏های اختصاص ‏یافته به افراد را مشخص کرد؟ پاسخ: در تاریخ ۳۱/۲/۱۳۹۹ فرآیند پذیره ‏نویسی به اتمام می‏رسد و یک هفته پس از این تاریخ، مشخص می‏گردد چه تعداد یونیت به هر فرد اختصاص می‏یابد. درصورت مشارکت کامل یا کمتر، حداکثر ۲۰۰ یونیت به هر کد ملی اختصاص می‏یابد و درصورت مشارکت بیشتر، کمتر از ۲۰۰ یونیت (ازطریق تسهیم بالنسبه) اختصاص می‏ یابد.

سوال (۱۳): درصورت مشارکت بیشتر مردم، عودت مازاد واریزی‏ها به چه شکل انجام می‏شود؟ پاسخ: عودت وجوه به هر دلیل از جمله اضافه پرداختی و مازاد ناشی از تسهیم بالنسبه توسط صندوق صرفاً به شماره شبای پرداخت‏ کننده صورت می‏ پذیرد.

سوال (۱۴): آیا این امکان وجود دارد که بانک‏ها وجوه واریزی مردم بابت پذیره‌‏نویسی را بابت طلب خود از مشتریان، برداشت نمایند و پذیره‏‌نویسی برای آن‏ها انجام نشود؟ پاسخ: خیر، وجوه واریزی مشتریان بابت پذیره‌‏نویسی، غیرقابل برداشت می‏باشد.

سوال (۱۵): این مسأله که مردم برای خرید این سهام، وجوه خود را از بانک‏ها خارج کنند، چگونه مدیریت می‏‌شود؟ پاسخ: درواقع وجوه از بانک‏ها خارج نخواهد شد، بلکه فرآیند جابجایی وجوه بین بانک‏ها انجام خواهد شد و نهایتاً پس از واریز به حساب خزانه، صرف تأمین هزینه‏‌های دولت خواهد شد.

سوال (۱۶): آیا امکان درنظر گرفتن تسهیلاتی خاص برای اقشار ضعیف جامعه مانند عشایر و ... به ‏منظور بهره‏‌مندی از فرصت ایجادشده و منتفع‏‌شدن این گروه از مردم از رشد بازار سرمایه وجود دارد؟ پاسخ: در شرایط فعلی و در پذیره‏‌نویسی صندوق واسطه‏‌گری مالی یکم این امکان فراهم نشده، لیکن این احتمال وجود دارد که درخصوص دو صندوق دیگر در این خصوص اتخاذ تصمیم شود. هرچند نفس این اقدام و اعمال تخفیف قابل توجه، به نوعی حمایت از اقشار ضعیف جامعه است.

سوال (۱۷): آیا صندوق سود مشخصی دارد؟ پاسخ: خیر. هدف از تشکیل این صندوق مشارکت همه مردم در این طرح و بهره‏ مندی همه ایرانیان از سود بازار سرمایه است. طبیعتاً تغییرات ارزش سهام موجود در این صندوق منجر به افزایش یا کاهش ارزش واحدهای صندوق می‏گردد. ضمن این‏که تلاش می‏شود از طریق سرمایه‏گذاری مبالغ نزد صندوق برای بازارگردانی، حداکثر سود ممکن حاصل شود. بدین ترتیب، سود تضمینی برای واحدهای سرمایه ‏گذاری صندوق وجود نداشته و صرفاً سود احتمالی به شرح زیر قابل حصول است: ۱- افزایش قیمت سهام موجود در صندوق. ۲- واریز سود سالانه ناشی از عملکرد سهام شرکت‏های موجود در صندوق. ۳- سود حاصل از سرمایه‏ گذاری منابع صندوق به ‏صورت سپرده‏ گذاری و خرید اوراق.

سوال (۱۸): آیا افت شاخص بورس، پیش ‏بینی شده است؟ پاسخ: تغییرات شاخص بورس قابل پیش‏ بینی نیست، لیکن حتی درصورت افت شاخص از آن‏جا که در حال حاضر مردم سهام را با تخفیف ۳۰ درصدی نسبت به قیمت‏های مورخ ۱۳/۲/۱۳۹۹ می‏خرند، با فرض کاهش شاخص بورس در این حدود نیز متضرر نخواهند شد. ضمن این‏که حدود ۱.۰۰۰ میلیارد تومان برای انجام بازارگردانی نزد صندوق "واسطه ‏گری مالی یکم" نگهداری می‏شود.

سوال (۱۹): مقرر شده است مشتریان در فرصت مناسب و طی ماه‏های آینده، نسبت به ثبت نام در سامانه سجام و دریافت کد معاملاتی (کد بورسی) اقدام نمایند. لیکن فرآیند احراز هویت در کارگزاری‏ها بسیار زمان‏بر است و گاهی اوقات نیاز است مشتریان در دو مرحله به کارگزاری‏ها مراجعه نمایند. به نظر می‏رسد ضروری است این فرآیند تا حدی تسهیل گردد. پاسخ: هرچند برای خرید واحدهای این صندوق هیچگونه نیازی به کد بورسی وجود ندارد، با توجه به مذاکرات و رایزنی‏های انجام شده، در نظر است تا فرآیند احراز هویت قبل از پایان اردیبهشت‌ماه از طریق سجام به‏ صورت الکترونیک و غیرحضوری انجام شود. سازمان بورس نیز با تعامل با شبکه بانکی در حال فراهم نمودن بسترهای لازم برای انجام این کار از طریق شعب تمامی بانک‏ها است. ضمن این‏که در حال حاضر این امر از طریق برخی از شعب بانک‏های صادرات ایران، شهر و آینده قابل انجام می‏باشد.

سوال (۲۰): آیا ضروری است متقاضیان ظرف مدت دو ماه احراز هویت را انجام دهند؟ پاسخ: ضرورت ندارد اشخاصی که نسبت به پذیره ‏نویسی اقدام نموده ‏اند، حتماً ظرف ۲ ماه فرآیند احراز هویت را تکمیل نمایند. این امر فقط درمورد آن دسته از متقاضیان صدق می‏کند که قصد دارند پس از خاتمه دو ماه، واحدهای خود را به فروش برسانند. درصورتی‏که متقاضیان قصد فروش واحدهای خود را نداشته باشند، فعلاً نیازی به اخذ تأییدیه سجام ندارند. به عبارتی اخذ تأییدیه سجام فقط برای معاملات بعدی مورد نیاز است.

سوال (۲۱): آیا داشتن حساب برای همه متقاضیان الزامی است؟ پاسخ: خیر. در این مرحله الزامی به داشتن حساب نیست؛ لیکن متقاضیان برای امکان معامله این واحدها در آینده می‏بایست حتماً حساب بانکی داشته باشند تا بتوانند کد بورسی اخذ کنند.

سوال (۲۲): آیا این طرح همان سهام عدالت است؟ پاسخ: خیر. این موضوع کاملاً متفاوت از سهام عدالت است و در این طرح مردم می‌‏توانند تا مبلغ ۲ میلیون تومان به ازاء هر کدملی سهام متعلق به دولت را از طریق خرید واحدهای سرمایه گذاری صندوق واسطه گری مالی یکم، با تخفیف خریداری نمایند. در حالی که سهام عدالت سهامی است که قبلاً به حدود ۵۰ میلیون نفر از مردم تعلق گرفته و ظرف ماه‏های آتی مدیریت آن به خود مردم منتقل می‏‌شود و نیازی به واریز مجدد وجه توسط مردم برای تملیک سهام وجود ندارد.

منبع: ایسنا