آشنایی با خطرات خودروهای گازسوز

سال ۹۵ بود که «نیره پیروزبخت» رئیس سازمان استاندارد در همایش صنعت CNG، از خودروهای گازسوز بازرسی نشده با عنوان "بمب متحرک" یاد کرد و گفت: "باید بعد از مدتی مخازن خودروها بازرسی شوند که متأسفانه هنوز ساز و کاری در مراجع دولتی برای این امر تعریف نشده است که در این صورت امکان دارد خودروها تبدیل به بمب متحرک شوند."

در واقع به گفته این مقام مسئول، خودروهایی که بازدید دوره‌ای فنی نشوند و یا به صورت غیرمجاز دوگانه سوز شده باشند، به مثابه یک بمب متحرک عمل می‌کنند، اما این بمب متحرک در جاده‌های کشور خطرآفرین نیست، بلکه در زمان سوخت گیری می‌تواند با انفجار مخزن، فاجعه بیافریند.

از ابتدای شکل گیری صنعت CNG‌ در کشور ما تا پایان سال ۹۸، حدود ۸۵ مورد انفجار مخزن CNG خودروهای دوگانه سوز را در کشور داشته‌ایم که تمامی این موارد در جایگاه‌ها و در هنگام سوخت گیری رخ داده است.

نکته مهم و قابل توجه اینجاست که تمامی این موارد انفجار مربوط به خودروهایی بوده که به صورت غیرمجاز کارگاهی از حالت بنزین سوز تبدیل به گازسوز شده بودند و یا مخازن آنها با روش‌هایی چون برشکاری، جوشکاری و... دستکاری شده بود که اگر تست مخازن خودروها، آنطور که رئیس سازمان استاندارد در سال ۹۵تأکید کرده بود، به صورت مرتب انجام می‌شد و خودروهایی که تست دوره‌ای آنها انجام نشده بود، اجازه سوخت‌گیری نداشتند، تعداد زیادی از این انفجارها در سال‌های گذشته رخ نمی‌داد.

حمید قاسمی ده‌چشمه، معاون مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با تأیید این موضوع که تمامی انفجارها در جایگاه‌های سوخت هنگام سوخت گیری خودروی CNG سوز مربوط به خودروهای تبدیل شده غیرمجاز و یا با مخازن دستکاری شده بوده، گفت: با اطمینان می‌گویم که ۱۰۰ درصد حوادث رخ داده در این حوزه مربوط به تبدیل غیراستاندارد در مراکز غیرمجاز است و اگر تبدیل به روش صحیح و استاندارد انجام شود، هیچ خطری متوجه خودروهای گاز‌سوز نخواهد بود و تا امروز به هیچ وجه خودروهایی که در کارخانه به صورت دوگانه سوز تولید شده و یا در مراجع و کارگاه‌های رسمی و تأیید شده تبدیل به دوگانه سوز شده اند، در صورتی که بعدا مخازن آنها نیز دستکاری نشده باشد، شاهد بروز مشکلات و مخاطراتی چون انفجار و آتش سوزی نشده‌اند.

این مقام مسئول تأکید کرد: در واقع سوخت CNG به دلیل برخورداری از استانداردهای بالایی که در خصوص مخزن و سایر مسائل فنی خودروها وجود دارد، سوختی ایمن است.

طبق بررسی‌های انجام شده از مجموع حدود ۸۵ مورد انفجار رخ داده مخزن CNG خودرو در جایگاه‌های سوخت، دلیل بروز ۵۳ مورد، دستکاری مخزن بوده است. یعنی به هر دلیلی در بخشی از نقاط مخزن برشکاری انجام شده بود و دوباره جوشکاری شده و نفر بعد که از این مخزن استفاده کرده از این دستکاری یا عواقب آن بی‌اطلاع بوده و در نخستین جایگاه، درهنگام سوخت‌گیری دچار انفجار شده است.

فرآیند ساخت مخازن CNG به گونه‌ای است که این مخازن باید یکپارچه باشند و هرنوع دستکاری آنها منجر به انفجار می‌شود. این مخازن در دمای ۱۱۰۰ درجه و با ضخامت یک سانتیمتری و با ورق خاصی رول می‌شود تا بتواند در مقابل فشار سوخت گاز، ظرفیت کافی را داشته باشد. وقتی به هر دلیل این ضخامت و یکپارچگی بدنه مخزن با دستکاری‌ها و برشکاری ها، تحت تأثیر قرار گیرد، بروز انفجار از همان نقطه برشکاری شده، طبیعی است.

 تعدادی از حوادث نیز مربوط به وانت بار‌های دو مخزنه بوده که مخزن پایینی آنها در تماس درازمدت با آب و باران و گل و لای، خوردگی داشته‌اند. بقیه موارد نیز تبدیل غیرمجاز و یا به اصطلاح زیرپله‌ای بوده که تبدیل خودروی بنزین سوز به گاز سوز بر اساس اصول صحیح و استانداردها صورت نگرفته بود.

برخی از خودروهای تبدیل زیرپله‌ای که دچار انفجار شده‌اند از مخازنی که در تست‌ها رد می‌شود استفاده کرده‌اند. این مخازن به بازار آزاد راه پیدا می‌کنند، دوباره همین مخازن برمی‌گردند و به عنوان مخزن، ارزان تر در دسترس مردم قرار می‌گیرند. مردم می‌بینند مخازنی ارزان تر وجود دارد، کسی که کارگاه زیرپله‌ای و غیرمجاز تبدیل خودرو را نیز اداره می‌کند می‌خواهد سودی کند، این مخزن رد شده در تست‌های فنی را روی خودروی فرد ناآگاه می‌بندد و همین مخزن در نخستین سوخت‌گیری منفجر می‌شود.

امید است با ادامه فعالیت سامانه gcr.niopdc.ir و همچنین اجرای طرح هوشمندسازی جایگاه‌های عرضه سوخت CNG، شاهد به صفر رسیدن تبدیل غیرمجاز و توقف انفجارهای گاه و بیگاه‌ باشیم.