آنچه که درباره انتقال آب زاینده رود باید بدانیم

چند سالی است که موضوع بحران آب برای برخی از مناطق کم آب کشور معضلی شده است، برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، توسعه شهرها، مدیریت نامناسب در منابع آبی، استفاده از آب شرب برای مصارف صنعتی و کشاورزی، کمبود بارش‌ها و نابودی چاه‌ها از جمله مواردی هستند که موجب شده بسیاری از مناطق کشور با بحران آب روبه‌رو شوند.

تقریبا چند سالی است که طرح‌های مختلفی برای جبران کمبود آب در کشور مطرح شده است، اما تاکنون در این خصوص موفقیتی کسب نشده است.

حال چند روزی است که از اجرای طرح انتقال آب از جنوب کشور یعنی از دریای عمان و خلیج‌فارس گذشته است این طرح سال هاست که مطرح شده بود و دستگاه‌های مختلفی از جمله سازمان محیط زیست، وزارت نیرو و سازمان منابع طبیعی در این امر مشارکت داشتند.

برای انتقال آب از جنوب به فلات مرکزی اعتبارات متعددی اختصاص یافت چرا که بحران آب یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسائل در تمام نقاط دنیاست به طوری بر سر این موضوع جنگ هایی رخ داده استف به همین دلیل علاوه بر طرح انتقال آب از جنوب به فلات مرکزی موضوع بحران آب در برخی مناطق از جمله استان‌های اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد و فارس مطرح شده بود که منجر شد فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی طرحی را برای جبران کمبود آب مطرح کند تا بتوانند آب را از سد زاینده‌رودبه این مناطق انتقال دهند.

گفتنی است که امسال ذخیره سد زاینده رود که ظرفیت کلی آن ۱.۴ میلیارد متر مکعب است در مقایسه با سال گذشته ۵۶ درصد و نسبت به متوسط بلند مدت بالغ بر ۶۵ درصد کمتر است.

همچنین گزارش‌های مطرح شده از سوی سازمان هواشناسی مبنی بر اینکه ۸۰.۶ درصد از مساحت استان اصفهان درگیر خشکسالی است که باید به عنوان زنگ خطر جدی در نظر گرفت.

مجوز جدید برای افزایش انتقال آب

بر اساس این گزارش از مجموع مقدار مساحت درگیر خشکسالی ۱۴.۵ درصد به شکل تخفیف، ۲۰.۳ درصد متوسط، ۲۱.۴درصد شدید و ۲۴.۴ درصد بسیار شدید مواجه است.

انتقال آب از استان اصفهان به شهر‌های دیگر مخالفان و موافقانی داشته است که به گفته لطف الله ضیائی پژوهشگر آب، تاخیر در اجرای طرح‌های انتقال آب به هیچ عنوان به صلاح نیست و بی‌شک مشکلات زیادی را برای استان اصفهان و مناطق همجوار آن رقم خواهد زد که چالش در تامین آب آشامیدنی و بهداشتی و به خطر افتادن جان مردم مهم‌ترین معضل خواهد بود.

وی با بیان اینکه هیچ شکی در اجرای طرح‌های تامین آب منطقه مرکزی نیست، گفت: میزان جدیت و توجه در اجرا و تکمیل طرح انتقال آب باید بیشتر شود و تصمیم‌گیران از هیچ حمایتی برای پیش‌برد آن دریغ نکنند.

ضیائی بیان کرد: کم آبی مناطق مرکزی ایران و خشکی زاینده رود به عنوان شاهرگ حیاتی نواحی مرکزی یکی از اصلی‌ترین مشکلات امروز کشور محسوب می‌شود و این موضوع تنها مختص اصفهان نیست پس متولیان باید به صورت ملی به آن بنگرند و از برخورد‌های منطقه‌ای برای رفع تعارضات دوری کنند.

وی ادامه داد: جریان دوره‌ای و نه دائم رودخانه زاینده‌رود مشکلات متعددی را برای محیط زیست، پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری به وجود آورده و همچنین نرسیدن آب کافی به تالاب بین‌المللی گاوخونی خطر ایجاد پدیده ریزگرد‌ها را از گذشته بیشتر کرده است.

عملیات اجرایی طرح انتقال آب کوهرنگ ۳ شامل سد و تونل در سال ۱۳۷۷ با هدف تامین آب به میزان حدود ۲۵۰ میلیون متر مکعب در سال برای تامین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران آغاز شد در سال ۸۹ قرارداد آن بسته شد و قرار بود سال ۹۳ به بهره‌برداری برسد که این امر در آن زمان محقق نشد. به اعتقاد کارشناسان طرح انتقال آب کوهرنگ ۳ مهم‌ترین پروژه انتقال آب حوضه آبریز زاینده‌رود به شمار می‌رود که سال‌های سال است که وعده این طرح داده شده، اما به اجرا گذاشته نشده است.

با وجود ممنوعیت بارگذاری جدید در حوزه آبریز زاینده‌رود و بلاتکلیفی طرح‌های انتقال آب از سد و تونل کوهرنگ ۳ و بهشت‌آباد سهم انتقال آب از زاینده‌رود به کاشان افزایش یافته است.

به طوری که فرماندار شهرستان کاشان از افزایش سهم انتقال آب زاینده رود از ۵۰۰ لیتر به ۷۰۰ لیتر بر ثانیه خبر داده بود و گفته بود که مجوز انتقال آب صادر شده و برای اجرایی شدن آن باید به طور جدی پیگیری شود.

مجوز جدید برای افزایش انتقال آب از زاینده‌رود به منطقه کاشان در حالی صادر شده است که در سال ۹۲ بر اساس بند ۲ مصوبات ۹ ماده‌ای دهمین جلسه شورای‌عالی آب بارگذاری جدید بر منابع آب زاینده رود تا پیش از تعیین تکلیف تخصیص‌های استان‌های چهارمحال بختیاری اصفهان و یزد و شفاف‌سازی مصارف آب در این حوزه ممنوع شد.

انتقال آب زاینده رود به استان‌های مرکزی چه قیمتی؟

لازم به ذکر است که سهم آب انتقالی به کاشان از زاینده‌رود در شرایطی افزایش می‌یابد که طرح‌های انتقال آب از سد و تونل سوم کوهرنگ و بهشت آباد به اصفهان بلاتکلیف است از سوی دیگر با توجه به پیش‌بینی‌ها حوضه آبریز زاینده رود از نظر بارش پاییز و زمستان گرم و خشک پیش رو دارد و از هم اکنون با تصویب برنامه سازگاری با کم آبی این استان نیز در همه بخش‌ها برای کاهش مصرف آب در اصفهان هم تمهیداتی در نظر گرفته شد.

اما به گفته برخی مسئولان محیط زیستی که انتقال آب از اصفهان را نوعی سیاسی کاری می‌دانند و می‌گویند که اگر اصفهان آب ندارد چرا می‌خواهند آب انتقال دهند و آن را در فصول گرم سال رها می‌کنند.

مسئولان محیط زیستی می‌گویند که اگر طرح تونل کوهرنگ سه پایان یابد شهر‌های همجوار استان اصفهان دیگر به انتقال آب نیاز ندارند.

انتقال آب از زاینده رود پیچیدگی‌های خاص خود را دارد که از گذشته جای سوال داشت و برای رفع این پیچیدگی‌ها قانون باید ورود کند.

سال گذشته بود که تمام صدرو مجوز‌های انتقال آب و تخصیص حقابه رود‌ها را به وزارت نیرو واگذار کردند و دیگر سازمان محیط‌زیست نمی‌تواند نظری در خصوص این موضوعات دهد و این به معنای این است که طرح‌های انتقال آب و سد سازی‌ها همچنان بدون در نظر گرفتن نیاز‌ها ادامه می‌یابد.